Όταν οι ακροδεξιοί αντιγράφουν τον… Γκράμσι

Ακροδεξιοί κύκλοι αντιγράφουν την στρατηγική του Ιταλού μαρξιστή Αντόνιο Γκράμσι περί "πολιτιστικής ηγεμονίας". Στόχος τους: Η ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης.

Παρά τις αντιδράσεις που προκάλεσαν στη Γερμανία, δεν έχουν εκλείψει τα συνθήματα "Έξω οι ξένοι" (Auslander raus) στον ρυθμό της τέκνο μουσικής. Η επιτυχία του Ιταλού DJ Ζιζί ντ' Αγκοστίνο "L' amour toujours" παίζεται σε κλαμπ σε όλον τον κόσμο. Σε Spotify και YouTube πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν κάνει κλικ στο τραγούδι. Στη Γερμανία οι ακροδεξιοί το έχουν οικειοποιηθεί εδώ και χρόνια. Κάνουν remix τη μελωδία και την τραγουδούν γελώντας και προσαρμόζοντας τους στίχους: "Η Γερμανία στους Γερμανούς, έξω οι ξένοι!".

Σκληροί νεοναζί φώναζαν το ίδιο σύνθημα στη δεκαετία του 1980 και του 1990, ενώ κυνηγούσαν ανθρώπους στους δρόμους με ρόπαλα του μπέιζμπολ. Περισσότεροι από 200 άνθρωποι είχαν πέσει θύματα της ακροδεξιάς βίας την εποχή εκείνη.

Σήμερα το μίσος ενδύεται έναν δήθεν αστείο, χιουμοριστικό χαρακτήρα. Το meme του τραγουδιού διαδίδεται σε χιλιάδες εκδοχές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να γίνει μέρος της νεανικής κουλτούρας. Ένας έφηβος από την πόλη Ντέσαου της ανατολικής Γερμανίας λέει στην Deutsche Welle ότι αυτός και οι φίλοι του πάντα χορεύουν στους ρυθμούς του "L'amour toujours" όταν κάνουν πάρτι. "Και μετά τραγουδάμε: Έξω οι ξένοι! – Αλλά το κάνουμε μόνο για πλάκα" λέει. Επίσης λέει ότι ο ίδιος δεν είναι ακροδεξιός και απορρίπτει τη βία.

Η απόπειρα "πολιτιστικής ηγεμονίας"

Αυτή η ακροδεξιά εκδοχή του τραγουδιού δεν είναι τυχαία. Αποτελεί μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής. "Πολιτιστική ηγεμονία" είναι η λέξη-κλειδί. Η κεντρική ιδέα είναι ότι μόνο όποιος κερδίσει το μυαλό, αλλά και το συναίσθημα θα καταφέρει να αποκτήσει, αλλά και να διατηρήσει την πολιτική εξουσία. Αυτή η κυριαρχία δεν επιβάλλεται με διαταγές. Καλλιεργείται σταδιακά στο μυαλό και στις καρδιές των ανθρώπων.

Η ιδέα είναι πολύ παλιά και προέρχεται από τον Αντόνιο Γκράμσι (1891-1937), μαρξιστή φιλόσοφο και συνιδρυτή του ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (KPI). Τα τελευταία έντεκα χρόνια της ζωής του ο Γκράμσι τα πέρασε στη φυλακή, ως κρατούμενος του φασιστικού καθεστώτος Μουσολίνι. Εκεί έγραψε τα περίφημα "Τετράδια της φυλακής", στα οποία ανέπτυξε την έννοια της "πολιτιστικής ηγεμονίας".

Το όνειρο της ανατροπής

Η κεντρική σκέψη του Γκράμσι είναι "πριν από μια πολιτική επανάσταση, η οποία ανατρέπει ένα σύστημα, θα πρέπει να προηγηθεί μια πνευματική επανάσταση", όπως εξηγεί στην Deutsche Welle ο Άρμιν Πφαλ-Τράουγκμπερ, πολιτικός επιστήμων, κοινωνιολόγος και ένας από τους κορυφαίους Γερμανούς ερευνητές στο θέμα του ακροδεξιού εξτρεμισμού. "Μόνο όταν έχει κερδηθεί αυτή η πνευματική επανάσταση, υπάρχει η δυνατότητα να κερδηθεί και η πολιτική επανάσταση".

Σε αυτά τα συμφραζόμενα, η στρατηγική του Γκράμσι αναφέρεται και στη σχέση ανάμεσα στην ελίτ των διανοουμένων και το ευρύτερο κοινό. Ο ίδιος θεωρεί πως καθήκον των διανοουμένων είναι να καθοδηγήσουν τη δημόσια συζήτηση και την κοινή γνώμη. Μόνο τότε μπορεί να επιτευχθεί η εκ θεμελίων αλλαγή του συστήματος.

Διαβάζουν μαρξιστές οι ακροδεξιοί;

Ο Άρμιν Πφαλ-Τράουγκμπερ έχει μελετήσει επισταμένως τον Γκράμσι και την επιρροή του στην Ακροδεξιά. Δεν πιστεύει ότι υπάρχουν και τόσοι πολλοί ακροδεξιοί θεωρητικοί που έχουν πραγματικά διαβάσει τον Ιταλό μαρξιστή, ωστόσο ενδιαφέρονται για την στρατηγική του και τα αποτελέσματά της. "Κάπου θεωρείται και 'σικ' να επικαλείται ο ακροδεξιός θεωρητικός τον μαρξισμό, είναι και αυτός ένας τρόπος να επιδείξει αντικονφορμιστική στάση" εκτιμά ο Άρμιν-Τράουγμπερ.

Στον γερμανόφωνο χώρο πολλοί είναι αυτοί που προωθούν έναν "Γκραμσισμό από τα δεξιά". Ένας από τους πιο γνωστούς είναι ο Μάρτιν Ζέλνερ. Είναι και ένας από τους πιο επιδραστικούς, όταν πρόκειται να οργανωθούν ακροδεξιές στρατηγικές με στόχο την πολιτική εξουσία. Οι επαφές του φτάνουν ακόμη και σε ένα κομμάτι της "Εναλλακτικής για τη Γερμανία" (AfD), ένα κόμμα που έχει χαρακτηριστεί ακροδεξιό από την Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος.

Ακολουθώντας τις υποδείξεις του Γκράμσι, ο Ζέλνερ και η AfD αγωνίζονται για το δικαίωμα κυριαρχίας στην ερμηνεία του πολιτικού παιχνιδιού. Η μετανάστευση ερμηνεύεται ως ένας είδος "ανταλλαγής πληθυσμών" ή και "αλλοίωσης του πληθυσμού". Η αλληλεγγύη για τους πρόσφυγες λοιδορείται ως "βιομηχανία ασύλου". Οι μαζικές απελάσεις αλλοδαπών παρουσιάζονται κατ' ευφημισμόν ως "επανα-μετανάστευση". Κατακλύζοντας τον δημόσιο χώρο με εύηχα συνθήματα επιδιώκεται η μετατόπιση της κοινής γνώμης στο επιθυμητό σημείο, υπογραμμίζει ο Πφαλ-Τράουγκμπερ.

Πολλοί έχουν αντιγράψει με επιτυχία την στρατηγική του Γκράμσι. Οι προεκλογικές εκστρατείες του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ μοιάζουν σαν να έχουν βγει από εγχειρίδιο του Γκραμσισμού. Πολλά συναισθήματα, πολλή ποπ, πολλά εύληπτα μηνύματα που βρίσκουν απήχηση: "Εμείς εναντίον εκείνων", "το κατεστημένο εναντίον του απλού λαού", "ο woke-ισμός εναντίον της κοινής λογικής". Στο τέλος, όλα συνθλίβονται και συσκευάζονται σε ένα ηχηρό σύνθημα με έντονη συναισθηματική φόρτιση, που ισοδυναμεί με υπόσχεση ευημερίας: "Make America Great Again". Τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και τα social media κατακλύζονται με τα μηνύματα, τα ψέματα και τις γκάφες του Trump. Οι αντίπαλοί του δεν προλαβαίνουν να αντιδράσουν.

Πού οδηγεί όλο αυτό;

Ο πολιτικός επιστήμων Άρμιν Πφαλ-Τράουγκμπερ κάνει λόγο για μία "ολική αξίωση γνώσης". Αυτό συμβαίνει κατά τη γνώμη του όταν κάποιος διατείνεται ότι κατέχει την απόλυτη αλήθεια. Σε πρακτικό επίπεδο αυτή η νοοτροπία οδηγεί στην αποδοχή μίας αυταρχικής, αν όχι ολοκληρωτικής κοσμοθεωρίας. Αυτό επισημαίνουν στη Γερμανία πολλοί ειδικοί, πολιτικοί, αλλά και οι υπηρεσίες ασφαλείας, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για την επέλαση της AfD.

Όπως και ο Ντόναλντ Τραμπ, έτσι και η AfD απαξιώνει τους πολιτικούς αντιπάλους και εμφανίζει ως εχθρούς τους ανταγωνιστές για την πολιτική εξουσία. Στο στόχαστρο βάζει κάθε τόσο και την ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Και αυτό γιατί πολλοί πολιτικοί της AfD στη Γερμανία έχουν καταδικαστεί για ποινικά αδικήματα, όπως συμβαίνει με τον Τραμπ στις ΗΠΑ.

Πρωτοπόροι στα κοινωνικά δίκτυα

Πηγή: Deutsche Welle