Παρασκευή, 27-Ιουν-2025 00:05
Δασμοί: Εχθροί και φίλοι δεν φοβούνται τις απειλές Τραμπ

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μια απλοϊκή εικόνα για το πώς πρέπει να λειτουργεί ο κόσμος: να δίνει εντολές και οι άλλοι να υπακούνε. Νομικές εταιρείες να σταματούν να εκπροσωπούν τους κατηγόρους του, πανεπιστήμια να του παραδίδουν τον έλεγχο της εισαγωγής φοιτητών και των προγραμμάτων σπουδών, κράτη να υποχωρούν στις απαιτήσεις του. Η Ουκρανία να παραδίνεται στη Ρωσία, η Δανία να του παραχωρεί τη Γροιλανδία και ο Παναμάς τη διώρυγά του.
Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πιο πολύπλοκη. Νομικές εταιρείες, μετά από μια αρχική υποχώρηση, πλέον αντιστέκονται. Το Χάρβαρντ απέρριψε ευθέως τις παρεμβάσεις του. Ξένα κράτη αντιδρούν στους δασμούς του. Ο Πούτιν αγνοεί τις εκκλήσεις του για ειρήνη στην Ουκρανία, ενώ ο πρόεδρος της Κίνας Σι επί μήνες δεν του μιλούσε καν. Ακόμα και ορισμένοι δικαστές που είχε διορίσει ο ίδιος ο Τραμπ μπλοκάρουν τις πολιτικές του.
Όταν ένα ομοσπονδιακό δικαστήριο "πάγωσε" ορισμένους εκ των δασμών του, ο Τραμπ έγραψε στην πλατφόρμα Truth Social: "Από πού προέρχονται αυτοί οι τρεις δικαστές; Είναι απλώς θέμα μίσους προς τον ΤΡΑΜΠ;". Μπορεί να είναι απλώς θέμα διάκρισης εξουσιών και κράτους δικαίου.
Υπάρχει όμως και μια πιο απτή εξήγηση για την εγχώρια και διεθνή αντίδραση: οι τακτικές πίεσης και εκβιασμού, που ο Τραμπ χρησιμοποιεί κατά κόρον, συχνά έχουν χειρότερα αποτελέσματα από τη διπλωματία ή ακόμα και από την απουσία συμφωνίας.
Το πιο εμφανές παράδειγμα είναι οι παγκόσμιες εμπορικές συγκρούσεις που πυροδότησε ο Τραμπ με την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Harvard Business School, Ντιπάκ Μαλοτρά, η στρατηγική του είναι αναποτελεσματική: "Η Αμερική έχει τεράστια ισχύ, αλλά την υποαξιοποιεί επειδή εφαρμόζει πίεση χωρίς σκέψη και λεπτότητα".
Ο Τραμπ ξεκινά τις διαπραγματεύσεις με θυμό και απαιτήσεις, προκαλώντας συχνά αντιδράσεις και δυσπιστία. Όπως λέει ο Μαλοτρά, ακόμα κι αν μια τακτική εκφοβισμού αποδώσει, δεν σημαίνει ότι ήταν η βέλτιστη: "Το θέμα δεν είναι αν αποδίδει, αλλά αν φέρνει καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ό,τι θα έφερνε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση".
Τον Απρίλιο, όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε νέους δασμούς, οι αγορές βυθίστηκαν και εκείνος τους "πάγωσε" για 90 ημέρες. Η κυβέρνησή του το παρουσίασε ως νίκη, υποστηρίζοντας πως επίκεινται 90 νέες συμφωνίες. Ωστόσο, οι περισσότερες χώρες αντέδρασαν αρνητικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση απάντησε με δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 24 δισ. δολαρίων, ενώ άλλα κράτη περιμένουν την κρίση των αμερικανικών δικαστηρίων.
Η αποτυχία της συνεργασίας του Τραμπ με τον Έλον Μασκ υπενθύμισε στους εταίρους των ΗΠΑ πόσο απρόβλεπτος είναι ο Αμερικανός πρόεδρος. Η καλή του διάθεση είναι πρόσκαιρη και οι συμφωνίες υπόκεινται σε συνεχή επαναδιαπραγμάτευση – πάντα με τους δικούς του όρους.
Ο Τραμπ δυσκολεύεται να φέρει τις διάφορες χώρες στο τραπέζι. Ο Σι Τζινπίνγκ αγνόησε τις πιέσεις και τις κολακείες του και άργησε να απαντήσει θετικά ακόμη και για τη διεξαγωγή μιας τηλεφωνικής επικοινωνίας. Στην πρόσφατη συνάντηση στο Λονδίνο, οι συνομιλίες ΗΠΑ-Κίνας δεν απέδωσαν κάτι ουσιαστικό. Πεκίνο και Ουάσινγκτον επέστρεψαν απλώς στο σημείο πριν την κλιμάκωση των εντάσεων.
Ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan, Τζέιμι Ντάιμον, επιστρέφοντας από την Κίνα, δήλωσε: "Δεν φοβούνται. Αν νομίζετε ότι θα υποκύψουν στην Αμερική, καλύτερα να το ξανασκεφτείτε".
Η Κάθριν Τάι, πρώην Ύπατη Εκπρόσωπος των ΗΠΑ για το Διεθνές Εμπόριο, δηλώνει ότι η Κίνα είναι πλέον καλύτερα προετοιμασμένη. Έχοντας βιώσει τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ στην πρώτη του θητεία, έχει προσαρμόσει τη στρατηγική της.
Η Τάι τονίζει επίσης ότι όσο κι αν οι χώρες θέλουν πρόσβαση στην αμερικανική αγορά, δεν θα θυσιάσουν την εσωτερική πολιτική τους: "Οι δασμοί ίσως δώσουν ώθηση σε κάποιες συμφωνίες, αλλά όταν φτάνεις στο σημείο να στριμώχνεις τον άλλο στον τοίχο, εκεί η διαπραγμάτευση τελειώνει".
Οι συμφωνίες του Τραμπ συχνά υπονομεύονται από τον τρόπο που επιβάλλονται. Όταν κατά την πρώτη του θητεία πίεσε τον Καναδά να ανοίξει την αγορά γαλακτοκομικών προϊόντων του, οι Καναδοί υποχώρησαν "στα χαρτιά". Πέντε χρόνια μετά, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι ο Καναδάς δεν εφαρμόζει τη συμφωνία.
Το ίδιο έγινε με τη "Φάση 1" της εμπορικής συμφωνίας ΗΠΑ-Κίνας το 2020. Η Κίνα δεσμεύτηκε να αγοράσει αμερικανικά προϊόντα αξίας 200 δισ. δολάρια, έναντι μείωσης των δασμών. Όμως ανάλυση του Peterson Institute έδειξε ότι η Κίνα δεν τήρησε ποτέ αυτές τις δεσμεύσεις.
Οι ξένοι ηγέτες έχουν καταλάβει πλέον την τακτική του Τραμπ: ζητά υπερβολικά πολλά, απειλεί, όμως τελικά υποχωρεί. Ο όρος TACO (Trump Always Chickens Out) έχει γίνει μάντρα μεταξύ των επενδυτών, οι οποίοι θεωρούν δεδομένη την αναδίπλωση του ηγέτη του αμερικανικού κράτους. Ο Μαλοτρά το εξηγεί ως εξής: "Αν λες υπερβολές και κανείς δεν σε παίρνει πια στα σοβαρά, χάνεις την αξιοπιστία σου".
Ο Μαλοτρά επισημαίνει ότι η τακτική του Τραμπ ίσως φαίνεται επιτυχημένη αν ο στόχος είναι να ενισχύσει την εικόνα του στους υποστηρικτές του.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές κατά πόσο αυτή η προσέγγιση βοηθά τις ΗΠΑ: "Η απρόβλεπτη συμπεριφορά μπορεί να λειτουργεί ως όπλο για κράτη όπως η Βόρεια Κορέα, που δεν έχουν άλλη πηγή ισχύος. Οι ΗΠΑ όμως, όταν λειτουργούν έτσι, μοιάζουν να μην εμπιστεύονται τη δύναμή τους".
Ακόμα κι όταν προειδοποιεί πως θα επιβάλει άμεσα νέους δασμούς – όπως έκανε τον Μάιο και ξανά στις 11 Ιουνίου – οι απειλές του συχνά δεν υλοποιούνται. Οι προθεσμίες περνούν και τίποτε δεν αλλάζει.
Απόδοση - Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος