Η υπερφορολόγηση των επιχειρήσεων

Του Συμεών Ρωμύλου

Το θέμα είναι πάντοτε επίκαιρο και από τα πιο παρανοημένα. Όσο και αν ακούγεται περίεργο, το θέμα δεν είναι τόσο απλό όσο μοιάζει, ούτε είναι σύνθετο για τους λόγους που κάποιοι θα το θεωρούσαν σύνθετο. Σε κάθε περίπτωση, ελπίζω να γίνει κατανοητό από όλους ΑΚΡΙΒΩΣ περί τίνος πρόκειται μετά από όσα ακολουθούν.

Ένα πράγμα που οι επιχειρήσεις σίγουρα απεχθάνονται είναι το κόστος, όταν αυτό δεν προσθέτει προφανή αξία στα προϊόντα τους ή όταν είναι πέρα από κάθε δυνατότητά τους να το χειριστούν αποτελεσματικότερα από τους ανταγωνιστές τους (με πιο αποτελεσματικές διαδικασίες, μεθόδους παραγωγής, οργάνωση, διαπραγμάτευση κλπ.). 

Υπάρχουν τρία είδη κόστους: Πρώτον, το κόστος εισροών, δηλαδή υλικών, εργασίας, υπηρεσιών κλπ., δεύτερον, το κόστος κεφαλαίου και τρίτον, το κόστος φόρων (και εισφορών και κάθε λογής κοινωνικών επιβαρύνσεων). Αυτό, το τρίτο είδος ούτε προσθέτει καμία προφανή αξία στα προϊόντα τους ούτε μπορούν να το χειριστούν πιο αποτελεσματικά από τους ανταγωνιστές τους -οπότε το απεχθάνονται... μετά βδελυγμίας!

Ως γνωστόν, κάθε είδος κόστους ενσωματώνεται ή μετακυλίεται στις τιμές, οπότε τίθεται το ερώτημα αν, ειδικότερα ο φόρος κερδών των επιχειρήσεων αντιμετωπίζεται από αυτές ως κόστος. Σας διαβεβαιώνω ότι, παρά το γεγονός ότι ούτε οι ίδιες ούτε, περιέργως,  ουδείς άλλος χρησιμοποιεί τον όρο "κόστος" όταν αναφέρεται στο φόρο κερδών (αλλά ούτε και στις λοιπές "κοινωνικές επιβαρύνσεις") στην πράξη τον αντιμετωπίζουν ΠΑΝΤΟΤΕ σαν κόστος, δηλαδή τον μετακυλούν στις τιμές. Ιδού μόνο τρία, αλλά πολύ σημαντικά δεδομένα, που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές:

- Όταν αξιολογείται μία πιθανή επένδυση με οποιοδήποτε κριτήριο (DCF Yield, pay-back period κλπ.) "κέρδος" είναι ΠΑΝΤΟΤΕ το κέρδος μετά από φόρους κερδών. Εάν η απόδοση μετά από φόρους δεν κρίνεται ικανοποιητική η επένδυση, απλώς, ΔΕΝ γίνεται! 

- Υπάρχουν διάφορες τιμολογιακές πολιτικές, η πιο "σοφιστικέ" από τις οποίες είναι η επιδίωξη (μέσω των τιμών πώλησης) κέρδους, που να επιτυγχάνει συγκεκριμένη απόδοση στο επενδυμένο κεφάλαιο. "Κέρδος", εν προκειμένω, είναι ΠΑΝΤΟΤΕ το κέρδος μετά από φόρους κερδών.

- Σε όλους τους δείκτες απόδοσης (Return on Equity, Return on Assets, κλπ.) η απόδοση υπολογίζεται ΠΑΝΤΟΤΕ με βάση το κέρδος μετά από φόρους κερδών.

Μετά από αυτά, θα έλεγε κανείς ότι, οι επιχειρήσεις ΔΕΝ θα έπρεπε να έχουν αντίρρηση να φορολογούνται τα κέρδη τους με οποιονδήποτε συντελεστή με την μόνη προϋπόθεση να φορολογούνται το ίδιο και τα κέρδη των ανταγωνιστών τους! Πέρα από την "ενστικτώδη" απέχθεια των φόρων επειδή δεν προσθέτουν προφανή αξία κλπ.,  εφ’ όσον δεν διαφοροποιούν τους συσχετισμούς ανταγωνιστικότητας, το ύψος τους θα έπρεπε να αφήνει τις διοικήσεις των επιχειρήσεων παγερά αδιάφορες...! 

Όμως, ο φόρος κερδών, όπως όλοι οι έμμεσοι φόροι που μετακυλίονται στις τιμές, σχεδόν πάντοτε διαφοροποιεί τους συσχετισμούς ανταγωνιστικότητας! 

- Στις σημερινές συνθήκες, ελάχιστα από τα προϊόντα αλλά ΚΑΙ υπηρεσίες που κυκλοφορούν σε μία αγορά δεν παράγονται και αλλού! Προφανώς, τα αντίστοιχα όμοια ή υποκατάστατα προϊόντα που παράγονται σε χώρες με χαμηλότερες "κοινωνικές επιβαρύνσεις" είναι πιο ανταγωνιστικά: Έτσι, τα εισαγόμενα είναι φθηνότερα από τα εγχώρια και τα εγχώρια προς εξαγωγήν ακριβότερα από τα ξένα. 

- Οι έμμεσοι φόροι έχουν πολλαπλασιαστική επιβάρυνση στο γενικό επίπεδο τιμών και ολόκληρη η οικονομία της χώρας γίνεται λιγότερο ανταγωνιστική. Όλες οι επιχειρήσεις έχουν εισροές που αγοράζουν από εγχώριες επιχειρήσεις. Στο βαθμό που αυτές οι αγορές γίνονται σε υψηλότερες τιμές λόγω της επιβάρυνσής τους με φόρους αυξάνουν το κόστος και τις τιμές πώλησης ΚΑΙ των προϊόντων ή υπηρεσιών των επιχειρήσεων που τις αγοράζουν. 

Το θέμα των φόρων, γενικώς, έχει σημασία τουλάχιστον για δύο επακόλουθα: πρώτον, κατά πόσον αποτελούν κίνητρα ή αντικίνητρα για τις πολυπόθητες επενδύσεις και, δεύτερον, πόσο κοινωνικά δίκαιοι ή άδικοι είναι.

Επενδύσεις: Ο φόρος κερδών ως κίνητρο/αντικίνητρο για επενδύσεις, όπως ήδη αναφέρθηκε, κρίνεται από το κατά πόσο επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα αυτών που θα παράγονται. Για να εκτιμηθεί πόσο σημαντική ή όχι μπορεί να είναι η επίδρασή του στις επενδυτικές αποφάσεις υπάρχουν διάφορα ποσοτικά μεγέθη στον πίνακα που παρατίθεται στο τέλος. Σημειώνεται ότι το ποσοστό αύξησης των τιμών που απαιτείται για την ανάκτηση του φόρου κερδών (και άρα το πόσο σημαντική ή όχι επίδραση μπορεί να έχει στην ανταγωνιστικότητα) εξαρτάται από δύο μεταβλητές: 

- Πρώτον, από το ύψος του ποσοστού του φόρου. Προφανώς, τα δύο μεγέθη (φόρος και αύξηση τιμών πώλησης για την ανάκτησή του) είναι ευθέως ανάλογα.

- Δεύτερον, από τον αριθμό κυκλοφοριακής ταχύτητας του κεφαλαίου. Αυτό επειδή το επιδιωκόμενο κέρδος καθορίζεται ως ποσοστό αυτού του κεφαλαίου.  

Κοινωνική δικαιοσύνη: Δεδομένου ότι ο φόρος κερδών μετακυλίεται στις τιμές και τις αυξάνει πολλαπλασιαστικά, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους έμμεσους φόρους, ο φόρος κερδών είναι το ίδιο κοινωνικά άδικος!!!  Όλες οι "κοινωνικές επιβαρύνσεις" κάνουν τα πάντα ακριβότερα (ΚΑΙ γιατί, πέρα από τίς ίδιες, υπάρχει και το διαχειριστικό κόστος που συνεπάγεται η απαραίτητη γραφειοκρατία…). 

Προσοχή: Το ότι ο φόρος κερδών που μετακυλίεται στις τιμές είναι κοινωνικά άδικος (αφού τον "πληρώνουν" ΚΑΙ οι πένητες…)  δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να φορολογούνται τα κέρδη! "Πονάει δόντι" ποτέ δεν θεραπεύεται με "βγάζει δόντι"…!  Αυτό που πρέπει να γίνεται είναι, αντί να φορολογούνται ολίγον τα κέρδη και ολίγον τα μερίσματα, να φορολογούνται μόνο τα κέρδη αλλά ως εισόδημα των φυσικών προσώπων στα οποία ανήκει η επιχείρηση. 

Μπορεί αυτό να εφαρμοστεί στην πράξη; Προσωπικά, συνειδητοποίησα το γιατί θα έπρεπε να εφαρμοστεί πριν από χρόνια ενώ το πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί γίνεται στο νου μου όλο και πιο προφανές. Επομένως, είμαι σχεδόν βέβαιος ότι θα συμβεί το ίδιο (αν δεν έχει ήδη συμβεί) και με τα σπουδαία μυαλά που αναπτύσσουν τα Evonomics: The Next Evolution of Economics.