Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου: Ποιος είναι ο υποψήφιος πρόεδρος της τουρκικής αντιπολίτευσης;

Του Πέτρου Κράνια

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Τουρκία, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές της 14ης Μαΐου, μετά από την ολοκλήρωση των μαραθώνιων διαβουλεύσεων του "Τραπεζιού των Έξι" κομμάτων της αντιπολίτευσης το βράδυ της Δευτέρας.

Ο Κιλιτσντάρογλου, μαζί με τη Μεράλ Ακσενέρ του Καλού Κόμματος (İyi parti), τον Τεμέλ Καραμολάογλου από το Κόμμα Ευδαιμονίας (SP), τον πρώη αναπληρωτή πρωθυπουργό της Τουρκίας, Αλί Μπαμπατζάν από το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA), τον πρώην πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου από το Κόμμα του Μέλλοντος (Gelecek Partisi) και τον Γκιουλτεκίν Ουισάλ από το Δημοκρατικό Κόμμα (DP) έβαλαν τις υπογραφές τους σε ένα έγγραφο 12 σημείων που σκιαγραφεί τα βήματα που θα ακολουθηθούν την επόμενη ημέρα των εκλογών.

Άμα τη ανακοινώσει, ήρθε μήνυμα από το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) που καλούσε σε συζητήσεις για προσπάθεια εύρεσης κοινού εδάφους συνεργασίας.

Ποιος είναι ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου;

Ο Κιλιτσντάρογλου γεννήθηκε το 1948 στην ανατολική πόλη Τούντζελι ως ένα από τα επτά παιδιά μιας οικογένειας από τη θρησκευτική μειονότητα των Αλεβιτών. Ο πατέρας του ήταν υπάλληλος στο τουρκικό κτηματολόγιο και η μητέρα του νοικοκυρά. Η οικογένειά του είναι γνωστή ως Τζεμπελιγκιλέρ και ανήκει στη φυλή Κουρεϊσάν, μια από τις πιο εξέχουσες φυλές των Ζαζά Κούρδων. ​​Αλλά ο Κιλιτσντάρογλου αποφεύγει να αναφέρει κάποια συγκεκριμένη ιδιαίτερη εθνότητα. Κατά τη δεκαετία του 1950, ο πατέρας του άλλαξε το οικογενειακό τους όνομα από Καραμπουλούτ σε Κιλιτσντάρογλου, αφού όλοι οι άνθρωποι στο χωριό που ζούσαν είχαν το ίδιο επίθετο. Ορισμένα περιοδικά επεσήμαιναν την αλεβιτική του ταυτότητα, ωστόσο ο Κιλιτσντάρογλου δεν έκανε κάποια δήλωση σχετικά με τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα. Τον Ιούλιο του 2011, είπε "πάντοτε αρνούμουν να κάνω πολιτική για εθνοτικές ταυτότητες και θρησκεία. Είμαι Αλεβίτης. Από πότε είναι έγκλημα να είσαι Αλεβίτης σε αυτή τη χώρα;"

Αποφοίτησε από την Ακαδημία Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Άγκυρας (τώρα ονομάζεται Πανεπιστήμιο Gazi) με πτυχίο οικονομικών επιστημών. Ο Κιλιτσντάρογλου έχει θυμηθεί στο παρελθόν ότι περπατούσε στο σχολείο με γυμνά πόδια το καλοκαίρι, φορώντας ρούχα γεμάτα τρύπες. Παρά τις οικονομικές του δυσκολίες, ήταν ένας καλός μαθητής, κορυφαίος της τάξης και του σχολείου, που τελικά σπούδασε οικονομικά και εισήλθε στο δημόσιο ως εφοριακός το 1971. 

Ο Κιλιτσντάρογλου κατείχε ανώτατους χρηματοοικονομικούς και οικονομικούς ρόλους σε τουρκικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Οικονομικών, της Γενικής Διεύθυνσης Εσόδων και δύο φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Ήταν μέλος αριστερών πολιτικών οργανώσεων μέχρι την αρχή της σταδιοδρομίας του στη δημόσια διοίκηση, η οποία περιελάμβανε μια θητεία ως γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (SSK), το οποίο διαχειριζόταν υπηρεσίες υγείας και ασφάλισης εκ μέρους του τουρκικού κοινού. Ο Ερντογάν συνεχίζει να "χρησιμοποιεί" το χαρτί αυτό, ισχυριζόμενος ότι η κακοδιαχείριση του Κιλιτσντάρογλου χρεοκόπησε το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Ο ηγέτης του CHP απαντά ότι ήταν απλώς ένας γραφειοκράτης που δεν έφτιαχνε τους νόμους και υποστηρίζει ότι η ηλικία της συνταξιοδότησης, που ήταν τα 33 στη δεκαετία του '90, χρεοκόπησε το σύστημα, αντί για όποιες ενέργειες έκανε.

Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Hacettepe της Άγκυρας και ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της τουρκικής İş Bank, της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας στη χώρα όσον αφορά τα περιουσιακά της στοιχεία.

Πώς μπήκε στην πολιτική και έγινε αρχηγός του CHP

Αποσύρθηκε από τη γραφειοκρατία το 1999 και προσπάθησε να εισέλθει στην πολιτική μέσα από το Δημοκρατικό Αριστερό Κόμμα (DSP) του Μπουλέντ Ετζεβίτ  Ο Κιλιτσντάρογλου αναφέρθηκε συχνά με το προσωνύμιο "αστέρι του DSP". Υποστηρίχθηκε ότι θα ήταν υποψήφιος DSP στις γενικές εκλογές του 1999 (στις οποίες το DSP ήρθε πρώτο). Ωστόσο, δεν τα κατάφερε σε αυτό το εγχείρημα καθώς δεν μπόρεσε να μπει στη λίστα υποψηφίων του κόμματος. Προσλήφθηκε στο CHP, το οποίο έδειξε ενδιαφέρον από μια έκθεση που έγραψε, η οποία πρότεινε τρόπους πρόληψης της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα.

Κιλιτσντάρογλου εισήλθε στο κοινοβούλιο ως βουλευτής του CHP από την Κωνσταντινούπολη στις γενικές εκλογές του 2002, όπου επίσης το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν ανέβηκε στην εξουσία για πρώτη φορά μετά από οικονομική κρίση. 

Επανεξελέγη το 2007 και διετέλεσε αντιπρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματός του υπό τον Ντενίζ Μπαϊκάλ, αρχηγό του CHP εκείνη την εποχή. 

Σύντομα κέρδισε εξέχουσα θέση και δημοτικότητα προβάλλοντας καταγγελίες διαφθοράς εναντίον στελεχών βαρέων βαρών του AKP όπως οι πρώην αντιπρόεδροι Σαμπάν Ντισλί, Ντενγκίρ Μιρ και Μεχμέτ Φιράτ το 2008. Και οι δύο αναγκάστηκαν να παραιτηθούν από τις ανώτερες θέσεις τους μέσα στο κόμμα μετά τις αποκαλύψεις του Κιλιτσντάρογλου, τις οποίες έκανε κατά τη διάρκεια τηλεοπτικών συζητήσεων με τον Φιράτ, ο οποίος πάλευε να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Ο Κιλιτσντάρογλου έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης το 2009. Αν και αύξησε τα ποσοστά του CHP κατά 25%, έχασε τις εκλογές, κάνοντας γκάφες στην πορεία όπως το ότι πρόφερε με εσφαλμένο τρόπο τις περιφέρειες της Κωνσταντινούπολης. Δεν βοήθησε επισης το γεγονός ότι δεν είχε ζήσει ποτέ στην πόλη μέχρι που έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος της.

Μετά την παραίτηση του Μπαϊκάλ, λόγω διαρροής της σεξουαλικής κασέτας του, ο Κιλιτσντάρογλου κατέβηκε χωρίς αντίπαλο για την κούρσα της ηγεσίας του CHP στο συνέδριο του κόμματος τον Μάιο του 2010 και έγινε πρόεδρος του κεντροαριστερού κόμματος.

Το κόμμα του έχει χάσει όλες τις γενικές και προεδρικές εκλογές από το ΑΚΡ και τον Ερντογάν από τότε και αυτός είναι ο κύριος λόγος που θεωρήθηκε και χαρακτηρίζεται "αδύναμος" από την Ακσενέρ και πολλούς άλλους

Η πιο σημαντική επιτυχία του CHP και των συμμάχων του σημειώθηκε στις τοπικές εκλογές του 2019, όταν το κόμμα κέρδισε δημαρχιακές αναμετρήσεις σε πέντε από τις έξι μεγαλύτερες επαρχίες της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης.

Η πολιτική του

Οι κοντινοί του ονόμασαν την πολιτική του "πολιτική Κιλιτσντάρογλου", όπου υπάρχει απόλυτη πεποίθηση ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να ηττηθεί μόνο μέσω μιας ποικιλόμορφης συμμαχίας όπου οι ανταγωνιστικές ιδεολογικές φατρίες πρέπει να ενωθούν κάτω από την ελάχιστη απαίτηση μιας δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας.

"Είμαστε σοσιαλδημοκράτες", είχε πει. "Αριστερά και δεξιά, αυτές είναι ξεπερασμένες έννοιες του 18ου αιώνα. Μπορούμε να συνεννοηθούμε με οποιονδήποτε αγαπά τη χώρα του".

Ο Κιλιτσντάρογλου ξεκίνησε την αλλαγή προσθέτοντας πολιτικούς στο κόμμα από την φιλοκουρδική αντιπολίτευση και τα ισλαμιστικά τάγματα (Νακσιμπεντί, Σουλειμανί, Χακαν, Ισμαΐλαγα) παραδοσιακούς παλαιόθεν εχθρούς του CHP, των οποίων ο μόνος στόχος ήταν η προστασία του κοσμικού κατεστημένου που κυριαρχούνταν από μια ελίτ δικαστών, στρατηγών και υψηλόβαθμων γραφειοκρατών.

Μια πολιτική ορόσημο ήταν η κατάργηση της παραδοσιακής αντίθεσης του κόμματος στις γυναίκες που φορούσαν μαντίλα στα πανεπιστήμια και τα δημόσια γραφεία και επίσης ο τερματισμός της μάχης με την κυβέρνηση για τις θρησκευτικές εκφράσεις πεποιθήσεων. Με την απόφαση αυτή το CHP περνούσε από την κεμαλική και την ιακωβινική ιδεολογική γραμμή σε μια πιο ανοιχτή και πραγματιστική στάση.

Σε ένα ριζοσπαστικό βήμα, το 2014, δημιούργησε μια εκλογική συμμαχία με το τουρκικό εθνικιστικό MHP (από αυτό προέρχονται η Μεράλ Ακσενέρ και ο δήμαρχος Άγκυρας Μανσούρ Γιαβάς), το οποίο κατά τη δεκαετία του 1970 ήταν σκληρός εχθρός του CHP σε μια εποχή που εθνικιστές και κομμουνιστές αλληλοσκοτώνονταν επιζητώντας αλλαγή καθεστώτος. Και τα δύο κόμματα πρότειναν τον Εκμελεντίν Ιχσάνογλου, έναν εθνικιστή με ισλαμικές ρίζες, για τις προεδρικές εκλογές. Η επιλογή εξόργισε την παραδοσιακή βάση του CHP. Η διαμάχη έφτασε σε οριακό σημείο σε μια συνάντηση με τους αντιφρονούντες που διοργάνωσε ο Κιλιτσντάρογλου, όπου εξερράγη: "Αν ζεις σε αυτή τη χώρα, έχεις ευθύνη απέναντι στα παιδιά σου. Θα πάτε στην κάλπη σαν άντρες, θα κάνετε ότι χρειάζεται για τη δημοκρατία και δεν θα επιτρέψετε σε έναν δικτάτορα να εκλεγεί πρόεδρος", φέρεται να τους φώναξε ενώ χτυπούσε τις γροθιές του σε ένα αναλόγιο.

Ο Ερντογάν κέρδισε τις εκλογές, αλλά ο Κιλιτσντάρογλου δεν άλλαξε τη στρατηγική του. Συνέχισε να συνεργάζεται με το MHP και υποστήριξε σιωπηλά το φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP) για να θέσει υποψηφιότητα στις κοινοβουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους, κάτι που ήλπιζε ότι θα στερούσε από το AKP την πλειοψηφία. Προηγουμένως, το HDP και οι συνιστώσες του έθεταν ανεξάρτητους υποψηφίους για το κοινοβούλιο, αλλά για πρώτη φορά έθεσαν υποψηφίους ως κόμμα και πέρασαν το όριο του 10% που απαιτείται για την είσοδο στο κοινοβούλιο.

Όπως είχε προβλεφθεί, το AKP έχασε την πλειοψηφία του και αναγκάστηκε να αρχίσει να χτίζει έναν συνασπισμό για να κυβερνήσει. Η συμμαχία με το μαφιόζικο ΜΗΡ αποτέλεσε την αρχή ωστε η πολιτική στην Τουρκια να φτάσει στο ναδίρ της. Η νίκη της αντιπολίτευσης ήταν βραχύβια. Λίγους μήνες αργότερα, προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές και το AKP ανέκτησε την πλειοψηφία του εν μέσω τρομοκρατικών επιθέσεων και βίας που εξαπέλυσαν κουρδικές και ισλαμιστικές ένοπλες ομάδες. 

Άλλα γεγονότα διατάραξαν τη στρατηγική του Κιλιτσντάρογλου. Η υποτιθέμενη απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος του 2016 αναστάτωσε το πολιτικό σκηνικό και έδωσε στον Ερντογάν έναν δρόμο για τη μετατροπή του κοινοβουλευτικού συστήματος της Τουρκίας σε προεδρικό. Καθώς ο Ερντογάν έθετε σε κίνηση ένα σχέδιο σαρωτικής καταστολής, συμπεριλαμβανομένων μαζικών απολύσεων από κρατικούς θεσμούς και ενίσχυσης του δικαστικού σώματος, ο Κιλιτσντάρογλου ξεκίνησε μια "Πορεία Δικαιοσύνης" από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, περπατώντας για 25 ημέρες φωνάζοντας το σύνθημα "δικαίωματα, κράτος δικαίου και δικαιοσύνη". Χιλιάδες άνθρωποι από διαφορετικά πολιτικά και κοινωνικά υπόβαθρα προσχώρησαν στον Κιλιτσντάρογλου, ο οποίος τελικά πραγματοποίησε μια μεγάλη συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη για να επιδείξει την πολιτική του για τις συμμαχίες.