Τα παιχνίδια εξουσίας στη σουνιτική κοινότητα του Λιβάνου

Του Mohamad Fawaz

Για να τιμήσει τον μουφτή της δημοκρατίας, σεΐχη Αμπντελ Λατίφ Ντεριάν, στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο βουλευτής Φαϊσάλ Καράμι διοργάνωσε ένα δείπνο στην καλοκαιρινή του κατοικία στο Μπεκάα Σιφρίν. Η συγκέντρωση έφερε κοντά πρόσωπα που κάποτε βρίσκονταν στα αντίθετα άκρα του λιβανεζικού πολιτικού φάσματος, σημαίνοντας μια νέα πραγματικότητα στη σουνιτική σκηνή.

Ο Καράμι προσκάλεσε τον Χασάν Μραντ, τον Αντνάν Τραμπούλσι και τον Τάχα Νάτζι, που για πολύ καιρό θεωρούνταν ότι βρίσκονταν στην τροχιά της Χεζμπολάχ, καθώς και τον Φουάντ Μαχζούμι, τον Ασράφ Ρίφι, τον Αμπντελ Ραχμάν αλ-Μπίζρι, τον Μπιλάλ Χασεΐμι, τον Αχμάντ Χέιρ, τον Αμπντελ Αζίζ αλ-Σαμάντ, τον Ουάντα Σαντέκ, τον Μοχάμεντ Γιαχία και τον Νουχάντ Μαχνουκ, που τείνουν να ανήκουν στο αντίπαλο στρατόπεδο.

Η επιλογή της περιστάσεως δεν ήταν λιγότερο συμβολική. Η τιμή του μουφτή ήταν μια εσκεμμένη χειρονομία, που αντανακλούσε μια ευρύτερη τροχιά που ξετυλίγεται από τη σύγκρουση με το Ισραήλ πέρυσι, και της οποίας τα θεμέλια τέθηκαν κατά τις φετινές δημοτικές εκλογές. Η προσέγγιση έφερε κοντά ανεξάρτητες μορφές της αντιπολίτευσης, πρώην συμμάχους της Χεζμπολάχ και το σουνιτικό θρησκευτικό καθεστώς, κρυσταλλώνοντας μια μετατόπιση στις πολιτικές ευθυγραμμίσεις της σουνιτικής κοινότητας.

Οι καλεσμένοι άκουσαν μια παρέμβαση του Καράμι. Ο ίδιος υποστηρίζει το μονοπώλιο του κράτους στα όπλα, διατηρώντας εχθρότητα απέναντι στο Ισραήλ, αλλά από την προοπτική του κράτους και της κυριαρχίας του, και όχι από την προοπτική της αντίστασης. Μέχρι πρόσφατα, ο Καράμι ήταν σύμμαχος της Χεζμπολάχ, αλλά δεν συμμετείχε στην κηδεία του αποβιώσαντος γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλαχ.

Όσον αφορά τον Ντεριάν — ο οποίος είναι πλέον μια μορφή συσπείρωσης για τους Σουνίτες λόγω της απουσίας μιας ενιαίας σουνιτικής ηγεσίας — δεν διαφώνησε με τη θέση του Καράμι. Επιβεβαίωσε την υποστήριξή του στην απόφαση της λιβανέζικης κυβέρνησης να περιορίσει τα όπλα στο κράτος. Τόνισε επίσης τη σημασία της ενδυνάμωσης του Λιβάνου εσωτερικά και κάλεσε για "μια ενοποιητική προσέγγιση που ενισχύει το έθνος απέναντι στις κρίσεις". Αυτή ήταν μια θέση που μοιράζονταν όλοι. Ο Χασάν Μραντ, μια άλλη πολιτική μορφή που ήταν κοντά στη Χεζμπολάχ και το καθεστώς Ασάντ της Συρίας, έκανε παρόμοια σχόλια με αυτά του Καράμι και του Ντεριάν, προσθέτοντας ότι στέκεται πίσω από τον πρόεδρο Ζοζέφ Αούν και τον πρωθυπουργό Ναουάφ Σαλάμ. Δήλωσε επίσης ότι απορρίπτει οποιεσδήποτε προκλήσεις απευθύνονται εναντίον της Σαουδικής Αραβίας.

Η φράση δεν ήταν τυχαία. Ήρθε στο πλαίσιο μιας στρατηγικής της Σαουδικής Αραβίας να απομακρύνει σουνίτες πολιτικούς από τη Χεζμπολάχ και να τους ενσωματώσει σε ένα συνασπισμό με τους δικούς της υποστηρικτές του βασιλείου, είτε μέσα στη σουνιτική κοινότητα είτε εκτός αυτής. Αυτός ο συνασπισμός θα υποστήριζε τις σαουδαραβικές προσεγγίσεις, τουλάχιστον στα κύρια ζητήματα, και δεν θα ήταν μια προσωρινή συμμαχία ευκαιρίας. Μόνο τρεις σουνιτικές πολιτικές δυνάμεις παραμένουν εκτός αυτού του πλαισίου — το Κίνημα Μustaqbal, ή μάλλον κορυφαίες μορφές του κινήματος μετά την αναστολή των δραστηριοτήτων του κόμματος· η Τζαμάα αλ-Ισλαμίγια, που ιδρύθηκε ως το λιβανέζικο παρακλάδι των Μουσουλμανικών Αδελφοτήτων· και μια ομάδα μεταρρυθμιστικά προσανατολισμένων βουλευτών από το λεγόμενο Μπλοκ Αλλαγής.

Οι μορφές του Κινήματος Mustaqbal είναι επί του παρόντος συγκεντρωμένες στο "μπλοκ μετριοπάθειας¨ που περιλαμβάνει τους βουλευτές Ουαλίντ αλ-Μπααρίνι, Μοχάμεντ Σλεϊμάν, Αμπντελ Αζίζ αλ-Σαμάντ, Αχμάντ Ρουστόμ, Σατζί Ατίγιε και Αχμάντ Χέιρ. Πρόσφατα, δήλωσαν ότι "η απόφαση της λιβανέζικης κυβέρνησης να περιορίσει τα όπλα στο κράτος είναι ιστορική", καλώντας τη Χεζμπολάχ να "συνεργαστεί με τις λιβανέζικες αρχές υπό την ομπρέλα του κράτους", μια θέση που ουσιαστικά ενέκρινε και ένας άλλος σουνίτης βουλευτής από τη Βηρυτό, Ναμπίλ Μπαντρ. Ανάμεσα στους βουλευτές από το μπλοκ αλλαγής, ο Ιμπραχίμ Μνεΐμνεχ υποστήριξε επίσης ότι η Χεζμπολάχ πρέπει να παραδώσει τα όπλα της στο κράτος χωρίς περαιτέρω συζήτηση.

Οι διαφορές μεταξύ του "μπλοκ μετριοπάθειας" των βουλευτών Αλλαγής και των βουλευτών που συγκεντρώθηκαν γύρω από τον Ντεριάν είναι πολύ μικρές όσον αφορά τα όπλα της Χεζμπολάχ και την παροχή στο λιβανέζικο κράτος του μονοπωλίου στα όπλα. Οι θέσεις τους έχουν καθοριστεί από εσωτερικούς και περιφερειακούς υπολογισμούς. Η πλειοψηφία έχει εκφράσει υποστήριξη προς την κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ήταν κάποτε σύμμαχοι της Χεζμπολάχ.

Ωστόσο, έχουν υπάρξει κάποιες διαφορές σχετικά με τα όπλα ανάμεσα σε σουνιτικές ομάδες. Αυτό τονίστηκε όταν ο Ιμάντ αλ-Χουτ της Τζαμάα αλ-Ισλαμίγια συναντήθηκε "μονάχα" με τον πρόεδρο του Λιβάνου Ζοζέφ Αούν για να παρουσιάσει μια πρόταση για μια "εθνική στρατηγική άμυνας". Αυτό σήμανε μια συνέχεια της μακροχρόνιας προσέγγισης της Τζαμάα από το 2006, που κάλεσε για μια τέτοια στρατηγική. Ενώ η Τζαμάα παραμένει μια σουνιτική αποξένωση που υποστηρίζει τη συνέχιση της κατοχής όπλων για άμυνα έναντι του Ισραήλ, σιωπηρά συμφωνεί επίσης στην άρνηση στην Χεζμπολάχ όπλων που μπορεί να χρησιμοποιήσει εσωτερικά.

Αυτή η θέση πηγάζει από το γεγονός ότι η ίδια η Τζαμάα είναι ανάμεσα στους στόχους της διαδικασίας αφοπλισμού του κράτους, ενισχυμένη από τη διαχρονική ιδεολογική της πεποίθηση για τη νομιμότητα της ένοπλης αντίστασης, ακόμα κι αν η στρατιωτική της ικανότητα θεωρείται ευρέως μέτρια. Αυτό αντανακλάστηκε στη φύση των ισραηλινών χτυπημάτων εναντίον της ομάδας κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης πέρυσι, που στοχεύουν σε άτομα και όχι σε κέντρα, αποθέματα ή σήραγγες — δυνατότητες που δεν διαθέτει.

Επιπλέον, η Τζαμάα σήμερα στερείται τόσο εσωτερικής πολιτικής κάλυψης όσο και εξωτερικής υποστήριξης. Για παράδειγμα, δέκα μέλη της Τζαμάα παραμένουν φυλακισμένα για περισσότερο από δύο μήνες με κατηγορίες για κατοχή όπλων και πυρομαχικών, παρά την ανακοίνωση του λιβανέζικου στρατού ότι η υπόθεσή τους δεν σχετίζεται με τρομοκρατία. Ωστόσο, μεταφέρθηκε ένα σαφές μήνυμα στον οργανισμό, σύμφωνα με τρεις ηγέτες της Τζαμάα που μίλησαν σε μένα, ότι έπρεπε να προχωρήσει με προσοχή καθώς δεν θα υπήρχε επιείκεια σε θέματα που σχετίζονται με όπλα. Επιπλέον, τυχόν συνέπειες θα επεκτείνονταν σε ολόκληρο τον οργανισμό, και όχι μόνο στο στρατιωτικό του σκέλος. Παρά τέτοιες πιέσεις, η Τζαμάα δεν άλλαξε το λόγο της, συνεχίζοντας να υπερασπίζεται μια εθνική στρατηγική άμυνας.

Έτσι, το σουνιτικό πολιτικό τοπίο έχει ανασυνταχθεί κατά σχετικά σαφείς γραμμές από το τέλος του πολέμου πριν από ένα χρόνο, και την επακόλουθη μετατόπιση στην ισορροπία δυνάμεων του Λιβάνου. Από τη μια πλευρά είναι ένας συνασπισμός που προέκυψε από ενωμένες λίστες κατά τις φετινές δημοτικές εκλογές — οι ίδιες δυνάμεις που συγκεντρώθηκαν στην κατοικία του Καράμι — που παρουσιάζει τον εαυτό της ως ευθυγραμμισμένη με τη Σαουδική Αραβία.

Από την άλλη πλευρά είναι το Κίνημα Mustaqbal, ή μάλλον εκείνα τα μέλη του που έχουν παραμείνει ενεργά στην πολιτική ζωή. Αυτοί, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν εκφράσει ακόμη πιο σκληρές θέσεις απέναντι στη Χεζμπολάχ από την πρώτη ομάδα. Σε αυτά προστίθενται οι διχασμένοι βουλευτές Αλλαγής, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν αντιταχθεί στη Χεζμπολάχ και τα όπλα της. Εν τω μεταξύ, η Τζαμάα αλ-Ισλαμίγια παραμένει απομονωμένη, αφήνοντάς την ανοιχτά εκτεθειμένη σε δυνητικά υπαρξιακά ρίσκα.

Κοιτάζοντας προς τα εμπρός, αυτές οι διαιρέσεις αναμένεται να επιμείνουν στις επόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές. Αυτές οι εκλογές θα διαμορφωθούν από τη συνεχιζόμενη απουσία του Κινήματος Mustaqbal, την περιθωριοποίηση της Τζαμάα και από προσπάθειες δημιουργίας ενός συνασπισμού μεταξύ των υπόλοιπων δυνάμεων, με τη Σαουδική Αραβία να ενεργεί, τουλάχιστον ονομαστικά, ως χορηγός. Ωστόσο, μια τέτοια υποστήριξη δεν εγγυάται μια εκλογική νίκη. Τα σουνιτικά εκλογικά σώματα στη Βηρυτό και την Τρίπολη έχουν επανειλημμένα επιδείξει την απέχθειά τους για λίστες συνασπισμού που επιβάλλονται από πάνω, που διοχετεύουν συχνά ανταγωνιστικούς υποψηφίους σε τεχνητά ενοποιημένες λίστες.

Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές στην Τρίπολη, για παράδειγμα, μια ευρεία λίστα συνασπισμού ήταν ισόπαλη με μία που οδηγούνταν από υποψήφιους της πολιτικής κοινωνίας. Παρόμοια, στη Βηρυτό, μια λίστα ενότητας ουσιαστικά έχασε μέσα στο σουνιτικό δρόμο. Δεδομένου αυτού, έχει αυξηθεί ο λόγος για την αναβίωση ενός μεταρρυθμιστικού ρεύματος μέσα στη σουνιτική κοινότητα — που χτίζει πάνω στη δυναμική των δημοτικών εκλογών. Ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε, όμως, ο αντίκτυπος δεν θα άλλαζε θεμελιωδώς την ευρύτερη ευθυγράμμιση της σουνιτικής κοινότητας με τη Σαουδική Αραβία ως εξωτερικό σημείο αναφοράς, ούτε θα αποκλίνει από τις θέσεις του βασιλείου μέσα στο Λίβανο, είτε αφορά τη Χεζμπολάχ είτε την ενίσχυση της αυθεντίας του λιβανέζικου κράτους.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου