Τι συνεπάγεται η ανάσχεση του Sumud Flotilla

Του Κώστα Ράπτη

Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, πειρατεία ονομάζεται κάθε πράξη βίας ή αιχμαλώτισης ή απόσπασης, η οποία διαπράττεται στην ανοιχτή θάλασσα ή τα διεθνή ύδατα από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ενός ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους, και στρέφεται εναντίον προσώπων ή ιδιοκτησίας που μεταφέρονται με ένα άλλο σκάφος.

Ωστόσο, ο ορισμός αυτός δεν καλύπτει ενέργειες που πραγματοποιούνται από κρατικές δυνάμεις, είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου. Η raison d'État είναι αμείλικτη και προηγείται του διεθνούς δικαίου.

Σε αυτό άλλωστε έγκειται η (μάλλον άγνωστη στους πολλούς) σημασιολογική διάκριση ανάμεσα στον πειρατή και τον κουρσάρο, όπως αυτή είχε καθιερωθεί σε παλαιότερους καιρούς. Ο πρώτος είναι αδέσποτος, ενώ ο δεύτερος προσφέρει τις υπηρεσίες του σε κάποιο κράτος.

Η ανάσχεση από τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις των πλοιαρίων του Global Sumud Flotilla, που φιλοδοξούσαν να διαπεράσουν τον 17ετή ναυτικό αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, έρχεται να αναδείξει (όχι για πρώτη φορά, καθώς αντίστοιχες ακτιβιστικές πρωτοβουλίες έχουν ήδη αντιμετωπίσει την ίδια τύχη, αλλά σε πρωτοφανή κλίμακα, καθώς τα εμπλεκόμενα σκάφη ξεπερνούν τα 40) ένα μεγάλο νομικό και πολιτικό κενό.

Έχει το κράτος του Ισραήλ δικαίωμα να επιχειρεί στρατιωτικά στα διεθνή ύδατα (ή σε αυτά που θα αποτελούσαν τα χωρικά ύδατα του Κράτους της Παλαιστίνης) εναντίον μη στρατιωτικού στόχου, προκειμένου να υπεραμυνθεί ενός αποκλεισμού που είναι ο ίδιος παράνομος, εφόσον αποτελεί προϊόν συνεχιζόμενης κατοχής (όπως υπενθύμισε το Διεθνές Δικαστήριο στην γνωμοδότηση του Ιουνίου 2024 που είχε παραγγείλει η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών);

Το ερώτημα αυτό παραπέμπει στην περιλάλητη "ελευθερία της ναυσιπλοΐας” ή με απλούστερες διατυπώσεις στο ευρύτερο ερώτημα "Τίνος είναι η Μεσόγειος;”.

Εξ ού και κυβερνήσεις είτε επικριτικές στο Ισραήλ (όπως η ισπανική), είτε φιλικές (όπως η ιταλική) αισθάνθηκαν την ανάγκη, έστω και προσχηματικά ή με αντιφάσεις, να "δηλώσουν παρουσία”, με την αποστολή πολεμικών πλοίων τους (και όχι πολιτικών ή της ακτοφυλακής) κοντά στον θαλάσσιο χώρο όπου κινούνταν ο στολίσκος των ακτιβιστών.

Ένας λόγος για αυτό είναι ότι κάθε κράτος άξιο του ονόματος οφείλει να κατοχυρώνει την ασφάλεια των πολιτών του απέναντι σε τρίτους, ακόμη και αν πρόκειται για εταίρους. Άλλωστε, η πίεση της διεθνούς κοινής γνώμης σε σχέση με το δράμα της Γάζας είναι τέτοια, που στην Ιταλία η ανάσχεση του στολίσκου οδήγησε σε προκήρυξη απεργίας από την μεγαλύτερη εργατική ομοσπονδία την Παρασκευή. (Στην πιο μακρινή Κολομβία, η κράτηση Κολομβιανών επιβαινόντων στο Sumud Flotilla, οδήγησε την κυβέρνηση του Γκουσταύο Πέτρο στην πολύ πιο ηχηρή κίνηση της απέλασης των Ισραηλινών διπλωματών από τη χώρα).

Το απαιτητικό εγχείρημα της ανάσχεσης δεκάδων πλοιαρίων δεν υπήρχε αμφιβολία ότι οι ισραηλινές δυνάμεις ήταν σε θέση να το εκτελέσουν – όπως και συνέβη. Αλλά η "επιτυχία” αυτή θα πρέπει να σχετικοποιηθεί, εφόσον οι αντίπαλοι ήσαν άοπλοι και ακολουθούσαν πρωτόκολλο μη αντίστασης: Το 2010 η αντίσταση των Τούρκων επιβαινόντων στο πλοίο Mavi Marmara οδήγησε σε χαοτικές σκηνές και στον φόνο δέκα εξ αυτών.

Όμως, και αυτό είναι το κυριότερο, η επιχειρησιακή αποφασιστικότητα δεν μπορεί να καλύψει το στρατηγικό κενό. Αυτό δηλ. που υποχρεώνει το Ισραήλ να επιλέξει ποια από τις δύο επιλογές του είναι λιγότερο δυσάρεστη: ο τραυματισμός του γοήτρου του από τυχόν ολοκλήρωση της αποστολής του στολίσκου ή ο επωμισμός αρνητικής δημοσιότητας (και σε φιλικές κοινωνίες) λόγω της επιδρομής;

Ο "εξαιρετισμός” από τον οποίο διαπνέεται η κυβέρνηση Νετανιάχου καθιστά εύκολη την απάντηση: το διεθνές ακροατήριο καλείται να καταπιεί τις αντιδράσεις του και να εκπαιδευθεί στην αναγνώριση της απουσίας περιορισμών σε ό,τι αφορά τη δράση του εβραϊκού κράτους, ακριβώς επειδή αυτό αυτοπροσδιορίζεται ως τέτοιο.

Αλλά αυτό, καθότι υπερφίαλο, δεν αποτελεί συνταγή επιτυχίας μεσομακροπρόθεσμα. Ούτε ασφαλώς και διευκολύνει βραχυπρόθεσμα τις όποιες προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα – αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου ενδιαφέρεται όντως να τις στηρίξει.