Το σκάνδαλο διαφθοράς στην Ουκρανία περικυκλώνει τον Ζελένσκι

Του Konstantin Skorkin

Λίγες μόνο μέρες αφότου το γραφείο του Ουκρανού Προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε προωθήσει τον Ιούλιο ένα νομοσχέδιο που περιόριζε τις αρμοδιότητες των φορέων καταπολέμησης της διαφθοράς, αυτό έπρεπε να αποσυρθεί βιαστικά, υπό το βάρος των έντονων επικρίσεων από τη Δύση και των πρώτων μαζικών διαδηλώσεων που σημάδεψαν τη χώρα από την έναρξη του πλήρους πολέμου. Τώρα, ύστερα από αρκετούς μήνες σιγής, οι υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς έχουν ανταποκριθεί με ένα κύμα εντυπωσιακών αποκαλύψεων.

Περίπου έξι μήνες πριν, η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) πραγματοποίησε μια ευρείας κλίμακας επιχείρηση εναντίον ερευνητών του Εθνικού Γραφείου Αντι-Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU), ενός ανεξάρτητου γραφείου που ιδρύθηκε το 2015 με συστάσεις από τη Δύση για να καταπολεμά τη διαφθορά στα ανώτερα κλιμάκια της εξουσίας, χωρίς να χρειάζεται να υποχωρεί σε παραδοσιακές υπηρεσίες επιβολής του νόμου, οι οποίες συχνά εμπλέκονταν σε υψηλού προφίλ υποθέσεις.

Η αιτιολογία που δόθηκε για την επιχείρηση της SBU ήταν ότι οι ερευνητές του NABU συνεργάζονταν με δραπέτες φιλορώσους πολιτικούς και το Κρεμλίνο. "Η αντι-διαφθορά υποδομή θα λειτουργεί, απλά χωρίς ρωσική επιρροή – πρέπει να εξαλειφθεί αυτή", δήλωσε τότε ο Ζελένσκι. Το κοινοβούλιο ψήφισε γρήγορα για τον περιορισμό των αρμοδιοτήτων του NABU και των θυγατρικών του οργανισμών.

Αυτή η κίνηση του προέδρου θεωρήθηκε σε ορισμένους κύκλους ως μια επιθυμία να εξαλειφθεί ο εξωτερικός έλεγχος, και σε μια ευκαιριακή στιγμή. Η νέα διοίκηση του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για την προώθηση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου σε άλλες χώρες· στην Ευρώπη, αναμενόταν ότι η εσωτερική αναταραχή του Κιέβου θα επισκιαζόταν από την ανάγκη καταπολέμησης της ρωσικής επιθετικότητας· και εγχώρια, η ουκρανική κοινωνία φαινόταν πολύ κουρασμένη από τον πόλεμο για να δώσει μεγάλη προσοχή στις πολιτικές διαμάχες.

Ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο. Η αντίδραση της ΕΕ ήταν εξαιρετικά αρνητική, και το Κίεβο και άλλες μεγάλες πόλεις γνώρισαν τις πρώτες διαδηλώσεις – που υποστηρίχθηκαν από τοπικούς δημάρχους – από την έναρξη του πλήρους πολέμου. Η ομάδα του προέδρου αναγκάστηκε να υποχωρήσει, αλλά το κακό είχε γίνει.

Η φήμη του Ζελένσκι στην Ευρώπη υπέστη ένα σοβαρό πλήγμα μέσα σε ένα κύμα δυτικών δημοσιεύσεων για την ουκρανική διαφθορά. Οι σχέσεις μεταξύ της προεδρικής διοίκησης και του κόμματος του Ζελένσκι "Υπηρέτης του Λαού" επίσης επιδεινώθηκαν, με τους βουλευτές να αναγκάζονται να ψηφίσουν δύο αντιφατικές αποφάσεις. Ένα σημαντικό μέρος της ουκρανικής κοινωνίας δεν έπεισε τις κατηγορίες ότι οι ντετέκτιβ του NABU εργάζονταν για τη Ρωσία, και ολόκληρο το επεισόδιο θεωρήθηκε ως μια προσπάθεια προστασίας του εσωτερικού κύκλου του προέδρου από έρευνες.

Ήταν ξεκάθαρο ότι η αντιπαράθεση θα συνεχιζόταν, με όσους είχαν αναλάβει το καθήκον να καταπολεμήσουν τη διαφθορά να εντείνουν τις προσπάθειές τους να διερευνήσουν. Πράγματι, το NABU άρχισε να κάνει αποκαλύψεις αυτόν τον μήνα που έχουν επισκιάσει όλα τα προηγούμενα σκάνδαλα και ισχυρισμούς.

Η εν λόγω έρευνα επικεντρώνεται στον Τιμούρ Μίντιτς, έναν επιχειρηματία που είναι μέρος του εσωτερικού κύκλου του Ζελένσκι. Συμβασιούχος της εταιρείας παραγωγής του Ζελένσκι Kvartal 95 Studio, ο Μίντιτς δάνεισε στο πρώην ηθοποιό και κωμικό το θωρακισμένο του αυτοκίνητο όταν ο Ζελένσκι ήταν υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2019. Ο Μίντιτς ήταν επίσης κάποτε στενός με τον ολιγάρχη Ιχορ Κολομοΐσκι (ο οποίος τώρα βρίσκεται προφυλακιστέος με κατηγορίες για απάτη και υπεξαίρεση), και είχε επιχειρηματικά συμφέροντα στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου διαμαντιών.

Η εμπιστοσύνη του Ζελένσκι στον Μίντιτς ήταν τέτοια που ο πρόεδρος γιόρτασε τα γενέθλιά του το 2021 σε ένα διαμέρισμα που ανήκε στον Μίντιτς. Αυτό το ίδιο διαμέρισμα αργότερα θα παραβιαζόταν με κρυφό μικρόφωνο  από τις υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς.

Μετά το ξέσπασμα του πλήρους πολέμου, ο Μίντιτς έγινε ένα εξέχον πρόσωπο στην νέα ολιγαρχία που αναπτύχθηκε γύρω από την προμήθεια στρατιωτικών αγαθών. Συνδέθηκε στα μέσα ενημέρωσης με την εταιρεία Fire Point, η οποία πριν από την πλήρη εισβολή ήταν μια εταιρεία διανομής για τις παραστάσεις της Kvartal 95, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει γίνει ένας μεγάλος κατασκευαστής όπλων, λαμβάνοντας έως και 10 τοις εκατό των δαπανών για αμυντικές προμήθειες της Ουκρανίας. Η εταιρεία αρνείται οποιαδήποτε σχέση με τον Μίντιτς.

Η Επιχείρηση Μίδας του NABU ξεκίνησε με αναφορές για έρευνες στα σπίτια του Μίντιτς, ο οποίος δεν βρισκόταν πλέον στην Ουκρανία, και του πρώην υπουργού ενέργειας που έγινε υπουργός Δικαιοσύνης Γκέρμαν Γκαλουσένκο, ο οποίος έχει πλέον απολυθεί. Το NABU στη συνέχεια δημοσίευσε ηχογραφήσεις από κουτάκια που αποκάλυπταν ένα τεράστιο δίκτυο διαφθοράς στον ενεργειακό τομέα της Ουκρανίας. Οι ιδιωτικές συνομιλίες ζωγραφίζουν μια εξαιρετικά καταδικαστική εικόνα όλων των συστατικών της κατάληψης του κράτους.

Σύμφωνα με το NABU, μια ομάδα ατόμων, συμπεριλαμβανομένων αξιωματούχων και επιχειρηματιών κοντά στην κυβέρνηση, χρησιμοποίησαν το κρατικό Energoatom, τον μεγαλύτερο παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, για τον δικό τους παράνομο εμπλουτισμό. Ιδιωτικές εταιρείες πλήρωναν φακελάκια σε άτυπους "επόπτες" για το δικαίωμα να συνεργάζονται με την Energoatom, και αυτά τα παράνομα χρήματα στη συνέχεια ξεπλένονταν μέσω του χρηματοπιστωτικού δικτύου της ομάδας. Ο εγκέφαλος του εγκληματικού σχήματος υποτίθεται ότι δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον Μίντιτς.

Η απήχηση των αποκαλύψεων επεκτείνονται και επηρεάζουν έναν αυξανόμενο αριθμό υψηλόβαθμων αξιωματούχων, συμπεριλαμβανομένου του πρώην υπουργού άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ, της πρόσφατα διορισθείσας πρωθυπουργού Γιούλια Σβιριντένκο, της υπουργού Ενέργειας Σβετλάνα Γκρίντσουκ, η οποία έχει ήδη παραιτηθεί, και άλλων. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ολέξι Τσερνίσεφ, ένα άλλο μέλος του στενού κύκλου  του Ζελένσκι (η σύζυγος του Ζελένσκι είναι νονά του παιδιού του Τσερνίσεφ), κατηγορείται επίσης ότι είχε λάβει μετρητά από τα σκιώδη ταμεία του Μίντιτς.

Στη δηλητηριώδη φύση του σκανδάλου προστίθεται η εμπλοκή ατόμων που προηγουμένως σχετίζονταν με τον Αντρέι Ντέρκατς, τον μακροχρόνιο πρόεδρο της Energoatom που αυτομόλησε στο Κρεμλίνο και είναι τώρα μέλος της άνω βουλής του ρωσικού κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας. Ένας από τους κατηγορούμενους στο τρέχον σκάνδαλο είναι ο Ίγκορ Μιρονιούκ, πρώην βοηθός του Ντέρκατς, και το "σκιώδες γραφείο" στο επίκεντρο του σχήματος διαφθοράς βρισκόταν σε χώρους που ανήκαν στην οικογένεια του Ντέρκατς.

Το σκάνδαλο διαφθοράς κυριαρχεί στην ουκρανική εγχώρια πολιτική, με όλες τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις να προσπαθούν να το εκμεταλλευτούν. Τρία αντιπολιτευόμενα κόμματα στο κοινοβούλιο – που αντιπροσωπεύουν τα κόμματα Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη, Φωνή και Πατρίδα – απαιτούν την παραίτηση της κυβέρνησης και την αντικατάστασή της με ένα υπουργικό συμβούλιο "εθνικής ενότητας" με τη συμμετοχή της αντιπολίτευσης. Ζητούν επίσης την παραίτηση του Ανδρέα Γερμάκ, του σημαντικού επικεφαλής της προεδρικής διοίκησης. Καθώς το σκάνδαλο μεγαλώνει, κυκλοφορούν φήμες ότι ορισμένοι βουλευτές από το κόμμα του Ζελένσκι "Υπηρέτης του Λαού" είναι προετοιμασμένοι να υποστηρίξουν αυτές τις απαιτήσεις.

Το NABU έχει λάβει υποστήριξη από Ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι δεν έχουν κρύψει την απογοήτευσή τους και καλούν την ουκρανική ηγεσία να ερευνήσει διεξοδικά όλους τους ισχυρισμούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συνεχιζόμενη ευρωπαϊκή βοήθεια θα είναι πλέον ακόμη πιο στενά συνδεδεμένη με τους εκκαθαριστές της διαφθοράς και τις μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης. Είναι επίσης σαφές ότι το σκάνδαλο διαφθοράς θα χρησιμοποιηθεί εναντίον της Ουκρανίας τόσο από εκείνους που αντιτίθενται στη συνέχιση της παροχής δυτικής στήριξης όσο και από τη ρωσική προπαγάνδα.

Ο Ζελένσκι προσπαθεί να αποστασιοποιηθεί από το σκάνδαλο, λέγοντας ότι υποστηρίζει την έρευνα και λέγοντας στο Bloomberg: "Ο πρόεδρος μιας χώρας σε πόλεμο δεν μπορεί να έχει φίλους". Έχουν ήδη επιβληθεί κυρώσεις εναντίον του Μίντιτς και άλλων που εμπλέκονται στους ισχυρισμούς, αλλά οι κατηγορίες εναντίον ατόμων κοντά στον πρόεδρο δεν μπορούν να μην επηρεάσουν την εικόνα του.

Είναι πιθανό ότι η ομάδα του Ζελένσκι να υπολογίζει ότι θα μπορέσει να αντέξει την καταιγίδα, η οποία θα μπορούσε σύντομα να επισκιαστεί από γεγονότα στο μέτωπο. Το NABU έχει συχνά επικριθεί στο παρελθόν για το ότι επέτρεπε στις κατηγορίες να βυθιστούν στα δικαστήρια και σε άλλες νομικές διαδικασίες.

Αλλά σε μια εποχή που η μισή χώρα δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα λόγω των ρωσικών πυρών εναντίον της ουκρανικής ενεργειακής υποδομής, η υπεξαίρεση κονδυλίων από τον ενεργειακό τομέα μοιάζει με τίποτα άλλο παρά λεηλασία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η πολιτική καταιγίδα θα καταλαγιάσει, αντίθετα φαίνεται να εντείνεται.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου