Προσαρμογές (;) ενός πρόσφατου, αλλά σχεδόν ξεχασμένου πολιτικού σχεδίου

Του Γεωργίου Ι. Μάτσου*

Ήταν ενόψει εσωκομματικών εκλογών του 2024 στο ΠΑΣΟΚ που πολλοί αναλυτές θεωρούσαν δεδομένο ότι Γ. Παπανδρέου και Τσίπρας προωθούσαν την άλωση του ΠΑΣΟΚ από τον Χ. Δούκα, προκειμένου ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ να συγχωνευθούν σε ενιαίο κεντροαριστερό κόμμα. Που θα ήλεγχαν στη συνέχεια οι δύο πρώην πρωθυπουργοί.

Η ένταση της εσωκομματικής μάχης στο ΠΑΣΟΚ δεν επέτρεψε τότε να τεθεί το ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν, ο Παπανδρέου να συμμαχεί με τον Τσίπρα και αντίστροφα; Ο τελευταίος ανδρώθηκε πολιτικά καταστρέφοντας τον πρώτο, έλκοντας στο 36% του 2015 τη μεγάλη μάζα του πασοκικού 44% του 2009. Το δε Αντιμνημόνιο, που καβάλησε ο Τσίπρας για να φθάσει στην πρωθυπουργία, συγκροτήθηκε κυρίως εναντίον του Παπανδρέου και εξαιτίας του. Άσχετα από το ποιος έχει δίκιο στη διαμάχη περί των αιτίων υπαγωγής στο πρώτο Μνημόνιο, αν δηλαδή η πιστοληπτική ικανότητα απωλέσθηκε εξαιτίας προϋφισταμένων δημοσιονομικών προβλημάτων ή εξαιτίας των ενεργειών Παπανδρέου, η πολιτική ουσία της εκτόξευσης Τσίπρα ενέκειτο στο ότι, όσοι έφυγαν από το ΠΑΣΟΚ τον Μάιο 2012, έφυγαν υιοθετώντας μάλλον τη δεύτερη εκδοχή.

Τι διαφορετικό συμβαίνει λοιπόν τώρα; Πρόκειται για ανίερη συμμαχία; Για (συγκυριακό) συνασπισμό συμφερόντων; Για υλοποίηση κάποιας άγνωστης δημοσίως συνωμοσίας; Ή για κάτι οξύμωρο που ούτε οι ίδιοι οι εμπνευστές του αντιλαμβάνονται; Διότι και το εναπομείναν κοινό του Παπανδρέου είναι αρκετά διαφορετικό από του Τσίπρα.

Το σχέδιο εκείνο της ενιαίας κεντροαριστεράς απέτυχε πέρυσι στις εσωκομματικές κάλπες του ΠΑΣΟΚ από το ανυπέρβλητο, όπως αποδείχθηκε, εμπόδιο που όρθωσε ο τότε και τώρα αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, Νίκος Ανδρουλάκης. Ο έλεγχος του ΠΑΣΟΚ ήταν κρίσιμος για το εγχείρημα διότι, όπως απέδειξε η ιστορία, ο Τσίπρας εύκολα ήλεγξε εκ νέου τον ΣΥΡΙΖΑ, εκτοπίζοντας από την ηγεσία του και εντέλει από το κόμμα τον διάδοχό του, Στ. Κασσελάκη, και φέρνοντας το κόμμα του οποίου ηγήθηκε σε κατάσταση ημι-διάλυσης. Αφού το ΠΑΣΟΚ δεν ελέγχθηκε τότε, άραγε το θρυλούμενο εγχείρημα Παπανδρέου-Τσίπρα απέτυχε οριστικά;

Όχι όπως φαίνεται, διότι η παραίτηση Τσίπρα από το βουλευτικό αξίωμα δείχνει ότι τα σχέδια συνένωσης της κεντροαριστεράς υπό νέο φορέα δεν ματαιώθηκαν. Προσαρμόστηκαν και άλλαξαν ηγετική έκφραση. Από τον αποτυχόντα στις εσωκομματικές του ΠΑΣΟΚ, Χάρη Δούκα, μετατοπίστηκαν στην εφεδρεία τού, βιολογικά ακόμη νέου, πρώην πρωθυπουργού Αλ. Τσίπρα.

Γιατί όμως η μελλοντική εκλογική κάθοδος Τσίπρα να ερμηνευτεί ως συνέχεια των σχετιζομένων με τον Χ. Δούκα, φερόμενων σχεδίων Παπανδρέου-Τσίπρα; Διότι εμμέσως το επιβεβαιώνει ο ίδιος ο Τσίπρας όταν διακηρύττει ότι "Με παλιό διαβατήριο κανένας δεν πρόκειται να περάσει στη νέα εποχή". Αν δεν θέλει πολλούς, υπερβολικά πολλούς από τους παλιούς συντρόφους του (όπως φέρεται να έχει δείξει), τότε οι πολιτικές δυνάμεις με τις οποίες θα προχωρήσει στο νέο εγχείρημα είναι προφανώς οι ίδιες με τις οποίες υπολόγιζε να πορευθεί και το 2024.

Πέραν της αδιόρατης αλαζονείας που δείχνει μια τέτοια στάση και της συνακόλουθης, ίσως υπερβολικής, επένδυσης στις προσωπικές του πολιτικές ικανότητες, θα λείψουν πάντως από το προσκλητήριο Τσίπρα οι πολιτικές δυνάμεις του "όλου" ΠΑΣΟΚ. Μπορεί ο Χ. Δούκας να συγκέντρωσε 40% στον β΄ γύρο των εσωκομματικών, η ψήφος εκείνη όμως πρέπει να ερμηνεύεται μάλλον ως αποδοκιμασία στο πρόσωπο του Ανδρουλάκη και ελάχιστα ως επιδοκιμασία σε σχέδιο διάλυσης του ΠΑΣΟΚ και προσχώρησής του σε "μεγάλη κεντροαριστερά" υπό αφανή ή εμφανή ηγεσία Παπανδρέου και Τσίπρα. Το ΠΑΣΟΚ δεν έχει προγραμματισμένους άλλους εσωκομματικούς κλυδωνισμούς πριν από τις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Το εγχείρημα Τσίπρα, όμως, πρέπει να καταγραφεί στις επόμενες εκλογές. Θα αποχωρήσουν Δούκας και Παπανδρέου πρόωρα από το ΠΑΣΟΚ για να στηρίξουν Τσίπρα; Κατά τη γνώμη μου, τούτο θα ήταν πολύ απίθανο για τον πρώτο (αλλά όχι για τον δεύτερο, όπως θα αναλυθεί παρακάτω).

Ούτε είναι εμφανείς –όχι πάντως στην πολυεκπροσωπούμενη κομματικώς αριστερά/ κεντροαριστερά– ανενεργές πολιτικές δυνάμεις που θα στήριζαν τον Αλ. Τσίπρα στο νέο του εγχείρημα. Προσωπικότητα με υψηλές εκλογικές προοπτικές, θα ήταν μόνον η Μ. Καρυστιανού. Όμως τόσο ο τρόπος που η ίδια εκφράστηκε για τον Τσίπρα, όσο και η ολοκληρωτική απουσία του τελευταίου από το κίνημα των Τεμπών (το μόνο που έχει καταφέρει να τρομάξει την κυβέρνηση Μητσοτάκη), δείχνει ότι μεταξύ τους υπάρχει χάσμα μεγαλύτερο από το λεκτικό.

Τα παραπάνω ενισχύουν την εκτίμηση ότι η ηγετική επανεμφάνιση Τσίπρα στο πολιτικό σκηνικό είναι προσαρμογή του περυσινού σχεδίου της "μεγάλης κεντροαριστεράς" που θα είχε υλοποιήσει τυχόν επικράτηση Χ. Δούκα στο ΠΑΣΟΚ. Η επανεμφάνιση Τσίπρα γίνεται τώρα σχεδόν χωρίς πολιτικούς συμμάχους, με μόνο όπλο την όποια απήχηση τυχόν έχει ο πρώην πρωθυπουργός στους ψηφοφόρους. Στην πραγματικότητα, ο σημαντικότερος σύμμαχος Τσίπρα είναι η… κυβέρνηση, η οποία φαίνεται να τον "διαλέγει" ως κατάλληλο για αυτήν αντίπαλο, αφενός ως παράγοντα που θα μπορούσε να ωθήσει αναποφάσιστους πρώην οπαδούς της πίσω στο "μαντρί", αφετέρου ως επαρκώς φθαρμένο και άρα μη δυνάμενο να απειλήσει την εκλογική πρωτιά της ΝΔ.

Κοινή συνισταμένη όσων προωθούν ένα κόμμα Τσίπρα φαίνεται λοιπόν να είναι η στέρηση της δεύτερης θέσης από το ΠΑΣΟΚ και η διατήρηση καθαρής πρωτιάς από τη ΝΔ.

Εκ των πρωταγωνιστών του περυσινού φερόμενου σχεδίου της μεγάλης κεντροαριστεράς απών δείχνει σήμερα ο Γ. Παπανδρέου. Εφόσον ευσταθεί η εκτίμηση της στήλης ότι οι κινήσεις Τσίπρα αποτελούν συνέχεια του περυσινού σχεδίου, η απουσία Παπανδρέου οφείλεται σε προσαρμογή του σχεδίου. Κατά την αυστηρά προσωπική εκτίμηση της στήλης, πιθανοί λόγοι που ο κ. Παπανδρέου δεν συμπράττει ακόμη ανοικτά με τον κ. Τσίπρα μπορεί να είναι οι ακόλουθοι: Είτε επιδιώκει να λειτουργήσει ως πέμπτη φάλαγγα μέσα στο ΠΑΣΟΚ, είτε έφθασε σε μια – ενδεχομένως εφικτή για αυτόν – αυτογνωσία ότι η δική του στήριξη λειτουργεί ως ανθρωποδιώχτης, είτε σχεδιάζεται εκδήλωση της στήριξής του σε μεταγενέστερο στάδιο.

Αν πάντως αποχωρήσει από το ΠΑΣΟΚ πριν τις επόμενες εκλογές το ελεγχόμενο από τον Παπανδρέου μέρος του, στο ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε μάλλον να πανηγυρίζουν παρά να θρηνούν την εκλογική συρρίκνωση που μια τέτοια αποχώρηση θα επέφερε. Διότι, αν σχέδιο ενιαίας κεντροαριστεράς όντως υπήρξε, τότε ο Γ. Παπανδρέου δρα εξ ορισμού υπονομευτικά στις προσπάθειες αύξησης της πολιτικής επιρροής του άλλοτε κόμματος εξουσίας. Η εξυγίανση του ΠΑΣΟΚ από μια τέτοια εσωτερική υπονόμευση είναι αναγκαία για την πολιτική του επιβίωση και μελλοντική ανάπτυξη.

Στο ρευστό σκηνικό που προοιωνίζονται οι επόμενες εκλογές, τυχόν στήριξη Παπανδρέου προς Τσίπρα προ των εκλογών θα καθιστούσε την εκλογική επιρροή του ΠΑΣΟΚ προσωρινά χαμηλότερη, το ίδιο το ΠΑΣΟΚ όμως ομοιογενέστερο και μακροπρόθεσμα ισχυρότερο. Αδιόρατα δε, θα επέφερε και κάθαρση από το παρελθόν του εκείνο, που το οδήγησε στη μεγάλη συρρίκνωση του 2012.

* Δ.Ν., Δικηγόρος