Συγκοινωνίες Αθήνας: Ταλαιπωρία με άδεια τιμόνια και μισό εκατομμύριο χαμένα δρομολόγια

Του Στάθη Βασιλόπουλου 

Ανοιχτή πληγή που, αντί να επουλωθεί, ολοένα και βαθαίνει αποτελεί η έλλειψη οδηγών στις αστικές συγκοινωνίες, με αποτέλεσμα να χάνονται καθημερινά εκατοντάδες δρομολόγια στην Αθήνα και η ταλαιπωρία του επιβατικού κοινού να χτυπά "κόκκινο". Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς οι απώλειες δρομολογίων σε λεωφορεία και τρόλεϊ έφτασαν τις 504.769, με το 87,3% να οφείλεται στην έλλειψη οδηγών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αποδίδεται σε άλλες αιτίες, όπως βλάβες οχημάτων, αποκλεισμούς οδών και στάσεις εργασίας. Πιο αναλυτικά, τα χαμένα δρομολόγια λόγω έλλειψης οδηγών αυξήθηκαν κατά 37,3%, από 320.892 το 2023 σε 440.457 το 2024, υπογραμμίζοντας τη σοβαρότητα της κατάστασης. Από τα 3,33 εκατ. προγραμματισμένα δρομολόγια, πραγματοποιήθηκαν τα 2,82 εκατ., με αποτέλεσμα το ποσοστό εκτέλεσης να κατέλθει στο 84,8%, από 87,8% το 2023.

Τα τελευταία χρόνια οι Οδικές Συγκοινωνίες (ΟΣΥ) έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με μια συνεχόμενη φυγή εργαζομένων λόγω συνταξιοδοτήσεων, μετατάξεων και αποχωρήσεων, χωρίς να μπορεί να καλυφθεί επαρκώς το κενό. Σύμφωνα με πληροφορίες, κάθε χρόνο αποχωρούν περίπου 150 εργαζόμενοι –στην πλειονότητά τους οδηγοί–, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται διαρκώς η ποιότητα του συγκοινωνιακού έργου. Το πρόβλημα εντείνεται καθώς στα παραπάνω προστίθεται η χαμηλή συμμετοχή στις νέες προσκλήσεις ενδιαφέροντος για την πρόσληψη νέων οδηγών.

Στην πιο πρόσφατη διαδικασία για 391 θέσεις οδηγών κατατέθηκαν μόλις 580 αιτήσεις, έναντι περίπου 2.500 το 2020. Την περίοδο εκείνη, βέβαια, η πανδημία είχε περιορίσει τις επαγγελματικές επιλογές. Μετά το άνοιγμα της αγοράς πολλοί οδηγοί στράφηκαν σε κλάδους με υψηλότερες αποδοχές, όπως οι εμπορευματικές μεταφορές και τα τουριστικά λεωφορεία.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση πεπραγμένων της ΟΣΥ, ο συνολικός αριθμός των διαθέσιμων οδηγών το 2018 ήταν 3.421, κατέβηκε το 2019 στους 3.194, το 2020 στους 3.060, αυξήθηκε το 2021 σε 3.233 λόγω των προσλήψεων που έγιναν, αλλά στη συνέχεια εξακολούθησε να μειώνεται (το 2022 ήταν 3.049 οδηγοί και το 2023 ήταν 2.955). Την περσινή χρονιά οι οδηγοί ήταν 2.707, με τη μεγαλύτερη μείωση να καταγράφεται στο προσωπικό κίνησης. Οι Οδικές Συγκοινωνίες έκλεισαν το 2024 με 4.527 εργαζομένους, 172 λιγότερους από το 2023, καθώς αποχώρησαν 216 και προσλήφθηκαν μόλις 44. 

Την ίδια ώρα, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων –που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, ανέρχεται σε 400– απέχουν εδώ και χρόνια από το τιμόνι, επικαλούμενοι λόγους υγείας. Οι συγκεκριμένοι επαγγελματίες, που μισθοδοτούνται από την ΟΣΥ, αλλά εργάζονται σε άλλα πόστα, είχαν προσληφθεί παλαιότερα ως οδηγοί, αλλά κρίθηκε ότι δεν είναι σε θέση να οδηγήσουν, από την Πρωτοβάθμια Υγειονομική Επιτροπή των Οδικών Συγκοινωνιών. Ωστόσο για πολύ καιρό παρέμενε σε εκκρεμότητα η εξέτασή τους από τη Δευτεροβάθμια Υγειονομική Επιτροπή του υπουργείου Μεταφορών. Η Επιτροπή ενεργοποιήθηκε εκ νέου, προκειμένου να γίνει εκκαθάριση του μητρώου οδηγών. Μέσα από τη διαδικασία της επαναξιολόγησης, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, θα κριθεί πόσοι από αυτούς τους 400 είναι ικανοί να οδηγήσουν ξανά, και έτσι θα επιστρέψουν στους δρόμους, ή αν θα απαλλαχθούν από τη συγκεκριμένη εργασία, χάνοντας όμως και τη δυνατότητα οδήγησης λεωφορείων γενικότερα. 

Σε μια παράλληλη εξέλιξη, προκειμένου να μην υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις, ψηφίστηκε πριν από μερικές ημέρες τροπολογία με την οποία προβλέπεται ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα εξέτασης για την εκτίμηση ικανότητας των οδηγών αστικών συγκοινωνιών Αθήνας και Θεσσαλονίκης από ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Ελάχιστοι οι νέοι

Οι προκλήσεις στις Οδικές Συγκοινωνίες δεν περιορίζονται μόνο στις ελλείψεις οδηγών, όπως φαίνεται από την έκθεση. Η κατανομή των εργαζομένων ανά ηλικία δείχνει ότι οι νέοι είναι ελάχιστοι –μόλις 70 άτομα κάτω των 35 ετών, ή 1,5% του συνόλου–, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του προσωπικού, 2.564 άτομα (56,5%), είναι άνω των 50 ετών. Επιπλέον, ο στόλος των λεωφορείων έχει μειωθεί κατά 330 οχήματα από το 2019, φτάνοντας τα 1.377, και η πρόσφατη προσθήκη 140 ηλεκτροκίνητων λεωφορείων δίνει μόνο προσωρινή ανάσα. Πάντως ο στόλος των λεωφορείων έχει μπει σε φάση ανανέωσης, με στόχο έως το τέλος της χρονιάς να κυκλοφορούν 950 νέα λεωφορεία – μαζί με αυτά των ΚΤΕΛ σε Δυτική και Ανατολική Αττική. 

Η δυσαρέσκεια των επιβατών αποτυπώνεται στα αυξημένα αιτήματα και παράπονα –11.976 το 2024, με έμφαση στον προγραμματισμό των δρομολογίων και στη συμπεριφορά του προσωπικού–, ενώ και τα ατυχήματα της ΟΣΥ αυξήθηκαν ελαφρά, φτάνοντας τα 4.305. Η εικόνα αυτή δείχνει ότι η εταιρεία αντιμετωπίζει κρίσιμα θέματα προσωπικού, στόλου και εξυπηρέτησης, που επηρεάζουν καθημερινά χιλιάδες πολίτες.

Μειωμένα έσοδα από υπηρεσίες

Το 2024 ο συνολικός αριθμός των διανυθέντων οχηματοχιλιομέτρων ανήλθε στα 64.410.111, σημειώνοντας αύξηση 1,8% σε σχέση με το 2023, που ήταν 63.273.550. Παρά το γεγονός ότι οι Οδικές Συγκοινωνίες κέρδισαν νέους επιβάτες, τα έσοδα από πωλήσεις υπηρεσιών μειώθηκαν κατά 5%, στα 106,56 εκατ., έναντι των 112,23 εκατ. της προηγούμενης χρονιάς. Τα έσοδα από εισιτήρια παρουσίασαν αύξηση κατά 10,08% (50,73 εκατ.) και τα έσοδα από κάρτες κατά 10,06% (26,57 εκατ.). Παράλληλα, μειώθηκαν κατά 30,7% τα έσοδα της ανταποδοτικής πολιτικής προς τα υπουργεία: από 41,94 εκατ. το 2023, έπεσαν σε 29,06 εκατ. πέρσι.

Οι μειωμένες εισπράξεις δεν επηρέασαν τον κύκλο εργασιών της ΟΣΥ, ο οποίος εκτινάχθηκε στα 231,53 εκατ. ευρώ, χάρη στη σύμβαση συγκοινωνιακού έργου (21/2024) με τον ΟΑΣΑ. Από τη σύμβαση οι Οδικές Συγκοινωνίες εισέπραξαν στο διάστημα Μαρτίου-Δεκεμβρίου 2024 συνολικά 124,92 εκατ. ευρώ. Στην πράξη, αυτά τα έσοδα αντικατέστησαν την κρατική επιχορήγηση, η οποία είχε φτάσει τα 121,4 εκατ. το 2023 και τα 150,5 εκατ. το 2022.