Ελλάς-Γαλλία, χρεοκοπία;

Η πιθανότητα η Γαλλία να χρειαστεί στήριξη από τον ESM ή ακόμη και το ΔΝΤ μοιάζει αδιανόητη για μια χώρα που θεωρείται πυλώνας της Ευρωζώνης. Κι όμως, τα στοιχεία είναι αμείλικτα: έλλειμμα πάνω από 6% του ΑΕΠ, δημόσιο χρέος που έχει εκτοξευθεί στο 113%, συνεχείς υποβαθμίσεις από τους μεγάλους οίκους (η S&P το 2024 κατέβασε τη χώρα σε AA-, η Moody’s το 2025 σε Aa3 με αρνητικό outlook, ενώ η Fitch ήδη κρατά τη βαθμίδα στο AA- προειδοποιώντας για νέα πίεση) και μια αγορά ομολόγων που στηρίζεται κατά περισσότερο από το 50% σε μη κατοίκους. Όλα αυτά δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα, όπου η παραμικρή πολιτική αστάθεια ή αστοχία δημοσιονομικής προσαρμογής μπορεί να ανοίξει τον δρόμο σε μια σοβαρότατη κρίση εμπιστοσύνης. Και η κρίση αυτή, όσο κι αν αφορά τη Γαλλία, είναι αναπόφευκτο να έχει άμεσες επιπτώσεις και στην Ελλάδα.

Σε πρώτο χρόνο, η πλέον έντονη επίδραση είναι προφανής: οι αγορές ομολόγων. Ένα γαλλικό σοκ θα σπρώξει τους επενδυτές σε αναζήτηση ασφαλών καταφυγίων, διευρύνοντας τα spreads και ανεβάζοντας τις αποδόσεις των ελληνικών τίτλων. Η διαφορά σε σχέση με το παρελθόν είναι θεμελιώδης. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον "ο αδύναμος κρίκος". Με επενδυτική βαθμίδα από όλους τους μεγάλους οίκους, με ταμειακό απόθεμα που ξεπερνά τα 33 δισ. ευρώ και με μέση διάρκεια χρέους κοντά στα 19 έτη, η χώρα διαθέτει τα απαραίτητα αναχώματα για να απορροφήσει το σοκ. Αυτό, σε απλά Ελληνικά, μεταφράζεται στο ότι το κόστος δανεισμού θα αυξηθεί. Σαφώς δύσκολα θα τεθεί ζήτημα βιωσιμότητας, αλλά θέμα αλλαγής προτεραιοτήτων στην διαχείριση, θα τεθεί αναμφισβήτητα.

Το δεύτερο πλήγμα θα κατευθυνθεί στις τράπεζες. Παρότι οι άμεσες τοποθετήσεις τους σε γαλλικούς τίτλους είναι περιορισμένες, το κόστος χονδρικής χρηματοδότησης θα ανέβει σε όλη την Ευρωζώνη, ενώ τα χαρτοφυλάκια τίτλων θα δεχθούν πιέσεις. Ο γνωστός δεσμός κράτους–τραπεζών εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά σήμερα είναι λιγότερο ασφυκτικός χάρη στη διαφοροποίηση και τις ευρωπαϊκές γραμμές στήριξης της ΕΚΤ. Η εμπειρία των προηγούμενων κρίσεων απέδειξε ότι η Φρανκφούρτη δεν θα διστάσει να ανοίξει ρευστότητα όπου υπάρχει κίνδυνος συστημικού ντόμινο. Οπότε σοβαρή ανησυχία δεν πρέπει να υπάρχει αλλά ούτε επιτρέπεται εφησυχασμός.

Το τρίτο τμήμα της Ελληνικής οικονομίας που θα επηρεαστεί, αφορά τον ιδιωτικό τομέα και τις αγορές κεφαλαίου. Οι μεγάλες ελληνικές εταιρείες που απευθύνονται στο εξωτερικό για δανεισμό ή εκδόσεις ομολόγων θα συναντήσουν ακριβότερους όρους, ίσως και προσωρινή αδυναμία πρόσβασης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την αγορά high-yield (τα junk bonds κατ’ ευφημισμό), όπου η Γαλλία αποτελεί κεντρικό παίκτη. Όταν το Παρίσι κλυδωνίζεται, όλη η ευρωπαϊκή αγορά "στεγνώνει".

Η πραγματική οικονομία θα επηρεαστεί σε δύο μέτωπα: εμπόριο και τουρισμός. Οι ελληνικές εξαγωγές προς τη Γαλλία ανέρχονται σε περίπου 1,6 δισ. δολάρια ετησίως, ενώ οι εισαγωγές ξεπερνούν τα 4 δισ. Ενδεχόμενη γαλλική ύφεση θα περιορίσει τις ελληνικές εξαγωγές, ιδίως σε βιομηχανικά και φαρμακευτικά προϊόντα. Σίγουρα το ποσό δεν εντυπωσιάζει αλλά σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα (π.χ. δασμοί Τραμπ), θα γίνει σαφώς αισθητό. 

Στον τουρισμό, η τάση είναι ήδη ανησυχητική: το 2024 οι εισπράξεις από Γάλλους επισκέπτες μειώθηκαν κατά 11,6%. Αν η γαλλική οικονομία συρρικνωθεί, η πτώση αυτή μπορεί να πάρει μεγαλύτερες διαστάσεις, επηρεάζοντας άμεσα προορισμούς που στηρίζονται στη γαλλική αγορά.

Υπάρχουν όμως και τομείς που παραμένουν ασφαλείς. Οι εκταμιεύσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και οι πόροι του NGEU δεν συνδέονται με την οικονομική κατάσταση μιας άλλης χώρας· οι ροές για την Ελλάδα είναι διασφαλισμένες. Το ίδιο ισχύει και για τα μεγάλα αμυντικά προγράμματα με το Παρίσι. Οι παραδόσεις των Rafale και οι φρεγάτες FDI είναι διακρατικά συμβόλαια, με μακροχρόνιο ορίζοντα και δεσμευμένη χρηματοδότηση.

Τα πιθανά σενάρια είναι τρία. Στο ήπιας έντασης, η Γαλλία θα αντιμετωπίσει μια περίοδο αναταραχής χωρίς να προσφύγει σε πρόγραμμα, προκαλώντας βραχυπρόθεσμη άνοδο spreads και ήπιες απώλειες στον τουρισμό. Στο ενδιάμεσης, όπου θα υπάρξει ανάγκη προσφυγής σε πρόγραμμα του ESM και πιθανότατα του ΔΝΤ (η συμμετοχή  θα είναι απλά τυπική για την χρήση της τεράστιας εμπειρίας στην λύση του προβλήματος), τότε θα ενεργοποιηθούν τα όπλα της ΕΚΤ (OMT -Outright Monetary Transactions, ΤΡΙ -Transmission Protection Instrument κ.λπ.) και η ζημιά θα είναι ελεγχόμενη. Στο ακραίο σενάριο, αυτό της αθέτησης πληρωμών, θα προκύψει βαρύ σοκ στην Ευρωζώνη, με τράπεζες, επιχειρήσεις και κράτη να δοκιμάζονται. Ακόμη και τότε, όμως, η Ελλάδα θα αντέξει περισσότερο από άλλες περιφερειακές οικονομίες, χάρη στη δομή του χρέους και στο θεσμικό πλαίσιο στήριξης.

Το συμπέρασμα είναι απλό αλλά κρίσιμο. Η Γαλλία δεν είναι περιφερειακός παίκτης που μπορεί να αφεθεί στην τύχη του· είναι συστημική χώρα. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωζώνη θα κινητοποιηθεί πριν η κρίση πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Για την Ελλάδα, η πρόκληση δεν είναι να αποφύγει τις συνέπειες. Αυτές είναι αναπόφευκτες. Είναι να τις αντιμετωπίσει με σταθερά δημόσια οικονομικά, ανθεκτικό τραπεζικό σύστημα και στρατηγική εξωστρέφειας. Γιατί μια κρίση που ξεκινά στο Παρίσι δεν θα μας καταστρέψει· αλλά θα μας δοκιμάσει οπωσδήποτε. Και το ερώτημα είναι αν αυτή τη φορά είμαστε αρκετά ώριμοι ώστε η δοκιμασία να λειτουργήσει ως επιβεβαίωση της αντοχής μας, και όχι ως υπενθύμιση των αδυναμιών μας.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr