Η δύσκολη αριθμητική για το πακέτο ελαφρύνσεων του 2026

Του Τάσου Δασόπουλου

Περιθώρια για νέα μέτρα στήριξης δίνει το προσχέδιο του προϋπολογισμού, στο οποίο ομολογείται η υπέρβαση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα του 2025 και 2026. Ωστόσο, η οριστικοποίηση και υλοποίηση των νέων ελαφρύνσεων ή εισοδηματικών ενισχύσεων θα πρέπει να περάσει και τα - στενά - όρια που θέτουν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες.

Στο προσχέδιο του Προϋπολογισμού του 2026, που κατατέθηκε χθες στη Βουλή, ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2025 αναθεωρήθηκε στο 3,6% του ΑΕΠ από 3,2% του ΑΕΠ στο αναθεωρημένο μεσοπρόθεσμο του Απριλίου και 2,4% του ΑΕΠ, όπως προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2025. Με άλλα λόγια, η συνολική αναθεώρηση είναι 1,2% του ΑΕΠ ή 3 δισ. ευρώ. Για το 2026, το πρωτογενές πλεόνασμα αναθεωρείται στο 2,8% του ΑΕΠ, από 2,4% του ΑΕΠ που προέβλεπε το αναθεωρημένο μεσοπρόθεσμο, δηλαδή τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ παραπάνω.

Ως γνωστό, το προσχέδιο του προϋπολογισμού συντάχθηκε με βάση τα δεδομένα του Αυγούστου. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι και την ολοκλήρωση του δημοσιονομικού έτους στο τέλος του Φεβρουαρίου, μένει να ενσωματωθούν στοιχεία εκτέλεσης προϋπολογισμού άλλων έξι μηνών. Στο διάστημα αυτό, τα στοιχεία αναμένεται να είναι πολύ καλύτερα και τουλάχιστον για φέτος, το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να ξεπεράσει το 4% του ΑΕΠ. Η υπέρβαση αναμένεται να προέλθει από μόνιμα έσοδα, λόγω της ανάπτυξης της οικονομίας και της συνέχισης της προσπάθειας καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.

Συνεπώς, μόλις οριστικοποιηθεί το αποτέλεσμα, θα επαναληφθεί η διαδικασία που ζήσαμε τον περασμένο Απρίλιο όταν από τα 11,4 δισ. ευρώ του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2024 (έφτασε το 4,8% του ΑΕΠ από 2,5% του ΑΕΠ που προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2024) είχαμε τη διάθεση 1,1 δισ. ευρώ μέσω του επιδόματος των 240 ευρώ σε 1,4 εκατομμύρια συνταξιούχους και την επιστροφή του 1 από τα 12 ενοίκια σε 950.000 ελληνικά νοικοκυριά.

Το εμπόδιο της οροφής των δαπανών

Το κριτήριο που θα πρέπει να πληρεί η Ελλάδα για να μπορεί να κάνει πρόσθετες παροχές το 2026 είναι να υπάρχει περιθώριο για αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών με βάση τα όρια που θέτει το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό και Διαρθρωτικό Σχέδιο 2025-2028. Με βάση το προσχέδιο του προϋπολογισμού, τα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί για το 2026-2027, φτάνουν το ταβάνι της αύξησης δαπανών.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού, οι καθαρές εθνικά χρηματοδοτούμενες πρωτογενείς δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης, σύμφωνα με τον ορισμό του νέου ευρωπαϊκού πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης και του ΜΔΣ, αναμένεται να αυξηθούν κατά 4,4% το 2025 και 5,8% το 2026, μετά τη μείωση κατά 0,4% που εκτιμάται για το 2024, εξαιτίας κυρίως των ενεργητικών μέτρων μείωσης της φοροδιαφυγής που μετρούν αφαιρετικά στον στόχο των δαπανών, με τη σωρευτική αύξηση των ετών 2024-2026 να εκτιμάται σε περίπου 10 δισ. ευρώ.

Οι πιθανότητες διαπραγμάτευσης

Η σωρευτική αύξηση θεωρητικά εξαντλεί τα όρια αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών για την τριετία 2024-2026, τούτο με δεδομένο ότι τα όρια τα οποία τίθενται από το ΜΔΣ 2025-2028 για τον στόχο αύξησης των πρωτογενών δαπανών στο ΜΔΣ ανέρχονται σε 2,6% το 2024, σε 3,7% το 2025 και σε 3,6% το 2026. Ωστόσο, αν υπάρχει αξιόλογη υπεραπόδοση της οικονομίας (όπως διαφαίνεται από τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού) και άρα δυνατότητα για νέες ελαφρύνσεις, υπάρχει τρόπος να παρακαμφθεί νόμιμα η οροφή αύξησης δαπανών του 2026.

Ο πιο απλός τρόπος είναι η αλλαγή του χρόνου παραλαβής κάποιου τμήματος για τον εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεων, αντί το 2026 που ήταν προγραμματισμένο, το 2027. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί έμμεσα νέος χώρος για ελαφρύνσεις και εισοδηματικές ενισχύσεις.

Επίσης, το 2027, οι δαπάνες για δημόσιες επενδύσεις για το εθνικό σκέλος θα μειωθούν δραστικά, λόγω της ολοκλήρωσης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η μεταφορά δαπανών στο μέλλον και η συγκράτηση των δαπανών κατ' έτος μπορούν να ανοίξουν το δρόμο για νέες παροχές, είτε το 2026, είτε στις αρχές του "εκλογικού" 2027. Τούτο, με δεδομένο ότι η σωρευτική αύξηση δαπανών μέχρι και το τέλος του 4ετούς προγράμματος για την Ελλάδα είναι 16 δισ. ευρώ. Με δεδομένο ότι οι δαπάνες κρίνονται σωρευτικά, για το σύνολο της περιόδου 2025-2028, αν μια χρονιά ξεπεράσουμε το όριο αύξησης των δαπανών, μπορούμε να το ισορροπήσουμε την επόμενη ή τις επόμενες χρονιές.