Οι δασμοί δεν φέρνουν επανεκβιομηχάνιση

Η αμερικανική βιομηχανία έχει σίγουρα δει καλύτερες μέρες. Η παραγωγή της μεταποίησης δεν έχει ανακάμψει ποτέ στο ιστορικό υψηλό που είχε καταγραφεί την παραμονή της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, όταν το εργατικό δυναμικό του κλάδου ήταν κατά ένα εκατομμύριο ανθρώπους μεγαλύτερο. Το διπλό χτύπημα Covid-19 και εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία αποκάλυψε ότι τα αμερικανικά εργοστάσια δεν ήταν σε θέση να αυξήσουν γρήγορα την παραγωγή βασικών αγαθών - είτε επρόκειτο για μάσκες είτε για πυρομαχικά. Κατασκευαστές όπως η Boeing, η Intel και οι αυτοκινητοβιομηχανίες του Ντιτρόιτ πλήττονται από συνεχείς κρίσεις, ενώ οι εθνικοί πρωταθλητές της Κίνας (εταιρείες όπως η BYD, η CATL και η Huawei) αναδύονται ολοένα και περισσότερο.

Για τον Ντόναλντ Τραμπ, οι δασμοί είναι πανάκεια - και πρέπει να επιβάλλονται αδιακρίτως σε φίλους, εχθρούς και… πιγκουίνους. Για σχεδόν όλους τους οικονομολόγους, ωστόσο, οι δασμοί είναι ένα τσαρλατανο-φάρμακο που θα μπορούσε να οδηγήσει τους Αμερικανούς κατασκευαστές σε ακόμη χειρότερη κρίση. Η οικοδόμηση ενός τείχους γύρω από τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου είναι λάθος προσέγγιση. Ποια όμως θα ήταν μια πιο σίγουρη πορεία για την αναζωογόνηση της μεταποίησης;

Το εγχειρίδιο της Κίνας

Η Κίνα δεν εφάρμοσε δασμούς για να μετατραπεί σε παγκόσμιο εργοστάσιο. Από τη δεκαετία του 1990, το Πεκίνο έχει μειώσει τα εμπόδια στις εισαγωγές, εφαρμόζοντας παράλληλα μια σειρά πολιτικών για την προώθηση των πρωταθλητών της μεταποίησης. Ορισμένα από αυτά τα μέτρα έχουν προκαλέσει επίμονα παράπονα από τους εμπορικούς εταίρους του: τεχνητή διατήρηση της αξίας του γιουάν χαμηλά, εξαναγκασμός ξένων εταιρειών να ανταλλάσσουν τεχνολογία με πρόσβαση στην κινεζική αγορά και καταστολή της αύξησης των μισθών στο εργατικό δυναμικό. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής έχουν επίσης χρησιμοποιήσει τυποποιημένα εργαλεία βιομηχανικής πολιτικής, όπως η επιδότηση επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη και η προσφορά φορολογικών ελαφρύνσεων και προτιμησιακών δανείων για κατασκευαστές σε τομείς που θεωρούνται στρατηγικοί, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και οι ημιαγωγοί.

Για να εκβιομηχανιστεί, η Κίνα εφάρμοσε δύο ιδιαίτερα αποτελεσματικά μέτρα. Πρώτον, προσκάλεσε ξένες επενδύσεις. Οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων ήταν από τους πρώτους που "εισέβαλαν”, τη δεκαετία του 1980. Οι αμερικανικές εταιρείες ακολούθησαν κατά τη δεκαετία του 1990. Πιο πρόσφατα, η Apple και η Tesla πραγματοποίησαν κολοσσιαίες επενδύσεις στη Σενζέν, τη Σαγκάη και άλλες πόλεις. Σήμερα, οι ξένες εταιρείες παράγουν σχεδόν το ένα τρίτο των εξαγωγών της Κίνας.

Δεύτερον, εκμεταλλεύτηκε το δίκτυο των γιγάντιων βιομηχανικών κόμβων της. Η Σενζέν είναι το παγκόσμιο κέντρο παραγωγής ηλεκτρονικών ειδών επειδή εκεί συγκεντρώνεται μια τεράστια ποσότητα γνώσης για τις διαδικασίες. Αυτό αντιπροσωπεύεται από ένα μεγάλο και ευέλικτο εργατικό δυναμικό ικανό να κατασκευάζει smartphones, drones, είδη ρομποτικής ή το όποιο επόμενο πολύτιμο προϊόν. Η τάση στις ΗΠΑ ήταν η αντίθετη, με τους κάποτε βιομηχανικούς κόμβους να εξαφανίζονται. Το Ντιτρόιτ δεν αξίζει πλέον να ονομάζεται Motor City και η Silicon Valley δεν παράγει πολλούς μικροεπεξεργαστές αυτήν την εποχή.

Δημιουργία νέων κατασκευαστικών μοντέλων

Όχι μόνο οι κατασκευαστές της Κίνας έχουν πρόσβαση σε φθηνότερο εργατικό δυναμικό από τους Αμερικανούς ομολόγους τους, αλλά και τα εργοστάσιά τους είναι πιο αυτοματοποιημένα. Το 2023, η Κίνα εγκατέστησε το 51% των βιομηχανικών ρομπότ παγκοσμίως. Οι ΗΠΑ μόλις το 7%.

Για να την ανταγωνιστούν, οι ΗΠΑ πρέπει να αναπτύξουν νέα μεταποιητικά μοντέλα στην κλίμακα εκείνων στα οποία πρωτοστάτησαν οι Αμερικανοί κατά τη διάρκεια προηγούμενων βιομηχανικών επαναστάσεων. 

Τι είδους τεχνολογική αλλαγή μπορούν να υιοθετήσουν οι Αμερικανοί κατασκευαστές στον 21ο αιώνα; Ένας προφανής στόχος είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Παρά τα δυνατά σημεία της Κίνας στην ανάπτυξη ρομπότ, οι πρόοδοί της στην Τεχνητή Νοημοσύνη παραμένουν άνισες, δίνοντας στις αμερικανικές εταιρείες μια ευκαιρία να ξεπεράσουν τις βιομηχανικές τους αδυναμίες. Η αποτελεσματική αξιοποίηση των δυνατοτήτων της AI στη μεταποίηση θα απαιτήσει νέα είδη μηχανών, σετ αισθητήρων και ροών εργασίας.

Φανταστείτε το εργοστάσιο αυτοκινήτων του αύριο. Μηχανές CNC (αριθμητικού ελέγχου υπολογιστή) ή ρυθμιζόμενα συστήματα σφράγισης θα δημιουργούν μεγάλα, αρθρωτά εξαρτήματα. Απλές μηχανές θα συναρμολογούν καθίσματα, άξονες και πόρτες που θα έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να τα χειρίζονται εύκολα στοιχειώδεις λαβίδες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη θα παρακολουθεί κάθε βήμα για να εντοπίζει ελαττώματα και να σχεδιάζει μια καλύτερη διαδικασία παραγωγής, κάνοντας προσαρμογές σε πραγματικό χρόνο.

Διατήρηση των αμερικανικών πλεονεκτημάτων ισχύος

Η συνεργασία με φιλικές χώρες θα πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αναβίωσης του κατασκευαστικού κλάδου στην Αμερική. Απειλώντας να επιβάλει δασμούς σε ολόκληρο τον κόσμο ταυτόχρονα, ο Τραμπ έχει καταστήσει τις ιδιοτροπίες του την πιο σαφή και παρούσα απειλή για την ευημερία της Ευρώπης, της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας και των εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας, οι οποίες συμμερίζονται σε κάποιο βαθμό τις αμερικανικές ανησυχίες σχετικά με τις κινεζικές εμπορικές πρακτικές.

Οι ΗΠΑ μπορούν ακόμη να σταθούν δίπλα στους συμμάχους τους: βασιζόμενες στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα για τη ναυπηγική βιομηχανία, μπορούν να αντλούν σπάνιες γαίες από τον Καναδά και την Αυστραλία και να αξιοποιούν την ευρεία βιομηχανική εμπειρογνωμοσύνη της Ευρώπης. Η κυβέρνηση Μπάιντεν κινούνταν προς αυτή την κατεύθυνση. Πλέον όμως, πολλές κυβερνήσεις έχουν παράπονα από την Ουάσινγκτον και αναρωτιούνται αν η χαμένη εμπιστοσύνη τους στις ΗΠΑ μπορεί να αποκατασταθεί.

Η Αμερική πρέπει να είναι η καλύτερη εκδοχή του εαυτού της για να πετύχει. Ακόμα και τώρα θα μπορούσε να προσφέρει ένα ελκυστικό όραμα που η Κίνα και η Ρωσία δεν μπορούν να ανταγωνιστούν. Όσο περισσότερο όμως ο Τραμπ καθιστά τη χώρα δέσμια των παρορμήσεών του, τόσο πιο πιθανό είναι πως δεν θα είναι η Κίνα που θα απομονωθεί από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά η ίδια η Αμερική.