Γιατί το τέλος κρουαζιέρας θα μπορούσε να αυξηθεί

Της Βίκυς Κουρλιμπίνη

Παρά την επιβολή τέλους κρουαζιέρας από τον Ιούλιο στα νησιά, και τις πολύ έντονες αντιδράσεις από τις εταιρείες του χώρου περί οικονομικής επιβάρυνσης των ταξιδιωτών, η Μύκονος φέτος, σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του Capital.gr, καταγράφει ρεκόρ όλων των εποχών στην επιβατική κίνηση. Οι εκτιμήσεις μάλιστα λένε πως θα ξεπεράσει και τη Σαντορίνη, και πως αυτή τη χρονιά θα είναι το δεύτερο μεγαλύτερο επισκέψιμο λιμάνι μετά τον Πειραιά.

Τα στοιχεία δείχνουν πως η επιβολή τέλους 20 ευρώ για την επίσκεψη στη Μύκονο- έναν από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς κρουαζιέρας στη Μεσόγειο στα προγράμματα των μεγάλων εταιρειών - δεν πτόησε καθόλου όσους ήθελαν να περπατήσουν στα γραφικά σοκάκια της χώρας. Αντίθετα, οι αφίξεις ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο.

Σύμφωνα με πληροφορίες από το Λιμενικό Ταμείο Μυκόνου, φέτος οι επισκέπτες αναμένεται να υπερβούν το 1,5 εκατομμύριο, από 1,3 εκατομμύρια επιβάτες το 2024. Τον Ιούλιο, όταν το τέλος κρουαζιέρας έκανε "πρεμιέρα", το νησί των Ανέμων υποδέχθηκε 260 χιλιάδες επισκέπτες από κρουαζιερόπλοια, τον Αύγουστο 205 χιλιάδες επιβάτες και το Σεπτέμβριο 192 χιλιάδες επιβάτες. Με βάση την παραπάνω κίνηση, μόνο για τη Μύκονο αυτούς τους τρεις μήνες, τα έσοδα από το τέλος κρουαζιέρας υπολογίζονται σε 12 εκατομμύρια ευρώ.

Όπως μάλιστα σημειώνει στο Capital.gr o  Πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Αθανάσιος Κουσαθανάς-Μέγας, η επιβατική κίνηση είναι υψηλή και τον Οκτώβριο και θα συνεχιστεί και το Νοέμβριο. Είναι χαρακτηριστικό την Πέμπτη στο νησί έφτασαν 4 κρουαζιερόπλοια, αποβιβάζοντας  χιλιάδες επιβάτες.

Πόσα ξοδεύουν

Όπως φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί, κάθε χρόνο η Μύκονος δέχεται όλο και περισσότερους επιβάτες από τα κρουαζιερόπλοια. Το 2024 η ανοδική πορεία συνεχίστηκε, με τη Μύκονο να υποδέχεται 768 κρουαζιερόπλοια και 1,29–1,30 εκατομμύρια επιβάτες, σημειώνοντας νέα επίπεδα ρεκόρ (+8% επιβάτες σε σχέση με 2023). Η χρονιά χαρακτηρίστηκε ως "χρονιά ρεκόρ", με τις τοπικές αρχές να αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα επισκεψιμότητας από ποτέ.

Το Λιμενικό Ταμείο Μυκόνου έδωσε επίσης στη δημοσιότητα στοιχεία από την CLIA, την Ένωση Εταιρειών Κρουαζιέρας, που αφορούν στη δαπάνη των επισκεπτών. Όπως σημειώνει, χιλιάδες επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων κατακλύζουν το νησί σε σύντομα χρονικά διαστήματα, δημιουργώντας μια έντονη, συμπυκνωμένη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. Σύμφωνα με μελέτη της CLIA, η μέση δαπάνη κάθε επιβάτη κρουαζιέρας κατά την επίσκεψή του υπολογίζεται σε 104 - 124 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι οι άμεσες δαπάνες των επιβατών στο νησί εκτιμώνται σε τάξη μεγέθους 150 εκατομμυρίων ευρώ.

Όπως αναφέρει ειδικότερα η μελέτη του Λιμενικού Ταμείου Μυκόνου, οι επιβάτες συνήθως ξοδεύουν χρήματα σε τοπικές επιχειρήσεις: από οργανωμένες εκδρομές, μεταφορές (λεωφορεία, ταξί ή θαλάσσια μέσα προς Δήλο), αγορές τοπικών προϊόντων και αναμνηστικών, έως κατανάλωση σε εστιατόρια, καφέ και μπαρ. Σημειώνεται ότι σχεδόν οι μισές δαπάνες των επισκεπτών αφορούν αγορές σε καταστήματα (ενθύμια, κοσμήματα, ρούχα κ.λπ.), ενώ σημαντικό μέρος αφορά και υπηρεσίες εστίασης και αναψυχής.

Πέρα από τους επιβάτες, οικονομικό όφελος προκύπτει και από τα πληρώματα των πλοίων. Αν και μικρότεροι αριθμητικά και με πιο περιορισμένο διαθέσιμο χρόνο, πολλοί ναυτικοί βγαίνουν στο νησί για ψώνια, φαγητό ή αναψυχή. Έρευνα σε ελληνικό λιμάνι έδειξε ότι η μέση δαπάνη ανά μέλος πληρώματος ανέρχεται σε περίπου 46,6 ευρώ. Με δεδομένο ότι ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο φέρει 1.000–1.500 άτομα πλήρωμα, και έστω ένα μέρος αυτών αποβιβάζεται κάθε φορά, τα πληρώματα συνεισφέρουν επιπρόσθετα δεκάδες χιλιάδες ευρώ ημερησίως στην τοπική αγορά (κυρίως σε τηλεπικοινωνίες, σουπερμάρκετ, καφετέριες, μπαρ και καταστήματα βασικών ειδών).

"Άμεσες είναι οι επιδράσεις στην τοπική αγορά: Οι επιχειρήσεις της Μυκόνου –μικρές και μεγάλες– επωφελούνται σημαντικά από την κρουαζιέρα. Οι αφίξεις κρουαζιερόπλοιων συχνά μεταφράζονται σε "μίνι-εισβολές" εκατοντάδων ή χιλιάδων επισκεπτών στην αγορά της Χώρας σε μία μόνο ημέρα, ενισχύοντας τον ημερήσιο τζίρο των εμπορικών καταστημάτων" τονίζει το Λιμενικό Ταμείο.

Το εύλογο ερώτημα βέβαια είναι πως εφόσον -με βάση και τα παραπάνω στοιχεία- η μέση δαπάνη ανέρχεται μέχρι και σε 124 ευρώ στη Μύκονο, πως το τέλος των 20 ευρώ (που τον Οκτώβριο είναι 12 ευρώ) μπορεί να αποθαρρύνει τον επισκέπτη να αποβιβαστεί σε ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα νησιά ή να μην κατέβει για παράδειγμα στη Σαντορίνη που έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο προορισμό.

Υπάρχει ωστόσο και ο αντίλογος που λέει πως δεν είναι δυνατό το τέλος να είναι τόσο υψηλό μόνο για τη Μύκονο και τη Σαντορίνη και πως δεν υπάρχουν μόνο οι πολύ ακριβές κρουαζιέρες των χιλίων ευρώ την ημέρα ανά επιβάτη, αλλά και οι πάρα πολύ φθηνές των 500 ευρώ το πακέτο.

Τονίζεται πάντως πως τα στοιχεία της μελέτης για τη Μύκονο, όπως και η μεθοδολογία της, θα παρουσιαστούν σε εκδήλωση που πραγματοποιεί την Τετάρτη η Διεθνής Ένωση Εταιρειών Κρουαζιέρας για τα εγκαίνια της έκθεσης "The Voyage" σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ευγενίδου.

Η μεγάλη επιβάρυνση των υποδομών

Στη μελέτη του Λιμενικού Ταμείο Μυκόνου αναφέρεται χαρακτηριστικά πως η αλματώδης ανάπτυξη της κρουαζιέρας στο νησί συνοδεύεται και από σημαντικές προκλήσεις, καθώς ο τόσο μεγάλος όγκος επισκεπτών σε σύντομο χρόνο δημιουργεί πιέσεις σε διάφορα επίπεδα.

Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ειδικά τις ημέρες όπου κατέπλεαν πολλά κρουαζιερόπλοια ταυτόχρονα, η χώρα και τα δημοφιλή σημεία του νησιού πλημμύριζαν με κόσμο σε βαθμό που ξεπερνούσε τη φέρουσα ικανότητα της τοπικής υποδομής. Χαρακτηριστικά, το 2023 και το 2024 υπήρχαν μέρες όπου μέχρι 8 κρουαζιερόπλοια προσέγγιζαν τη Μύκονο την ίδια ημέρα, μεταφέροντας συνολικά πάνω από 15.000 επισκέπτες μέσα σε λίγες ώρες.

Με δεδομένο ότι ο μόνιμος πληθυσμός της Μυκόνου είναι ~11.000 κάτοικοι, η αναλογία αυτή (τουρίστες κρουαζιέρας προς ντόπιους) δίνει την εικόνα της πρωτοφανούς πίεσης: μόνο το 2023, 1,2 εκατ. επισκέπτες κρουαζιέρας πέρασαν από το νησί έναντι 25.000 κατοίκων στη Σαντορίνη και ~11.000 στη Μύκονο. Οι αριθμοί αυτοί εξηγούν τα φαινόμενα συμφόρησης και "κορεσμού" που παρατηρούνταν.

Φέτος πάντως για πρώτη φορά στη Μύκονο εφαρμόστηκε το σύστημα κατανομής προσεγγίσεων (berth allocation system), με στόχο την αποφυγή συνωστισμού και τη βελτίωση της εμπειρίας επισκεπτών και κατοίκων.

Είναι γεγονός πως κάθε καλοκαίρι, χιλιάδες επιβάτες κρουαζιέρας κατακλύζουν τα Κυκλαδονήσια. Η Μύκονος και η Σαντορίνη μετατρέπονται σε πεδία μαζικού τουρισμού, όπου οι στενοί δρόμοι, τα λιμάνια και οι υποδομές λυγίζουν κάτω από το βάρος της στιγμιαίας "εισβολής". Τα πλοία φέρνουν ολόκληρες πόλεις επιβατών μέσα σε λίγες ώρες, επιβάτες που καταναλώνουν νερό και χώρο, αλλά αφήνουν πίσω ελάχιστο οικονομικό αποτύπωμα.

Οι περισσότεροι, όπως έχουν αναφέρει πολλές φορές επιχειρηματίες στους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς κρουαζιέρας, πολλές φορές δεν αγοράζουν ούτε ένα μπουκαλάκι νερό, αλλά επιστρέφουν το κρουαζιερόπλοιο μόνο με το γνωστό μαγνητάκι. Τρώνε στα πλοία, που λειτουργούν ως "πλωτές πόλεις" με εστιατόρια, μπαρ και duty free. Έτσι, ενώ τα νησιά δέχονται τη μέγιστη πίεση στις υποδομές τους, στους δρόμους, στα απορρίμματα, στην κατανάλωση νερού και ενέργειας, δεν εισπράττουν το αντίστοιχο όφελος.

Αίσθηση είχε προκαλέσει πέρσι το καλοκαίρι ανάρτηση δημοτικού συμβούλου της Σαντορίνης, που καλούσε τους κατοίκους του νησιού να ελαττώσουν τις μετακινήσεις τους, καθώς αναμενόταν η έλευση 17 χιλιάδων επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια.

Το αποτέλεσμα είναι οι τοπικές κοινωνίες να βλέπουν τα νησιά να ασφυκτιούν από τον υπερτουρισμό, αλλά τα έσοδα να καταλήγουν αλλού. Τα λιμάνια γεμίζουν, οι παραλίες πνίγονται από κόσμο, τα φωτογραφικά στιγμιότυπα κάνουν τον γύρο του κόσμου, αλλά οι κάτοικοι βλέπουν ελάχιστα χρήματα να επιστρέφουν τελικά στην τοπική οικονομία. Οι δήμοι παράλληλα καλούνται να διαχειριστούν τα απορρίμματα και την πίεση στις υποδομές, χωρίς τους πόρους που θα μπορούσαν να προκύψουν από τον τουρισμό που φιλοξενούν.

Τι πληρώνουν οι επισκέπτες κρουαζιέρας

Πριν το τέλος κρουαζιέρας (η εφαρμογή μάλιστα του οποίου είχε αργήσει λόγω καθυστέρησης υπογραφής της ΚΥΑ από το υπουργείο Ναυτιλίας όπως έλεγαν οι πληροφορίες, με αποτέλεσμα αυτό να εφαρμοστεί τελικά από τον Ιούλιο), είχαν σημειωθεί πολύ έντονες αντιδράσεις από τις εταιρείες της κρουαζιέρας, που προκειμένου να ακυρώσουν το μέτρο, επικαλέστηκαν πως τα πακέτα των καλοκαιρινών ταξιδιών είχαν ήδη κλειστεί από την προηγούμενη χρονιά και πως το επιπλέον κόστος δεν είχε προβλεφθεί.

Συγκεκριμένα, το τέλος επιβάλλεται ανά επιβάτη και ανά λιμένα και ανέρχεται:

Για την περίοδο από 1ης Ιουνίου έως 30ής Σεπτεμβρίου:

 -για αποβίβαση σε λιμένες των νήσων Μυκόνου και Σαντορίνης σε 20 ευρώ και για αποβίβαση στους λοιπούς λιμένες της χώρας σε 5 ευρώ,

-για την περίοδο από 1ης έως 31ης Οκτωβρίου και από 1ης Απριλίου έως 31ης Μαΐου, για αποβίβαση σε λιμένες των νήσων Μυκόνου και Σαντορίνης σε 12 ευρώ και για αποβίβαση στους λοιπούς λιμένες της χώρας σε 3 ευρώ.

Για την περίοδο από 1ης Νοεμβρίου έως 31ης Μαρτίου:

-για αποβίβαση σε λιμένες των νήσων Μυκόνου και Σαντορίνης σε 4 ευρώ και για αποβίβαση στους λοιπούς λιμένες της χώρας σε 1 ευρώ.

Το τέλος κρουαζιέρας επιβάλλεται με την αποβίβαση του επιβάτη στον λιμένα και δεν επιβαρύνεται με φόρο προστιθέμενης αξίας. Όπως έχει ανακοινωθεί, τα έσοδα που εισπράττονται από το τέλος κρουαζιέρας χρησιμοποιούνται για την κατασκευή και βελτίωση υποδομών και έργων εν γένει, καθώς και για την ενίσχυση του τουρισμού στη χώρα.

Ειδικότερα, το 1/3 των εσόδων αποδίδεται στους δήμους, εντός των διοικητικών ορίων των οποίων ευρίσκονται οι λιμένες αποβίβασης, για έργα για τη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος και των υποδομών τους, 1/3 εγγράφεται στον προϋπολογισμό του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και 1/3 εγγράφεται στον προϋπολογισμό του υπουργείου Τουρισμού.

Σχετικά πάντως με το τέλος κρουαζιέρας, το Λιμενικό Ταμείο Μυκόνου είχε στείλει επιστολή τον Ιούνιο προς το υπουργείο Ναυτιλίας, ζητώντας την αναστολή επιβολής του μέτρου. "Σε άλλους προορισμούς είναι κατά πολύ χαμηλότερο, πράγμα, που, εκτός των άλλων, δημιουργεί συνθήκες "αθέμιτου ανταγωνισμού" σε βάρος των τοπικών επαγγελματιών των οποίων το εισόδημα στηρίζεται και στον επιβάτη της κρουαζιέρας. Και όλα αυτά, σε μια εποχή που ο τουρισμός, λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων και των οικονομικών που προηγήθηκαν, δεν διανύει τις καλύτερες ημέρες του, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες χώρες.

Αντί λοιπόν να ενισχύουμε τα κίνητρα επισκεψιμότητας προκαλούμε συνθήκες ανάσχεσης του τουριστικού ρεύματος που, με τη διαφορά της τιμολόγησης ανά προορισμό, είναι σαν να θέλουμε να ευνοήσουμε κάποιες περιοχές σε βάρος άλλων. Η εξαγγελθείσα από την κυβέρνηση επιβολή από την 1η Ιουλίου του τέλους επιβατών κρουαζιέρας, πέρα από τιμωρητική, είναι και αναποτελεσματική.  Εφαρμόζεται για την επίλυση του θέματος της αποφυγής υπερσυγκέντρωσης  επισκεπτών, τη στιγμή που, εμείς στη Μύκονο, χάρη στο berth allocation system , αλλά και από το γεγονός ότι διαθέτουμε στην ουσία έξη σταθμούς εισόδου ISPS, το έχουμε ήδη λύσει" τόνιζε.