Πώς θα είναι η ναυτιλία το 2050

Του Γιώργου Σκορδίλη 

Το 2050 μοιάζει μακρινό, αλλά για τη ναυτιλία είναι σχεδόν "αύριο". Ένα πλοίο που παραγγέλνεται σήμερα θα βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία τότε, επομένως οι αποφάσεις που λαμβάνονται το 2025 έχουν ήδη γραφτεί στο βιβλίο του μέλλοντος. Το ερώτημα είναι πώς θα έχει διαμορφωθεί ο κλάδος: ως βιομηχανία χαμηλών εκπομπών ή ως πεδίο διαρκών αντιπαραθέσεων για το κόστος, τις τεχνολογίες και τους κανονισμούς;

Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) έχει θέσει ως στόχο το net zero μέχρι το 2050. Πρόκειται για ένα ορόσημο που δημιουργεί νέες δυναμικές, αλλά και έντονες αντιδράσεις. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’20 σημαντικοί παίκτες –από τις Ηνωμένες Πολιτείες έως μεγάλους διαχειριστές στόλων– εξέφρασαν επιφυλάξεις για την ταχύτητα και τον ρεαλισμό των μέτρων.

Ο νορβηγικός νηογνώμονας πλοίων DNV, μέσα από την ετήσια μελέτη "Maritime Forecast", προειδοποιεί ότι η πορεία δεν θα είναι ευθύγραμμη: θα περάσει από στάδια δοκιμών, αβεβαιότητας και πολιτικών συγκρούσεων. Παρ’ όλα αυτά, η γενική εικόνα του 2050 μπορεί να περιγραφεί ήδη με αρκετή ακρίβεια.

Η εποχή του μαζούτ και του ντίζελ θα έχει τελειώσει. Στη θέση τους θα κυριαρχούν πράσινη αμμωνία, υδρογόνο, μεθανόλη και συνθετικά καύσιμα. Κανένα δεν αποτελεί απόλυτη λύση: η αμμωνία θέτει ζητήματα ασφάλειας, το υδρογόνο απαιτεί υποδομές που σήμερα είναι ανύπαρκτες, η μεθανόλη λειτουργεί περισσότερο ως "γέφυρα".

Αυτό, όμως, που θα χαρακτηρίζει το 2050 δεν είναι η μονοκαλλιέργεια, αλλά η πολυκαύσιμη πραγματικότητα. Κάθε πλοίο, κάθε δρομολόγιο και κάθε ναυτιλιακή θα συνδυάζουν διαφορετικά καύσιμα, ανάλογα με το κόστος, τη διαθεσιμότητα και τους κανονισμούς.

Παράλληλα, η τεχνολογία θα παίζει κρίσιμο ρόλο. Συστήματα δρομολόγησης με τεχνητή νοημοσύνη, wind-assisted propulsion με σύγχρονα ιστία ή ρότορες, και συλλογή CO₂ επί του σκάφους θα είναι τυπικά στοιχεία του εξοπλισμού. Οι λιμένες θα διαθέτουν υποδομές όχι μόνο για ανεφοδιασμό, αλλά και για αποθήκευση ή μεταφορά διοξειδίου του άνθρακα που θα συλλέγεται στη θάλασσα.

Η συμμόρφωση δεν θα είναι δωρεάν. Το 2050 η ναυτιλία θα κινείται μέσα σε ένα αυστηρό πλαίσιο carbon pricing, όπου κάθε τόνος εκπομπής θα κοστολογείται. Η χρηματοδότηση από τράπεζες και funds θα είναι προσβάσιμη μόνο σε όσους πλοιοκτήτες τηρούν τις προδιαγραφές. Οι ναυλωτές, από την πλευρά τους, θα απαιτούν πιστοποιητικά πράσινης μεταφοράς και θα επιλέγουν συνεργάτες με βάση το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Το "κόστος συμμόρφωσης" θα διαμορφώνει τους όρους ανταγωνισμού. Οι μεγάλοι παίκτες που θα επενδύσουν έγκαιρα θα αντέξουν, ενώ οι μικρότεροι θα βρεθούν μπροστά σε δύο επιλογές: συνεργασίες ή έξοδος από την αγορά.

Αβεβαιότητα και γεωπολιτικοί κίνδυνοι

Η εικόνα του 2050 δεν θα προκύψει χωρίς τριβές. Τα πρώτα 20 χρόνια της μετάβασης θα χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα καυσίμου. Κανείς δεν θα γνωρίζει ποιο θα επικρατήσει, με αποτέλεσμα ο στόλος να διασπάται σε πολλαπλές τεχνολογικές επιλογές. Αυτό θα κάνει δύσκολη την κλιμάκωση, αλλά θα προσφέρει και ευελιξία.

Ταυτόχρονα, η προσφορά πράσινων καυσίμων θα παραμένει περιορισμένη σε σχέση με τη ζήτηση. Η DNV υπολογίζει ότι μέχρι το 2030 η ναυτιλία θα μπορεί να καταναλώνει πάνω από 50 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου πετρελαίου χαμηλών εκπομπών, αλλά η πραγματική παραγωγή θα κυμαίνεται γύρω στα 70-100 εκατομμύρια για όλες τις χρήσεις. Ο ανταγωνισμός με άλλους κλάδους, όπως η αεροπορία και η βαριά βιομηχανία, θα ανεβάζει τις τιμές.

Πέρα από την τεχνολογία και την αγορά, θα υπάρχουν και γεωπολιτικοί κίνδυνοι. Ενεργειακές κρίσεις, πολεμικές συγκρούσεις, εμπορικοί πόλεμοι και κυρώσεις θα δοκιμάσουν τη σταθερότητα της αλυσίδας εφοδιασμού. Η ασφάλεια πρόσβασης σε καύσιμα θα γίνει εξίσου σημαντική με την τιμή τους.

Η ναυτιλία του 2050 δεν θα είναι ιδανική. Θα εξακολουθεί να καταναλώνει ενέργεια και να παράγει εκπομπές. Όμως, σε σύγκριση με το 2025, η πρόοδος θα είναι τεράστια. Το βασικό μάθημα θα είναι ότι η μετάβαση προχώρησε μέσα από συνεχή διάλογο, αντιρρήσεις και συμβιβασμούς ανάμεσα σε ρυθμιστικές αρχές, πλοιοκτήτες, χρηματοδότες και κυβερνήσεις.

Το κυριότερο είναι πως θα εξακολουθεί να μεταφέρει το 90% του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά με άλλους όρους. Με πράσινα καύσιμα, τεχνολογίες εξοικονόμησης, αυστηρή ρύθμιση και υψηλό κόστος συμμόρφωσης.

Η ναυτιλία των Ελλήνων το 2050

Ο ελληνόκτητος στόλος, o μεγαλύτερος του κόσμου, δεν θα μπορούσε να μείνει εκτός αυτής της μετάβασης. Οι πρώτες αντιδράσεις στις δεκαετίες του ’20 και του ’30 θα είναι μάλλον συντηρητικές: πολλοί Έλληνες πλοιοκτήτες θα περιμένουν να ξεκαθαρίσει το τοπίο πριν επενδύσουν. Παράλληλα, ισχυρές φωνές εντός του κλάδου θα τονίζουν ότι οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί και να λαμβάνουν υπόψη τον διεθνή ανταγωνισμό.

Σταδιακά, οι μεγάλες ελληνικές εταιρείες θα υπογράψουν μακροχρόνια συμβόλαια πράσινης μεταφοράς με ενεργειακούς κολοσσούς, εξασφαλίζοντας πρόσβαση σε καύσιμα και χρηματοδότηση. Οι μικρότεροι παίκτες θα στραφούν σε συνεταιριστικά σχήματα, μοιράζοντας το ρίσκο και την τεχνογνωσία. Η ελληνική Πολιτεία θα χρειαστεί να παίξει ενεργό ρόλο, επενδύοντας σε υποδομές ανεφοδιασμού στους μεγάλους λιμένες και υπερασπιζόμενη τα συμφέροντα του στόλου σε διεθνείς διαπραγματεύσεις.

Αν και θα υπάρξουν απώλειες, το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η ελληνική ναυτιλία θα παραμείνει πυλώνας του κλάδου και το 2050, αρκεί να κινηθεί έγκαιρα και στρατηγικά.