Η οπλοκατοχή δεν είναι λύση

Η ιδέα της οπλοκατοχής στην κατοικία και όχι μόνο, ακούγεται απλή. Αν μπουν διαρρήκτες, αμύνεσαι. Αν απειληθεί η οικογένεια, αντιδράς. Η πραγματικότητα όμως είναι λιγότερο κινηματογραφική και πολύ περισσότερο επικίνδυνη.

Η συζήτηση για το αν πρέπει να έχει κάποιος όπλο στο σπίτι δεν μπορεί να γίνεται με όρους φόβου ή εντυπώσεων. Σε μια κοινωνία όπου η ανευθυνότητα είναι ο κανόνας, η δυνατότητα οπλοκατοχής από όλους, θα ήταν κοινωνικό ρίσκο. Η ιδέα ότι κάθε πολίτης με τυπικά προσόντα μπορεί να αποκτήσει πιστόλι στο σπίτι είναι στην πράξη ένα παιχνίδι πιθανοτήτων. Που όμως δεν ευνοούν κανέναν. Ναι, υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν τι σημαίνει οπλοφορία· που έχουν εκπαιδευτεί, κατανοούν τον νόμο και χειρίζονται το όπλο με πειθαρχία και ικανότητες. Αυτοί πρέπει να έχουν το δικαίωμα και υπό όρους. Οι υπόλοιποι όχι.

Η νόμιμη οπλοκατοχή σε ιδιωτικό χώρο έχει κάποιες σαφείς υπεροχές. Η άμεση αντίδραση σε περίπτωση εισβολής είναι πρακτικό πλεονέκτημα. Η εκπαίδευση, όταν είναι συστηματική, μειώνει τα ατυχήματα και βελτιώνει την συμπεριφορά υπό πίεση. Η ασφαλής αποθήκευση, όταν υλοποιείται σωστά, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο χρήσης από τρίτους. Αυτά τα "όταν" όμως, είναι το πρόβλημα. Στην πράξη, οι περισσότεροι δεν τηρούν ούτε ένα μέρος από αυτά τα προαπαιτούμενα.

Η παρουσία όπλου στο σπίτι αυξάνει την πιθανότητα αυτοκτονίας, τυχαίου πυροβολισμού ή ενδοοικογενειακής τραγωδίας. Δεν είναι θεωρητικό σενάριο· είναι στατιστική πραγματικότητα, έχει αποδειχθεί. Το όπλο που υποτίθεται πως προστατεύει, συχνά στρέφεται εναντίον των δικών σου. Και ακόμη κι όταν χρησιμοποιείται "ορθά", η νομική και ψυχολογική συνέπεια της χρήσης παραμένει. Κανείς δεν βγαίνει αλώβητος από μια τέτοια στιγμή· ούτε ο δράστης, ούτε ο αμυνόμενος.

Αν το κράτος θέλει σοβαρό διάλογο, δεν αρκούν γενικότητες. Χρειάζεται πλαίσιο. Πιστοποιημένη εκπαίδευση. Τακτή περιοδική επανεξέταση. Ψυχολογικός έλεγχος. Υποχρεωτική και αποδεδειγμένη ασφαλής αποθήκευση. Ασφάλιση αστικής ευθύνης. Η οπλοκατοχή πρέπει να είναι αποτέλεσμα αξιολόγησης, όχι δήλωσης. Όποιος φέρει όπλο, πριν αποκτήσει την άδεια, οφείλει να έχει αποδείξει ότι κατανοεί το βάρος της ευθύνης.

Αν το όπλο δεν φυλάσσεται σωστά, αν έχουν πρόσβαση σε αυτό άλλοι χωρίς εξουσιοδότηση (έστω και λάθρα), αν η εκπαίδευση έγινε κάποτε "παλιά", τότε το όπλο δεν είναι μέσο άμυνας· είναι τυφλή απειλή. Στην Ελλάδα, όπου ο κανόνας ασφαλείας συχνά λείπει, αυτή η απειλή είναι πολύ πιο κοντά από όσο νομίζουμε.

Η πολιτεία δεν χρειάζεται να απαγορεύσει τα πάντα· χρειάζεται όμως να τα φιλτράρει. Η πιστοποιημένη οπλοφορία μπορεί να είναι εργαλείο· η ανεξέλεγκτη οπλοκατοχή είναι εγγύηση κινδύνου. Το να έχεις όπλο δεν σημαίνει ότι είσαι ασφαλής. Σημαίνει ότι έχεις προσθέσει έναν ακόμα αστάθμητο παράγοντα στη ζωή σου.

Η αυτοπροστασία εξάλλου δεν αρχίζει και δεν τελειώνει σε μια σκανδάλη. Υπάρχουν μέσα που προστατεύουν χωρίς να απειλούν. Σπρέι πιπεριού, για παράδειγμα: εύκολο στη χρήση, φτηνό, με χαμηλό ρίσκο μόνιμης βλάβης. Tasers ή συσκευές ηλεκτρικής ακινητοποίησης: χρειάζονται λίγη εξάσκηση, αλλά μπορούν να σταματήσουν έναν επιτιθέμενο προσωρινά, δίνοντάς σου τον χρόνο να απομακρυνθείς ή να καλέσεις βοήθεια. Προσωπικοί συναγερμοί ή σειρήνες χειρός: προκαλούν πανικό στον δράστη, προσελκύουν προσοχή και αποτρέπουν συνέχιση της επίθεσης. Υπάρχουν και άλλα εργαλεία (π.χ. μικρά πτυσσόμενα ρόπαλα ή ισχυροί φακοί) που λειτουργούν ως παράγοντες ανάσχεσης χωρίς αιματηρό αποτέλεσμα. 

Επίσης εναλλακτικά έχουμε τα απλά, καθημερινά: καλός φωτισμός χώρων, θωρακισμένες πόρτες, έξυπνα συστήματα συναγερμού, εφαρμογές κοινοποίησης τοποθεσίας, κοινές διαδρομές με φίλους, βασικές τεχνικές αυτοάμυνας που διδάσκουν πώς να αποφεύγεις, όχι πώς να πολεμάς. Και, ίσως το πιο ουσιαστικό, η επένδυση στην ψυχραιμία. Γιατί η αυτοπροστασία αρχίζει από το μυαλό.

Η νομιμότητα των μέσων αυτών διαφέρει από μέσο σε μέσο και από χώρα σε χώρα. Αλλά το κοινό τους σημείο είναι ότι μειώνουν τον κίνδυνο κατά ζωής. Δεν σε μετατρέπουν σε οπλοφόρο· σε καθιστούν προετοιμασμένο. Και, το κυριότερο, δεν αφήνουν πίσω νεκρούς.

Η οπλοκατοχή υπό αυστηρούς όρους μπορεί να λειτουργήσει. Αλλά τα περισσότερα σπίτια δεν είναι στρατόπεδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι εκπαιδευμένοι στρατιώτες. Η ανάγκη για ασφάλεια είναι υπαρκτή· η απάντηση όμως δεν είναι πάντα μεταλλική και γεμάτη σφαίρες. Το κράτος πρέπει να ρυθμίζει με αυστηρότητα, οι πολίτες να εκπαιδεύονται με σοβαρότητα και η κοινωνία να καταλάβει ότι υπάρχουν τρόποι να προστατευθεί χωρίς να πολλαπλασιάσει τα όπλα της.

Η πραγματική ασφάλεια δεν βρίσκεται στο όπλο. Βρίσκεται στην ευθυκρισία, την υπευθυνότητα με γνώση, την αυτοπειθαρχία και την πρόληψη. Το πιστόλι μπορεί σίγουρα να φυλάξει ένα σπίτι. Μπορεί όμως και να το διαλύσει. Το ερώτημα είναι: ποιο από τα δύο πιστεύουμε ότι θα συμβεί πιο εύκολα στην Ελλάδα;

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr