Ήρθε η ώρα για το "Διατηρώ": Η ΔΕΘ ως ευκαιρία για μια ουσιαστική εξαγγελία

Της Εύης Μαμιδάκη

Η φετινή Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης μπορεί –και πρέπει– να αποτελέσει την αφετηρία για μια σημαντική τομή στην πολιτική αποκατάστασης του κτιριακού αποθέματος της χώρας: την ενεργοποίηση του προγράμματος "Διατηρώ – Ιδιωτικού Τομέα".

Ένα κτιριακό απόθεμα που γερνάει

Η ανάγκη είναι αδιαμφισβήτητη. Η Ελλάδα διαθέτει ένα κτιριακό απόθεμα που γερνάει με ταχύ ρυθμό, ενώ το στεγαστικό πρόβλημα πιέζει πλέον χιλιάδες νοικοκυριά. Ταυτόχρονα, εκατοντάδες διατηρητέα και παλαιά κτίρια εγκαταλείπονται, καταρρέουν ή παραμένουν αναξιοποίητα, στερώντας από τις πόλεις και τις τοπικές κοινωνίες ζωτικό χώρο, ταυτότητα και οικονομική δραστηριότητα.

Ένα πρόγραμμα που έμεινε στα χαρτιά

Παρά ταύτα, το πρόγραμμα "Διατηρώ" –αν και είχε προβλεφθεί με 250 εκατ. ευρώ στο αρχικό σχέδιο του Ταμείου Ανάκαμψης– δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ για τα ιδιωτικά κτίρια. Αντίθετα, προχώρησαν δράσεις αποκλειστικά για τα δημόσια κτίρια, ενώ για τον ιδιωτικό τομέα το πρόγραμμα έμεινε μόνο στο στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης.

Το αποτέλεσμα είναι μια άνιση μεταχείριση, που αφήνει εκτός χιλιάδες ιδιοκτήτες και αποκλείει τον μικρομεσαίο κατασκευαστικό κόσμο από μια κρίσιμη αναπτυξιακή παρέμβαση.

Η δυσαρέσκεια της κοινωνίας

Δεν είναι τυχαίο ότι διαμορφώνεται έντονη δυσαρέσκεια: τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης κατευθύνονται σε λίγους "γνωστούς-αγνώστους" μεγάλους αποδέκτες, ενώ λείπουν οι στοχευμένες πολιτικές που θα ενισχύσουν πραγματικά τη μικρομεσαία τάξη και θα αναβαθμίσουν τις γειτονιές. Ένα πρόγραμμα σαν το "Διατηρώ" απαντά ακριβώς σε αυτή την ανάγκη.

Συμπλήρωμα, όχι ανταγωνισμός

Κάποιοι ίσως αναρωτηθούν: "Γιατί να διατεθούν κονδύλια για τα διατηρητέα, όταν τόσοι συμπολίτες μας δυσκολεύονται ακόμη και να ανακαινίσουν το σπίτι τους;".

Η απάντηση είναι ότι το "Διατηρώ" δεν ανταγωνίζεται αλλά συμπληρώνει προγράμματα όπως το "Εξοικονομώ" ή το "Σπίτι μου". Στρέφεται σε ένα εντελώς διαφορετικό πεδίο: τα εγκαταλελειμμένα και διατηρητέα κτίρια που σήμερα μένουν ανεκμετάλλευτα, ενώ θα μπορούσαν να μετατραπούν σε κατοικίες, φοιτητικά διαμερίσματα ή επαγγελματικούς χώρους.

Με αυτόν τον τρόπο, το "Διατηρώ" συμβάλλει άμεσα στην ανακούφιση του στεγαστικού προβλήματος, στη διάσωση της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και στην τόνωση της τοπικής οικονομίας μέσα από δουλειές για μηχανικούς, τεχνίτες και μικρές κατασκευαστικές εταιρείες.

Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους

Αξίζει να τονιστεί ότι ο κατασκευαστικός τομέας, παραδοσιακός μοχλός ανάπτυξης μετά από κρίσεις, παραμένει στάσιμος στην Ελλάδα.

• Το μερίδιό του στο ΑΕΠ ήταν μόλις 6% το 2024, όταν πριν την κρίση του 2007 έφτανε το 14,7%.
• Και ενώ οι ανάγκες για στέγαση και αποκατάσταση είναι τεράστιες, το 2025 ξεκίνησε με πτώση σχεδόν 20% στις οικοδομικές άδειες και 34,8% στη συνολική επιφάνεια των έργων.

Πρόκειται για μια καθαρή ένδειξη ότι χάθηκε η ευκαιρία αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Η ανάπτυξη δεν μπορεί να έρθει μόνο με μεγάλα έργα ή χαμηλότοκα δάνεια με αυστηρούς περιορισμούς. Χρειάζεται στήριξη και στους μικρομεσαίους ιδιοκτήτες και επενδυτές, ώστε να υπάρξει πραγματική διάχυση στην κοινωνία και στις τοπικές οικονομίες.

Στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες η εικόνα –και όχι μόνο τα νούμερα– μιλάει από μόνη της, με τον κλάδο να ενισχύεται συστηματικά μέσα από γενναίες πολιτικές στήριξης.

Μήνυμα από τη ΔΕΘ

Η ΔΕΘ είναι η κατάλληλη στιγμή για να σταλεί το μήνυμα ότι η ανάπτυξη δεν περιορίζεται σε λίγους μεγάλους ομίλους, αλλά διαχέεται σε όλη την κοινωνία. Το "Διατηρώ – Ιδιωτικού Τομέα" μπορεί να αποτελέσει το σύμβολο μιας πιο δίκαιης και ισορροπημένης πολιτικής, που συνδέει την οικονομία με την κοινωνική συνοχή και την πολιτιστική μας ταυτότητα.

Η χώρα δεν αντέχει άλλη απραξία. Το "Διατηρώ" πρέπει επιτέλους να εξαγγελθεί και να ενεργοποιηθεί.

*Η Εύη Μαμιδάκη είναι Πρόεδρος Ελληνικού Συλλόγου Ιδιοκτητών Ιστορικών Διατηρητέων Κτιρίων και Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς ΑΜΚΕ