Χώρα συνταξιούχων ολοταχώς η Ελλάδα

Του Κώστα Κατίκου

Έκρηξη των συνταξιοδοτήσεων αναμένεται στα επόμενα χρόνια ως συνέχεια ενός μεγάλου κύματος εξόδου προς τη σύνταξη των ασφαλισμένων που γεννήθηκαν μετά το 1960. 

Από 2,5 εκατ. που είναι οι συνταξιούχοι σήμερα οι μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπουν ότι θα αυξηθούν στα 2,8 εκατ. ως το 2040 και θα αγγίξουν τα 3 εκατ. ως το 2050.

Στην ίδια περίοδο και καθώς ο αριθμός των συνταξιούχων θα αυξάνεται, ο αριθμός των απασχολουμένων θα βαίνει μειούμενος λόγω της δημογραφικής κρίσης, που επίσης οξύνεται κάθε χρόνο, όπως δείχνουν τα στοιχεία για τις ολοένα και λιγότερες γεννήσεις που υποχώρησαν για πρώτη φορά κάτω από τις 70.000 το 2024 και συγκεκριμένα στις 68.467, από 71.465 που ήταν το 2023.

Η λεγόμενη γενιά των baby boomers που ήρθε με την έκρηξη των γεννήσεων στη δεκαετία του ΄60 αποτελεί σήμερα τη γενιά των συνταξιούχων που αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς και είναι βέβαιο ότι θα θέσουν σε δοκιμασία τις αντοχές του ασφαλιστικού συστήματος στα αμέσως επόμενα χρόνια. 

Εδώ και σχεδόν μία 10ετία πάντως οι συνταξιοδοτήσεις είναι πάνω από τα όρια αντοχής του ασφαλιστικού, καθώς κινούνται από 170.000 έως 212.000 ετησίως, ενώ η γραμμή ισορροπίας για τη μακροχρόνια βιωσιμότητα του συστήματος είναι οι 80.000 με 90.000 συνταξιοδοτήσεις ετησίως από νέες απονομές συντάξεων.

Στα απανωτά ρεκόρ των συνταξιοδοτήσεων ωστόσο δεν θα πρέπει να συμπεριληφθούν οι συντάξεις που μεταβιβάζονται λόγω θανάτου, καθώς δεν πρόκειται για νέες απονομές, αλλά για ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις που μεταβιβάζονται σε νέο δικαιούχο και από γήρατος μετατρέπονται σε συντάξεις χηρείας.

Ακόμη και χωρίς να υπολογιστούν πάντως οι συντάξεις χηρείας στο σύνολο των συνταξιοδοτήσεων, πάλι ο αριθμός των αιτούμενων σύνταξης υπερβαίνει τα όρια αντοχής του ασφαλιστικού συστήματος. 

Ήδη οι αιτήσεις για νέες απονομές και για μεταβίβαση σύνταξης που υποβλήθηκαν στον ΕΦΚΑ μέχρι και τον Οκτώβριο του 2025 έχουν ξεπεράσει τις 190.000, αριθμός που παραπέμπει σε πάνω από 200.000 αιτήσεις μέχρι το τέλος του έτους, καθώς ο Νοέμβριος και ο Δεκέμβριος είναι δύο μήνες που συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό αιτήσεων συνταξιοδότησης.

Η "τέλεια καταιγίδα"

Θα έλεγε κανείς ότι το ασφαλιστικό βρίσκεται ενόψει μιας "τέλειας καταιγίδας" με την αύξηση των συνταξιοδοτήσεων από τη μια, την όξυνση του δημογραφικού προβλήματος από την άλλη και το ερώτημα είναι πώς θα εξασφαλιστεί η επάρκεια των συντάξεων τόσο για τους σημερινούς όσο και τους μελλοντικούς συνταξιούχους.

Οι πρόσφατες μελέτες (από Eurostat, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ΟΟΣΑ) δείχνουν ότι:

1. Οι συνταξιούχοι από 2,5 εκατ. που είναι τώρα θα διατηρηθούν στο ίδιο επίπεδο έως το 2030, αλλά στα επόμενα έτη αυξάνονται και θα φτάσουν στα 2,7 με 2,8 εκατ. άτομα έως το 2040 και 2,9 με 3 εκατ. άτομα έως το 2050. Οι ασφαλισμένοι από 4,1 εκατ. που ήταν το 2022, προβλέπεται να είναι λίγο πάνω από 4 εκατ. άτομα το 2030, για να μειωθούν στα 3,7 εκατ. το 2040 και στα 3,3 εκατ. έως το 2050. Η αναλογία ασφαλισμένων - συνταξιούχων από 1,65 προς 1 σήμερα, θα υποχωρήσει έως το 2030 στο 1,46 προς 1 και στο 1,23 προς 1 έως το 2050.
2. Οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών από 39% που ήταν το 2022 στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας 20 έως 64 ετών, θα φτάσουν να αποτελούν το 60,6% έως το 2040 και το 74,4 το 2050. 
3. Στο διάστημα 2030-2050 οι συνταξιοδοτικές δαπάνες θα αυξηθούν από 12,7% του ΑΕΠ σε 14,0% του ΑΕΠ κυρίως λόγω του αυξανόμενου αριθμού συνταξιούχων.

Ο πληθυσμός της Ελλάδας δε, θα συνεχίσει να μειώνεται και από 10.438 εκατομμύρια το 2022 θα υποχωρήσει σε 7.777 εκατομμύρια το 2070. 

Ποιες αλλαγές στα όρια ηλικίας θα εξεταστούν και πότε 

Ως μέτρο ανάσχεσης των πολλών συνταξιοδοτήσεων έχει ψηφιστεί η σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής των ατόμων άνω των 65 ετών. Θα έπρεπε να εφαρμόζεται από το 2021 και ανά τριετία τα όρια ηλικίας θα επανεξετάζονταν. Ωστόσο επειδή οι ηλικίες προσαρμόστηκαν στα 67 έτη με τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης και στα 62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης, η σύνδεσή τους με το προσδόκιμο ζωής θα εξεταστεί εντός της τριετίας 2027-2030 και οι όποιες αλλαγές θα ξεκινήσουν –εκτός απροόπτου– από το 2030. 

Στους άνδρες η προσδόκιμη ηλικία ζωής ανέβηκε στα 79 έτη και 2 μήνες το 2023, και στις γυναίκες ανέβηκε στα 84 έτη και 4 μήνες. Και στα δυο φύλλα καταγράφεται αύξηση έως 1,5 έτος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. 

Η σύνδεση του προσδόκιμου ζωής με τα όρια ηλικίας μπορεί να εφαρμοστεί με αναλογία 1 προς 1, ή 1 προς 2/3, ή 1 προς 1/3. 

Η αναλογία 1 προς 1 σημαίνει ότι για κάθε ένα έτος που αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής μετά το 65ο έτος, θα αυξάνονται κατά ένα έτος και τα όρια ηλικίας.

Η αναλογία 1 προς 2/3 σημαίνει ότι η αύξηση στα όρια ηλικίας θα είναι 8 μήνες και με 1 προς 1/3 η αύξηση θα είναι 4 μήνες για κάθε ένα έτος που ανεβαίνει το προσδόκιμο ζωής.

Αν η αύξηση των ορίων ηλικίας γίνει σταδιακά, οι ασφαλισμένοι για παράδειγμα που θα κλείσουν το 62ο έτος το 2030, μπορεί να συνταξιοδοτηθούν με όριο ηλικίας 62,6, όσοι κλείσουν τα 62 το 2031, να βγουν στα 62,9 μήνες και όσοι κλείσουν τα 62 το 2032 να συνταξιοδοτηθούν στα 63. 

Αριθμός συνταξιούχων και ασφαλισμένων 

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Ageiing report 2024)

Η εξέλιξη των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης (άνδρες, γυναίκες)

Πηγή: Εθνική Αναλογιστική Αρχή (Ageiing report 2024)