Guardian: Η Ρωσία μετατρέπει απαχθέντα ουκρανόπουλα σε γενίτσαρους

Το περασμένο καλοκαίρι, η Σόνια*, τότε 17 ετών, είχε αντέξει περισσότερα από δύο χρόνια δύσκολης ζωής υπό ρωσική κατοχή στην περιοχή της Χερσώνας, στη νότια Ουκρανία. Η θετή της μητέρα συμφώνησε ότι χρειαζόταν ένα διάλειμμα.

Μεγαλώνοντας υπό καθεστώς εξαναγκαστικής αφομοίωσης, η εμπειρία ήταν τρομακτική, λέει η Σόνια, και το ρωσοκρατούμενο σχολείο της τής πρότεινε να πάει σε μια κατασκήνωση διακοπών στην Κριμαία, τη θερμή χερσόνησο που κάποτε φημιζόταν ως λουτρόπολη της Σοβιετικής Ένωσης, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian. 

Μόνο αφότου είχαν φύγει, ανακάλυψε ότι στην πραγματικότητα τις μετέφεραν στο Βολγκογκράντ, μια πόλη πάνω από 1.000 χλμ. μακριά, στη νοτιοδυτική Ρωσία. Πολύ μακριά από θέρετρο διακοπών, η πόλη φιλοξενούσε μία από τις ολοένα και περισσότερες κρατικές στρατιωτικού τύπου κατασκηνώσεις για Ουκρανούς και Ρώσους ανήλικους.

Η Σόνια πέρασε έναν μήνα στην κατασκήνωση "Αβανγκάρντ", η οποία διαθέτει αρκετά παραρτήματα σε όλη τη Ρωσία, και στην οποία το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλε κυρώσεις τον Νοέμβριο για τον ρόλο της στον εξαναγκαστικό εκτοπισμό και την πλύση εγκεφάλου ουκρανών παιδιών. Λέει ότι η ίδια και άλλα παιδιά ακολούθησαν πρόγραμμα δραστηριοτήτων που περιλάμβανε εκπαίδευση στο σκάψιμο χαρακωμάτων, παγίδευσή τους με εκρηκτικά και σύρματα παγίδευσης, γέμισμα πολυβόλων, συμμετοχή σε στρατιωτικού τύπου παρατάξεις και μεταφορά παιδιών στην πλάτη για προσομοίωση ιατρικών εκκενώσεων.

Όπως οι νεολαιίστικες κατασκηνώσεις της σοβιετικής εποχής, αυτά τα κέντρα πολλαπλασιάστηκαν μετά την έναρξη της πλήρους κλίμακας εισβολής το 2022. Κριτικοί υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιούνται για να κατηχήσουν τα παιδιά, προετοιμάζοντάς τα για μελλοντική υπηρεσία στον ρωσικό στρατό.

Τώρα, μεγάλοι αριθμοί παιδιών από κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας φέρονται να αποστέλλονται εκεί μαζί με Ρώσους συνομηλίκους. Το Κρεμλίνο παρουσιάζει τις εγκαταστάσεις αυτές ως ευκαιρίες σωματικής και πολιτιστικής μάθησης.

"Οι εκπαιδευτές μού είπαν ότι με το πιστοποιητικό που παίρνεις μετά την εκπαίδευση μπορείς να καταταγείς στον ρωσικό στρατό, οπότε κατάλαβα ότι δεν ήταν απλώς παιχνίδι", λέει η Σόνια. "Ήμουν πολύ ανήσυχη, γιατί ήξερα ότι σύντομα θα γίνω 18 και μπορεί να με αναγκάσουν να υπογράψω".

Η Σόνια νόμιζε ότι πήγαινε διακοπές στην Κριμαία, αλλά στάλθηκε σε στρατιωτική κατασκήνωση εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, στο Βολγκογκράντ.

Μετά από περισσότερα από τρία χρόνια πολέμου, χιλιάδες ουκρανόπουλα παραμένουν στη Ρωσία, αφού έχουν εξαναγκαστικά μεταφερθεί ή απελαθεί, ενώ άλλα 1,6 εκατομμύρια μεγαλώνουν υπό κατοχή, σύμφωνα με έκθεση του ινστιτούτου GlobSec που εδρεύει στη Μπρατισλάβα.

Τώρα, οι ανησυχίες εντείνονται ότι τα παιδιά προετοιμάζονται για μάχη, με ορισμένα να θεωρείται ότι βρίσκονται ήδη στην πρώτη γραμμή.

"Η εξαναγκαστική στράτευση ξένων υπηκόων απαγορεύεται από το διεθνές δίκαιο, ανεξάρτητα από την ηλικία, αλλά η Ρωσία πολιτογραφεί αυτά τα παιδιά ως πολίτες για να δημιουργήσει νομικό κάλυμμα", λέει ο Νάθανιελ Ρέιμοντ, διευθυντής του Humanitarian Research Lab στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Γέιλ, το οποίο καταγράφει επιθέσεις σε αμάχους και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ουκρανία.

Στόχος, λέει ο Ρέιμοντ, είναι να "σβήσει την ουκρανική ταυτότητα και να κάνει τα παιδιά Ρώσους. Η Ρωσία εφαρμόζει παραλλαγές αυτού από το 2014, με κλιμάκωση μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή".

Η Σόνια και η οικογένειά της αναγκάστηκαν να πάρουν ρωσικά διαβατήρια και άλλα έγγραφα, ενώ στο σχολείο έπρεπε να παρακολουθεί το ρωσικό πρόγραμμα και τη ρωσική γλώσσα. Ο μικρότερος αδελφός της στάλθηκε επίσης σε κατασκήνωση Αβανγκάρντ, όπου –λέει η ίδια– έπεσε θύμα κατήχησης.

"Μετά την προπαγάνδα, πήρε το μέρος της Ρωσίας", λέει. "Λέει ότι θα καταταγεί στον ρωσικό στρατό. Μιλά γι’ αυτό με τους φίλους του".

Ερευνητές του Γέιλ έχουν εντοπίσει περισσότερες από 100 κατασκηνώσεις, κάποιες στρατιωτικές, άλλες επικεντρωμένες στην κατήχηση και πολλές μικτές. Είναι προσαρμοσμένες ανά ηλικία και φύλο, ενώ οι ερευνητές έχουν παρακολουθήσει ακόμη και εκπαίδευση σε στρατιωτικά οχήματα και σκοπευτήρια μέσω δορυφορικών εικόνων.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους, τα παιδιά φέρονται να ακούν ομιλίες γνωστών προπαγανδιστών και άλλων προσώπων που εμπλέκονται στην εισβολή της Ουκρανίας, να μαθαίνουν να χειρίζονται ή να συναρμολογούν drones και να παρακολουθούν αναπαραστάσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πολυμέσα που αναρτώνται στο διαδίκτυο από τις κατασκηνώσεις δείχνουν παιδιά με στρατιωτικού τύπου στολές που φέρουν τη ρωσική σημαία και κόκκινα περιβραχιόνια, παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται στη μάχη στην Ουκρανία.

Κανονισμοί που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν ότι τα παιδιά απαγορεύεται να μιλούν "ξένη" γλώσσα, όπως τα ουκρανικά, ή να φορούν τα κίτρινα και μπλε χρώματα της ουκρανικής σημαίας. Η επικοινωνία με την οικογένεια είναι συχνά περιορισμένη.

Η Σόνια λέει ότι το προσωπικό της κατασκήνωσης τιμωρούσε Ουκρανούς εφήβους για ανυπακοή, διατάζοντάς τους να μείνουν μόνο με τα εσώρουχα και να εκτελούν σκληρές σωματικές ασκήσεις. Λέει επίσης ότι χρησιμοποιούσαν συχνά υποτιμητικούς ρωσικούς χαρακτηρισμούς για τους Ουκρανούς.

Το δίκτυο "στρατιωτικο-πατριωτικών" κατασκηνώσεων της Ρωσίας εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο στρατιωτικοποίησης, λένε παρατηρητές, με το κράτος να οργανώνει συνεχώς περισσότερα προγράμματα για να προετοιμάσει τα δικά του παιδιά για υπηρεσία, διδάσκοντάς τους να φορούν αλεξίσφαιρο εξοπλισμό ή να σχεδιάζουν και να δοκιμάζουν drones.

Τα ουκρανόπουλα σε κατεχόμενα εδάφη συχνά δεν έχουν καμία επιλογή αν θα παρακολουθήσουν, λέει η Μέγκαν Γκίττος από το ινστιτούτο GlobSec, με τις συνθήκες για αυτά στις κατασκηνώσεις να είναι συχνά καταχρηστικές – σωματικά, ψυχικά και ψυχολογικά. Η Γκίττος λέει ότι έχει καταγράψει αγόρια να εξαναγκάζονται να πυγμαχούν μεταξύ τους ή να υφίστανται ξυλοδαρμούς.

"Τα παιδιά εξαναγκάζονται σε αυτά τα προγράμματα, αλλιώς οι γονείς τους κινδυνεύουν να χάσουν την επιμέλεια. Είναι καθαρά καταναγκαστικό. Τα ουκρανόπουλα υφίστανται πιο σκληρή κατήχηση επειδή πρέπει να σβηστεί η ταυτότητά τους. Ο στόχος είναι να εμπνεύσουν φόβο, εξάρτηση από το κράτος και πίστη στη Ρωσία", λέει.

Η Γκίττος λέει ότι είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πόσα παιδιά έχουν ήδη καταταγεί στον ρωσικό στρατό. Παρόλο που υπάρχουν καταγεγραμμένα περιστατικά παιδιών που πολέμησαν για τη Ρωσία και σκοτώθηκαν από το 2014, είναι πολύ πιο δύσκολο να παρακολουθηθούν οι εξελίξεις μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή, καθώς οι κατεχόμενες περιοχές είναι αποκομμένες και απρόσιτες.

Ο Μίκολα Κουλέμπα, επικεφαλής της φιλανθρωπικής οργάνωσης Save Ukraine, που βοηθά στην απελευθέρωση παιδιών από τη Ρωσία, λέει: "Ξέρουμε ότι αγόρια στη Ζαπορίζια [περιοχή που βρίσκεται εν μέρει υπό ρωσική κατοχή] έχουν λάβει εντολή να καταθέσουν τα διαβατήριά τους για στράτευση. Έχουμε επιβεβαιώσει κλητεύσεις που έχουν σταλεί", λέει η Γκίττος, η οποία έχει επίσης δει αποδείξεις εθελοντικών εγγραφών.

"Αυτοί οι άνθρωποι ήταν Ουκρανοί και τώρα βλέπουν τον εαυτό τους ως Ρώσους", λέει. "Είναι απλώς απόδειξη ότι η πολιτική κατήχησης της Ρωσίας αποδίδει".

Στο σπίτι, στο σχολείο και στο νοσοκομείο: πώς εκατοντάδες ουκρανόπουλα πεθαίνουν σε ρωσικές επιθέσεις.

Ο Μίκολα Κουλέμπα, επικεφαλής της Save Ukraine, λέει ότι έχουν επιστρέψει όλο και περισσότερα παιδιά που είχαν λάβει κλητεύσεις. Σε μία περίπτωση, βοήθησαν έναν έφηβο από τη Χερσώνα να επιστρέψει μετά από έναν χρόνο υπηρεσίας στον ρωσικό στρατό. Είχε μεταφερθεί στη Ρωσία από την οικογένειά του, που ήταν φιλορωσική. Ο ίδιος δεν συμμεριζόταν τις απόψεις τους, αλλά όταν έλαβε κλήση για στράτευση φοβήθηκε ότι θα συλλαμβανόταν αν δεν πήγαινε. Αργότερα κατάφερε να δραπετεύσει σε μη κατεχόμενη περιοχή της Ουκρανίας.

Το Κίεβο επιμένει ότι η επιστροφή των απαχθέντων παιδιών είναι μη διαπραγματεύσιμη σε οποιαδήποτε ειρηνευτική διαπραγμάτευση, αλλά η Μόσχα αρνείται μαζικές απαγωγές και έχει απορρίψει το ζήτημα, φέρεται μάλιστα να προσφέρει μόνο έναν μικρό αριθμό επιστροφών.

Μετά τη θητεία της στην κατασκήνωση, η Σόνια, τώρα 18 ετών, επέστρεψε στη θετή της οικογένεια σε κατεχόμενο μέρος της Χερσώνας. Φοβούμενη ότι θα την έστελναν ξανά στην κατασκήνωση, κατάφερε φέτος να διαφύγει με τη βοήθεια της Save Ukraine στο Κίεβο. Ο αδελφός της έχει παραμείνει στη Χερσώνα.

*Ψευδώνυμο για λόγους προστασίας της