00:07 14/10
Το Χ.Α. στην "ελίτ" των Αγορών
"Νέα εποχή" για το Χρηματιστήριο Αθηνών μετά την πολυπόθητη αναβάθμιση από τον διεθνή οίκο FTSE Russell στο "κλαμπ" των αναπτυγμένων αγορών. Σύμφωνα με τον γνωστό πάροχο δεικτών, το ελληνικό Χ.Α....
Κλειώ είναι η Μούσα της ιστορίας, ένας λόγος για αξιομνημόνευτα γεγονότα του παρελθόντος, όπως ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, και αργότερα μια σπουδή για τη διαδρομή λαών, κοινωνιών και ατόμων, όπως η ιστορία του ελληνικού έθνους είτε η ιστορία των επιστημών.
Ως επιστήμη, η ιστορία είναι κάτι πολύ περισσότερο από ταμείο γεγονότων του παρελθόντος. Προσφέρει γνώσεις για συμβάντα άξια να τα θυμόμαστε και να τα κρίνουμε, όπως περιγράφει επίσης την εξέλιξη προσώπων και πραγμάτων που τρέχουν με τον χρόνο και γι’ αυτό δεν επαναλαμβάνονται αυτά καθαυτά, ασχέτως αν επανέρχεται σε άλλες περιστάσεις το νόημά τους. Με μία φράση, ενσωματώνει ακατάπαυστα ό,τι έρχεται στο φως. Την παρατήρηση ακολουθεί περιγραφή και κρίση των μεταγενέστερων ερευνητών για το παρελθόν τους, με αναζήτηση της αλήθειας του.
Μιλούμε για αλήθεια του παρελθόντος, αλλά εννοούμε την ίδια την ιστορία ως γεγονός υπάρξεως του ανθρώπου μέσα στον χρόνο, τη δε ιστοριογραφική της παράμετρο ως σύνολο των έως τώρα συμβάντων και των σχετικών μελετών – έναν υπαινιγμό του νοήματος που φέρουν κατά περίπτωση για τη σύγχρονη ύπαρξη των ερευνητών. Δεν ζούμε, όπως λέγεται, σαν τα ψάρια στο νερό, διότι τα ψάρια δεν είναι το νερό, ενώ οι άνθρωποι είναι χρόνος. Καλό θα ήταν, συνεπώς, να διακρίνουμε την ιστορία από την ιστοριογραφική της εκδοχή έως αναπαράσταση.
Η ιστορία δεν αφορά κάποιαν κινητικότητα είτε οργανική εξέλιξη. Τα ζώα κινούνται και εξελίσσονται, αλλά δεν έχουν ιστορία για να ενώνουν με τους τρόπους τους τα πράγματα σε ένα κοινό νόημα. Δεν έχουν καν χρόνο, μολονότι τον υφίστανται εν αγνοία τους. Η ιστορία προϋποθέτει ενσυνείδητη ύπαρξη στον χρόνο, είναι η ίδια το εμπειρικό της αντικείμενο και το αποκλειστικό της υποκείμενο και γι’ αυτό μπορεί να γίνεται αφήγηση, σπουδή ή εγκώμιο του χρόνου ακόμα και στην ποιητική απόδοση του Τρωικού Πολέμου.
Οι άνθρωποι δεν είμαστε απλώς μέσα στον χρόνο: έχουμε συνείδηση του χρόνου και, επειδή ακριβώς προσπαθούμε να τον κατευθύνουμε προς ορισμένο τέλος, δημιουργούμε ιστορία και διαθέτουμε ιστορικότητα. Έτσι μόνο το παρελθόν ενυπάρχει μνημονικά στο παρόν, στην ιδέα του εαυτού μας και στο μέλλον των δυνατοτήτων μας. Όσο για την επίγνωση του παρελθόντος, είναι αυτοσυνείδηση πριν από την ιστορική γνώση και η αιωνιότητα είναι αχρονικότης, όχι απειροχρονισμός.
Διά των γεγονότων, τα ανθρώπινα υποβάλλουν την ιστοριογραφική τους γνώση. Μια γνώση όχι αντικειμενική, όπως η ανατομία του σώματος είτε η χημική ανάλυση του νερού, αλλά βασιζόμενη στην κατανόηση των περασμένων. Γνώση ερμηνευτική, υλικό της οποίας είναι η σημασία των υπολειμμάτων τού πριν που φτάνουν στο σήμερα. Εννοείται ότι η ιστοριογραφία ως συντηρητικό παλαιών ημερών δεν καρποφορεί εάν έχει πεδίο δράσεως μόνο το παρελθόν, όσο σπουδαίο και αν είναι. Εδώ η μνήμη θέλει να αποσοβήσει τις απώλειες. Όμως ο χρόνος περνά, αλλά δεν πάει χαμένο τίποτα. Ένα ερείπιο μπορεί να μην είναι το κτίριο στην αρχική του εντέλεια, ωστόσο πάντα έχει κάτι να μας πει, καθώς αναπληρώνει τη χαμένη του αμεσότητα η καθολικότητα της σημασίας που έχει για τον μελετητή, καθολικότητα η οποία γεφυρώνει συμπληρωματικά το μεταξύ τους κενό διάστημα. Τον ιστοριογράφο κατευθύνει η απαίτηση της αποκαταστάσεως των κενών στο μπρος-πίσω ενός ευθύγραμμου χρόνου.
Ο ιστορικός αναπλάθει τον κόσμο, ας πούμε της αρχαίας Αθήνας, από τη σκοπιά του νοήματος των στοιχείων που διαθέτει. Ζητεί να αναστηλώσει όσο γίνεται αρτιότερα την υπόσταση και τη δυναμική του αντικειμένου του, θέλοντας και μη μέσα από τη δική του χρονική συγκυρία. Γονιμοποιεί το υλικό του και υλικό μιας δεδομένης ιστορίας στον ορίζοντα της επιστημονικής του ανησυχίας.
Ο ιστορικός δεν αρνείται την πραγματικότητα του αντικειμένου του, ούτε ανάγει σε αρχή τη σχετικότητα της μνημονικής του επιβιώσεως, αλλά προβάλλει το θέμα της έρευνάς του στην ευρυχωρία του ιδεοτύπου της, για να το κατανοεί. "Κατανοώ" εδώ θα πει συλλαμβάνω τον λόγο που διέπει ένα συμβάν πέραν των εξωτερικών του αιτιών, το αντιλαμβάνομαι στο πνεύμα του – το ερμηνεύω. Εξού και η φιλοσοφία της ιστορίας ζητεί το νόημα του συμβάντος στην εσωτερική του ζωή, είτε στην αιτιώδη του εξήγηση ως μέρους του ιστορικού παρελθόντος.
Ο ερμηνευτής αναζητά μέσα από τα στοιχεία του έναν ιδεότυπο με σκοπό να τον αποκαλύψει. Δεν πρόκειται για υποκειμενική σχετικοποίηση, αλλά για διαπλαστική αλήθειας προσέγγιση, αλήθειας η οποία δεν παύει να υφίσταται και να μου νεύει. Υπ’ αυτή την έννοια, η ιστορική ματιά δεν αυτοσχεδιάζει, αλλά συνενώνει τα διάσπαρτα στοιχεία της σπουδής σε ένα κοινό τους νόημα, εν είδει προεμπειρικής αισθήσεως η οποία αφομοιώνει συνεχώς ό,τι νέο παράγει ή συνθέτει, ταυτόχρονα όμως δεν παύει να έχει όρια και να εκτίθεται σε αυτά.
Η ιστοριογραφία είναι επιστήμη συντηρητική. Η ιστορία είναι τρόπος υπάρξεως που κατευθύνει τον χρόνο δυναμικά ή αδύναμα προς ένα κάποιο τέλος. Σχετίζοντας και συνδυάζοντας τα γεγονότα, ο ερευνητής υπάγει τα ανθρώπινα σε μια χρονολογική διάσταση της ιστορίας, τα βλέπει κάπως σαν ιδιόμορφο υπό χρόνον φυσικό φαινόμενο. Από την πλευρά της, πάλι, η ιστορία ως δραστική συνειδητοποίηση του ανθρώπου αποτελεί αυτογνωρισμό του στην καθολικότητα του νοήματος. Θα έλεγα πρόκειται για σύμπηξη πνευματικής ενέργειας και χωροχρόνου που εκβάλλει μεταμορφωτικά σε δημιουργία υλικών γεγονότων τα οποία με τη σειρά τους, είτε είναι σοβαρά επιτεύγματα ή καταστροφικές δοκιμασίες, μας ανασυγκροτούν. Καλύτερα: η ιστορία περιγράφει μια χρονογόνο ενέργεια σε μορφή γεγονότων, τα οποία διαρκούν επειδή έχουν υπάρξει.
*Ο Στέλιος Ράμφος είναι φιλόσοφος.