Σχέδιο 6 σημείων για την αύξηση των συλλογικών συμβάσεων

Του Κώστα Κατίκου 

Σχέδιο 6 σημείων για τις αλλαγές στο πλαίσιο των συλλογικών διαπραγματεύσεων επεξεργάζονται από κοινού το υπουργείο Εργασίας και οι κοινωνικοί εταίροι. Οι συλλογικές συμβάσεις και η επαναφορά τους στην αγορά εργασίας αποτελούν το νέο crash test για το υπουργείο Εργασίας μετά τη διάταξη για το 13ωρο, που προκαλεί αντιδράσεις. Οι αλλαγές που προωθούνται θα πρέπει ουσιαστικά να απαντούν σε δύο καίρια ζητήματα, που είναι η αύξηση των συλλογικών συμβάσεων με την υπογραφή περισσότερων συμφωνιών και, μέσω αυτών, η αύξηση των μισθών.

Η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, διαμορφώνει το νέο πλαίσιο από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους και οι τελικές ρυθμίσεις αναμένεται να ανακοινωθούν μέχρι τον Δεκέμβριο, καθώς οι κοινωνικοί εταίροι ζήτησαν δεύτερη παράταση έως το τέλος Οκτωβρίου για να παραδώσουν τις προτάσεις τους. Ο στόχος που έχει τεθεί από την ευρωπαϊκή οδηγία για τους επαρκείς μισθούς είναι να αυξηθεί το ποσοστό των εργαζομένων που θα έχουν συλλογική σύμβαση στο 80%, ενώ στην Ελλάδα είναι 28%.

Σύμφωνα με πληροφορίες του "Κ", το νέο πλαίσιο διαπραγματεύσεων βρίσκει το υπουργείο και τους κοινωνικούς εταίρους να συγκλίνουν σε 6 σημεία, τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για την υποβολή προτάσεων από όλες τις πλευρές. Αυτά είναι:

1. Η αλλαγή στον τρόπο επέκτασης των συμβάσεων, ώστε να είναι υποχρεωτική η εφαρμογή τους από περισσότερες επιχειρήσεις. 

2. Η επέκταση της μετενέργειας των συμβάσεων πέραν του τριμήνου, που ισχύει σήμερα. Η μετενέργεια σημαίνει ότι με τη λήξη μιας σύμβασης οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να διατηρούν τους ίδιους μισθούς, με την προϋπόθεση ότι εντός τριμήνου θα υπογραφεί νέα. Με το νέο σχέδιο είναι πιθανό η μετενέργεια να γυρίσει στους 6 μήνες, που ήταν παλαιότερα.

3. Η συνυπογραφή των συλλογικών συμβάσεων από τους κοινωνικούς εταίρους και όχι μόνον από τους εκπροσώπους των εργοδοτών και των εργαζομένων, ώστε να έχουν αυξημένη τυπική ισχύ.

4. Η δημιουργία μιας ενδιάμεσης επιτροπής που θα κρίνει αν μια σύμβαση θα μπορεί να υπογράφεται στη διαιτησία ακόμα και με μονομερή προσφυγή από την πλευρά των εργαζομένων, ενώ σήμερα η προσφυγή γίνεται αν το δεχτούν και οι εργοδότες.

5. Η υπογραφή συμβάσεων από την πλευρά των επιχειρήσεων βάσει ΚΑΔ, ώστε να καλύπτονται περισσότεροι κλάδοι απ’ ό,τι σήμερα.

6. Η συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις των συνδικαλιστικών και των εργοδοτικών οργανώσεων που είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών (ΓΕΜΗΣΟΕ).

Ως προς την επέκταση των συμβάσεων, στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται η άρση των εμποδίων που προκαλεί ο όρος ότι, για να επεκταθεί μια σύμβαση στο σύνολο ενός κλάδου, θα πρέπει να υπογράφεται από τις επιχειρήσεις που απασχολούν το 50%+1 των εργαζομένων του κλάδου. Αυτός ο όρος έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις της αγοράς και ένα τέτοιο ποσοστό είναι πλέον ανέφικτο. Στο σχέδιο δράσης που ετοιμάζει το υπουργείο το 50%+1 θα επανεξεταστεί, με προοπτική είτε να μειωθεί στο 40% είτε να προβλεφθεί (όπως έχει προταθεί) ότι οι συμβάσεις θα κηρύσσονται υποχρεωτικές εφόσον συνυπογράφονται από τις αντιπροσωπευτικότερες επιχειρήσεις ενός κλάδου με βάση την κερδοφορία και τον αριθμό των εργαζομένων τους.

Πέραν αυτών, θα υπάρχουν και προαπαιτούμενα πριν από την έναρξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ των οποίων είναι τα εξής:

1. Η εξέλιξη του δείκτη μισθών τόσο για το σύνολο της οικονομίας όσο και για το επίπεδο αποδοχών του κλάδου που αφορά η διαπραγμάτευση. 

2. Το κόστος παραγωγής και η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.

3. Η οικονομική κατάσταση του κλάδου που συμμετέχει στη συζήτηση για την υπογραφή συλλογικής σύμβασης. Η κερδοφορία ή οι ζημίες θα παίζουν ρόλο για το ύψος των αυξήσεων, όπως και για το ενδεχόμενο παγώματος των αποδοχών. 

4. Το ποσοστό απασχόλησης στους επιμέρους κλάδους της οικονομίας. Τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης συνήθως συνδυάζονται με χαμηλές αποδοχές και ελλιπή έως μηδενική κάλυψη των εργαζομένων από συλλογική σύμβαση. Σε τέτοιες περιπτώσεις και σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα κριτήρια, θα επιδιώκεται η σύναψη συλλογικής σύμβασης, είτε με απευθείας διαπραγματεύσεις εργοδοτών και εργαζομένων είτε με επέκταση μιας υπογραφείσας σύμβασης με την αντιπροσωπευτικότερη εργοδοτική οργάνωση στο σύνολο των εργαζομένων εντός κλάδου.

Η ρήτρα εξαιρέσεων

Το ενδιαφέρον εν όψει κατάρτισης του εθνικού σχεδίου για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις επικεντρώνεται και στο αν θα εφαρμοστούν ή όχι οι εξαιρέσεις που έχουν νομοθετηθεί στην επέκταση κλαδικών συμβάσεων. Η "ρήτρα" των εξαιρέσεων προβλέπεται στο άρθρο 53 του νόμου 4635/2019 για τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, η οποία δεν έχει ενεργοποιηθεί μέχρι σήμερα. 

Η διάταξη αναφέρει ότι "οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις είναι δυνατόν να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους εργαζομένους που απασχολούνται σε ειδικής κατηγορίας επιχειρήσεις, όπως επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ’ εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης".

Η ρήτρα αυτή προβλέφθηκε μεν στον νόμο, αλλά δεν έχει ενεργοποιηθεί, καθώς ο νόμος προβλέπει κριτήρια που θα καθοριστούν με απόφαση του υπουργείου Εργασίας. Τέτοια απόφαση δεν έχει εκδοθεί, καθώς δεν υπήρχαν και οι λόγοι για να καθοριστούν εξαιρέσεις από τη στιγμή που δεν υπογράφονταν κλαδικές συμβάσεις. 

Τώρα όμως που καταρτίζεται το νέο πλαίσιο για την επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, είναι πολύ πιθανό να τεθεί θέμα εφαρμογής της ρήτρας εξαίρεσης επιχειρήσεων από την υπογραφή, την επέκταση και την εφαρμογή των όποιων αυξήσεων θα εμπεριέχονται στους όρους των συμβάσεων.