Ο πιο δύσκολος και σκοτεινός χειμώνας για την Ουκρανία

Του Νικήτα Σίμου

Υπόθεση διαφθοράς

Τα αποτελέσματα των συνεχών ρωσικών επιθέσεων και βομβαρδισμών επιδεινώνονται από τις επιπτώσεις ενός μεγάλου σκανδάλου διαφθοράς, στο οποίο εμπλέκονται κορυφαίοι αξιωματούχοι πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας.  

Η υπόθεση, επηρεάζει πολιτικούς συνεργάτες του Ζελένσκι, τον υπουργό Δικαιοσύνης Herman Halushchenko και την υπουργό Ενέργειας Svitlana Grynchuk, οι οποίοι δεν μπορούσαν πλέον να διατηρήσουν τα χαρτοφυλάκιά τους και αποπέμφθηκαν.  

Ο Ουκρανός πρόεδρος ζήτησε την διενέργεια έρευνας και για τον φίλο του και πρώην συνέταιρό του Timur Mindich, ο οποίος φέρεται  να είναι ο οργανωτής του όλου σχήματος.

Αναγνωρίζοντας τον δημόσιο θυμό, ο Ζελένσκι είπε, ότι πρέπει να υπάρχει απόλυτη αξιοπιστία στον τομέα της ενέργειας και όλες τις διαδικασίες, και ότι υποστηρίζει κάθε διερεύνηση που θα απαιτηθεί.  

Η κρίση αυτή συμβάλλει στην αποδυνάμωση του ηθικού των Ουκρανών, που έχουν ήδη δοκιμαστεί από έναν πόλεμο, ο οποίος δεν φαίνεται να κλίνει υπέρ της χώρας τους.

Η  χρηματική ρευστότητα τελειώνει

Στα εσωτερικά προβλήματα προστίθενται και οι χρηματοδοτικές καθυστερήσεις των Ευρωπαίων συμμάχων, οι οποίοι φαίνονται να μην έχουν λάβει ακόμη απόφαση για το δάνειο, το οποίο θα καταβληθεί στο Κίεβο για την κάλυψη άμεσων αναγκών του – εκτιμάται ότι τα διαθέσιμα της Ουκρανίας επαρκούν μέχρι το α' 3μηνο του 2026-.  

Το δάνειο αυτό, ύψους 140 δισ. ευρώ, θα χρηματοδοτείται από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, 193 δισ. ευρώ, που έχουν ακινητοποιηθεί από τις κυρώσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύονται από την RBC Investments (1η Νοεμ.), η αποδέσμευση περιουσιακών στοιχείων Ρώσων επενδυτών για ρευστοποίηση ξεκίνησε.

Το Βέλγιο, όπου τα χρήματα είναι επί του παρόντος κατατεθειμένα στο βελγικό αποθετήριο Euroclear, ζητά εγγυήσεις, ότι δεν θα εκτεθεί μόνο του σε νομικές διαφορές και αντίποινα, που έχει ήδη απειλήσει η Ρωσία.  

Η χώρα ανησυχεί, αλλά υπάρχει η αίσθηση ότι ένας συμβιβασμός είναι δυνατός.  

Η ΕΕ καλείται πλέον  όχι απλώς να στηρίζει την Ουκρανία, αλλά να συνδιαχειρίζεται από κοινού, μεταξύ άλλων, μια μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη στρατηγική χρηματοδοτικής βοήθειας και θεσμικής διαφάνειας. 

Ποκρόβσκ, μια δύσκολη επιλογή

Εν τω μεταξύ, στην ανατολική περιοχή του Ντόνετσκ, μαίνεται η μάχη για τον έλεγχο του Ποκρόβσκ και του κοντινού Μίρνοχραντ, προπύργιων του Ντονμπάς, που μετά από μακρά αντίσταση των Ουκρανών φαίνονται τώρα στα πρόθυρα της κατάληψής τους από τη Ρωσία.

Το Κίεβο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια δύσκολη επιλογή. Να υποχωρήσει και να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του, ή να συνεχίσει να πολεμά καθυστερώντας μια συμβολική και τακτική νίκη για τη Μόσχα, αλλά διακινδυνεύοντας ακόμη μεγαλύτερες απώλειες για το ίδιο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι είπε, ότι δεν ήταν αντίθετος στην υποχώρηση, δεδομένης της "πολύ δύσκολης" κατάστασης στο Ποκρόβσκ, αλλά ότι ήταν μια απόφαση που εξαρτάται από τους διοικητές στο πεδίο. "Κανείς δεν τους αναγκάζει να πεθάνουν. Θα στηρίξω τους στρατιώτες μας, ειδικά τους διοικητές που βρίσκονται εκεί, με τον τρόπο που μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση, διαφορετικά το τίμημα είναι πολύ ακριβό για εμάς. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι οι στρατιώτες μας".

Σύμφωνα με τον Ζελένσκι, η Ρωσία προσπαθεί να καταλάβει το Ποκρόβσκ για να πείσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ότι η Ουκρανία πρέπει να εγκαταλείψει το Ντονμπάς, για να τερματίσει τον πόλεμο η Μόσχα.

Ωστόσο, ορισμένοι στρατιωτικοί αναλυτές εκφράζουν τον φόβο, ότι το Κίεβο θα μπορούσε να επαναλάβει το λάθος, το οποίο είχε ήδη διαπράξει στο παρελθόν, σε πόλεις όπως το Μπαχμούτ και η Αβντίιβκα, όπου αποφάσισε να πολεμήσει μέχρι τέλους με στόχο να προκαλέσει πολύ περισσότερες απώλειες από όσες υφίστατατο, αλλά θυσιάζοντας στρατιώτες, τον πλέον πολύτιμο πόρο σε έναν πόλεμο φθοράς, εναντίον ενός πολύ ισχυρότερου αντιπάλου, όπως η Ρωσία.

Ενεργειακό σκάνδαλο  

Ενώ ο ουκρανικός στρατός αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τη ρωσική προέλαση στα ανατολικά, ένα σκάνδαλο διαφθοράς στα συμβόλαια της Energoatom - της κρατικής κοινοπραξίας που διαχειρίζεται πυρηνικούς σταθμούς - συγκλονίζει τη χώρα.

Η έρευνα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα πρώην επιχειρηματικό εταίρο του προέδρου Ζελένσκι και έρχεται εν μέσω δραματικής έλλειψης ενέργειας.  

Δύο υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς έχουν καταγγείλει  ένα σύστημα δωροδοκίας μεγέθους περίπου $100 εκατ., πραγματοποιώντας έρευνες σε 70 τοποθεσίες σε όλη τη χώρα.

Επτά άτομα έχουν κατηγορηθεί και πέντε βρίσκονται σε προφυλάκιση για διαφθορά, κατάχρηση εξουσίας και παράνομο πλουτισμό.

Εικάζεται, ότι ο εγκέφαλος του σχεδίου είναι ο Timur Mindich, επιχειρηματίας και παραγωγός ταινιών, ο οποίος έφυγε εσπευσμένα από τη χώρα μια μέρα πριν από τις συλλήψεις.

Αυτό που κάνει την κατάσταση εξαιρετικά επικίνδυνη για τον Ζελένσκι, ο οποίος ήρθε στην εξουσία το 2019, με μια εκστρατεία επικεντρωμένη στην καταπολέμηση της διαφθοράς, είναι ότι ο Mindich υπήρξε συνεργάτης του στο Kvartal 95, την πλατφόρμα μέσων ενημέρωσης στην οποία ο Ζελένσκι έχτισε τη φήμη του ως κωμικός, πριν στραφεί στην πολιτική. 

Ο πρόεδρος είχε επίσης επιδιώξει να περιορίσει την αυτονομία των υπηρεσιών καταπολέμησης της διαφθοράς τον Ιούλιο, αφού ξεκίνησαν έρευνες για τους συμμάχους και τους πρώην επιχειρηματικούς εταίρους του. Αλλά υποχώρησε μετά από έντονες πιέσεις από Ευρωπαίους συμμάχους και μαζικές λαϊκές διαμαρτυρίες.

Η Ουκρανία στο σκοτάδι

Το σκάνδαλο διαφθοράς το οποίο έχει κατακλύσει την Ουκρανία, δεν θα μπορούσε να συμβεί σε χειρότερη συγκυρία ή σε περισσότερο ευαίσθητο τομέα.

Το γεγονός ότι αφορά την ενέργεια, σε μια εποχή που οι πολίτες υποφέρουν από τις ρωσικές επιθέσεις, είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα επιζήμιο για το ηθικό των πολιτών και την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς.

Τις τελευταίες εβδομάδες, ολόκληρες πόλεις έχουν μείνει στο ψύχος και το σκοτάδι, ενώ σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής καθώς και περιφερειακές και τοπικές γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας έχουν υποστεί ζημιές, ή έχουν καταστραφεί.

Οι εκ περιτροπής διακοπές ρεύματος είναι πλέον συνήθης κατάσταση, με διάρκεια που, σε ορισμένες περιπτώσεις, φτάνει έως και τις 14 ώρες.

"Αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια των ανθρώπων είναι η λεηλασία μιας κρατικής εταιρείας κατά τη διάρκεια του πολέμου και αυτό είναι πολύ οδυνηρό" δήλωσε στο Al Jazzeera, η Τετιάνα Σεφτσένκο του Κέντρου Δράσης κατά της Διαφθοράς. 

Αλλά η Επιχείρηση Μίδας, η 18μηνη έρευνα που αποκάλυψε το σύστημα διαφθοράς, έχει πολιτικές συνέπειες οι οποίος ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, ρίχνοντας μια ανησυχητική σκιά στο ευρωπαϊκό σχέδιο για αποστολή στην Ουκρανία μεγάλου ποσού χρημάτων – το δάνειο που προαναφέραμε- και στο αίτημα του Κιέβου για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ενώ η ανάγκη για βοήθεια παραμένει περισσότερο επείγουσα από ποτέ, το σκάνδαλο κινδυνεύει να παγώσει τους ήδη προβληματισμένους δυτικούς δωρητές και να προκαλέσει μια πολιτική κρίση, η οποία θα μπορούσε να έχει κρίσιμες επιπτώσεις ακριβώς στο πεδίο της μάχης.

Eν των μεταξύ, σε μια σύντομη σειρά επισκέψεων υπό το κράτος των συνθηκών τις οποίες παραθέσαμε στα προηγούμενα, ο πρόεδρος Ζελένσκυ επισκέφθηκε την Ελλάδα την Κυριακή 16/11, προκειμένου να εξασφαλίσει ενεργειακή υποστήριξη από την Αθήνα, με προμήθεια αμερικανικού LNG για τον χειμώνα 2025-2026.  

Η σχετική συμφωνία επικεντρώνεται σε μια Δήλωση Πρόθεσης μεταξύ της Δημόσιας Επιχείρησης Αερίου (ΔΕΠΑ) της Ελλάδας και της ουκρανικής  Naftodaz.

Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, η Ελλάδα θα προμηθεύει φυσικό αέριο στην Ουκρανία από τον Δεκέμβριο του 2025 έως τον Μάρτιο του 2026. Κρίνεται ότι αυτές οι προμήθειες θα είναι κρίσιμες για τη διατήρηση της ενεργειακής σταθερότητας στην Ουκρανία κατά το άμεσο μέλλον. Στο πρόγραμμα του Ουκρανού προέδρου περιλαμβάνονται επισκέψεις στην Γαλλία και την Ισπανία κυρίως για αμυντικούς λόγους.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής