Οι φίλοι της Αμερικής δεν θα εμπιστευτούν ξανά τις ΗΠΑ

Του Andreas Kluth

"Με όλο το σεβασμό προτείνουμε...", αναφέρει η επιστολή. Με αποστολέα μια ομάδα που εκπροσωπεί περισσότερους από 300 βετεράνους της αμερικανικής διπλωματίας, των μυστικών υπηρεσιών και της εθνικής ασφάλειας, απευθύνεται στους επικεφαλής των Επιτροπών πληροφοριών της Γερουσίας και της Βουλής. Για μια στιγμή, σκέφτηκα - ή μάλλον ήλπιζα - ότι διάβαζα μια σάτιρα του Σουίφτ από το "A Moderate Proposal”. Τότε συνειδητοποίησα ότι η έκκληση ήταν απολύτως σοβαρή και αντανακλούσε αυτό για το οποίο εγώ και άλλοι παρατηρητές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ανησυχούσαμε εδώ και μήνες.

Η επιστολή ζητά από το Κογκρέσο να απαιτήσει μια απόρρητη αξιολόγηση των μυστικών υπηρεσιών που να απαντά σε ερωτήματα όπως τα ακόλουθα: Αν οι σύμμαχοι της Αμερικής πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ παραμένουν μια σταθερή δημοκρατία, αν θεωρούν τις ΗΠΑ αξιόπιστο εταίρο, αν διασφαλίζουν την ασφάλειά τους αναζητώντας εναλλακτικές συμμαχίες χωρίς τις ΗΠΑ, και ακόμη, αν αναπτύσσουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για πολέμους "στους οποίους, για πρώτη φορά μετά από γενιές, θα πρέπει να πολεμήσουν εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων, αν η Αμερική ευθυγραμμιστεί με τη Ρωσία εναντίον του ΝΑΤΟ ή της Ουκρανίας, για παράδειγμα". Ας πάρουμε λίγο χρόνο να χωνέψουμε αυτό που μόλις διαβάσαμε.

Μια τέτοια αξιολόγηση, φυσικά, έχει ελάχιστες πιθανότητες να πραγματοποιηθεί. Οι αρμόδιες επιτροπές, όπως και το Κογκρέσο στο σύνολό του, ελέγχονται από τους Ρεπουμπλικάνους, οι οποίοι είναι υποταγμένοι στον Τραμπ. Το ίδιο ισχύει και για τη λεγόμενη κοινότητα πληροφοριών που θα πραγματοποιήσει την έκθεση, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της προσπάθειας της κυβέρνησης Τραμπ να εξαγνίσει τις τάξεις της από οποιονδήποτε μπορεί να θεωρηθεί "άπιστος", ακόμη και με το κόστος της απώλειας ζωτικής σημασίας εμπειρογνωμοσύνης.

Ωστόσο, οι ανησυχίες υπάρχουν και γίνονται όλο και πιο επείγουσες με κάθε νέα είδηση στα πρωτοσέλιδα. Σκεφτείτε τα στρατιωτικά drones που η Ρωσία μόλις έστειλε στην Πολωνία, τα οποία καταρρίφθηκαν από αεροσκάφη του ΝΑΤΟ. Φαίνεται ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δοκίμαζε τις αεροπορικές άμυνες, τις διαδικασίες διαχείρισης κρίσης και την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ, αισθανόμενος όλο και πιο σίγουρος - ειδικά μετά από εκείνη τη χαριτωμένη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα - ότι ο Τραμπ είναι τόσο ασταθής όσον αφορά στη δέσμευση αμοιβαίας άμυνας του ΝΑΤΟ, όσο είναι επιεικής προς τον ισχυρό κολλητό του στο Κρεμλίνο.

Ή σκεφτείτε τον ισραηλινό βομβαρδισμό του Κατάρ, με στόχο τη δολοφονία ηγετών της Χαμάς. Τόσο το Ισραήλ όσο και το Κατάρ είναι, στα χαρτιά, σημαντικοί μη-ΝΑΤΟϊκοί σύμμαχοι των ΗΠΑ. Το Κατάρ φιλοξενεί μάλιστα τη μεγαλύτερη αμερικανική στρατιωτική βάση στην περιοχή και πρόσφατα υποδέχτηκε τον Τραμπ με γενναιόδωρες υποσχέσεις για συμφωνίες αλλά και το δώρο ενός πολυτελούς τζετ. Όλα αυτά είχαν προφανώς ελάχιστη σημασία, καθώς ο πρωθυπουργός του Ισραήλ αγνόησε για άλλη μια φορά τον Τραμπ, ο οποίος είτε δεν μπορεί, είτε δεν θέλει να προστατεύσει την κυριαρχία των συμμάχων του στο Κατάρ και περιορίστηκε να γκρινιάξει ότι "δεν είναι ευχαριστημένος" με τις επιθέσεις.

Αν το επεισόδιο στην Πολωνία υπογραμμίζει την αστάθεια του Τραμπ εντός του ΝΑΤΟ και το περιστατικό του Κατάρ δείχνει την αδυναμία του απέναντι στον Μπενιαμίν Νετανιάχου, οι ενέργειες της Αμερικής στη Γροιλανδία υποδηλώνουν καθαρή κακεντρέχεια. Αυτό το ημιαυτόνομο έδαφος ανήκει στη Δανία, έναν από τους παλαιότερους και στενότερους συμμάχους της Αμερικής. Ωστόσο, ο Τραμπ συνεχίζει να απειλεί ότι θα καταλάβει τη Γροιλανδία "με τον έναν ή τον άλλο τρόπο". Τον περασμένο μήνα, ο υπουργός Εξωτερικών της Δανίας κάλεσε τον ανώτατο Αμερικανό διπλωμάτη στην Κοπεγχάγη, για δεύτερη φορά φέτος, για να διαμαρτυρηθεί για μυστικές επιχειρήσεις που είχαν αποκαλυφθεί. Ορισμένοι Αμερικανοί είχαν διεισδύσει στη Γροιλανδία για να καταρτίσουν λίστες με άτομα που θα μπορούσαν να στραφούν εναντίον της Δανίας και να υποστηρίξουν την κατάληψη της χώρας από τις ΗΠΑ. Αυτό δεν το λες και φιλικό.

Ο κατάλογος των φίλων και συμμάχων που έχουν περιφρονηθεί, ταπεινωθεί και απαξιωθεί συνεχίζεται: Ο Τραμπ θέλει να προσαρτήσει τον Καναδά, ο οποίος μοιράζεται με τις ΗΠΑ τα μακρύτερα αμυντικά σύνορα στον κόσμο και τώρα θεωρεί την Ουάσινγκτον ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές του. Ο διευθυντής των μυστικών υπηρεσιών του έχει εμποδίσει τη διαβίβαση πληροφοριών σχετικά με τη Ρωσία στο πλαίσιο του "Five Eyes", μια συμφωνία ανταλλαγής πληροφοριών με τη Βρετανία, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τον Καναδά, η οποία αποτελεί μία από τις πιο στενές και χρήσιμες συμμαχίες των ΗΠΑ (και έχει προφανώς σώσει πολλές αμερικανικές ζωές αποτρέποντας τρομοκρατικές επιθέσεις).

Ο Τραμπ θέτει υπό αμφισβήτηση την AUKUS, μια αναδυόμενη συμμαχία μεταξύ των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Αυστραλίας, καθώς και την Quad, μια συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Ινδίας που προοριζόταν να εξελιχθεί σε συμμαχία κάποια μέρα. Από την Ταϊβάν και τις Φιλιππίνες έως την Εσθονία και τη Γερμανία, κανένας σύμμαχος των ΗΠΑ δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι η Ουάσιγκτον θα τον υποστηρίξει σε περίπτωση ανάγκης.

Η σκόπιμη καταστροφή του κεφαλαίου συμμαχιών της Αμερικής από τον Τραμπ είναι τόσο αυτοκαταστροφική που "μας αποσυντονίζει", λέει ο Γκράχαμ Άλισον του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, ένας από τους κορυφαίους μελετητές διεθνών σχέσεων. Είναι χάρη στην εμβάθυνση και την επέκταση των συμμαχιών τους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο που οι ΗΠΑ κατάφεραν να αποτρέψουν έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο για οκτώ δεκαετίες και να περιορίσουν τον αριθμό των πυρηνικών δυνάμεων σε μόλις εννέα μέχρι σήμερα, ένα βαθμό γεωπολιτικής σταθερότητας που ο Άλισον θεωρεί "αφύσικο" από ιστορική άποψη. Ο Τραμπ δεν το καταλαβαίνει και, αντίθετα, αλληλεπιδρά με τους συμμάχους του σαν να ήταν ένας ιδιοκτήτης ακινήτων βγαλμένος από τις ιστορίες του Ντίκενς που εκμεταλλεύεται τους ενοικιαστές του ή ένας μαφιόζος που εκβιάζει τα θύματά του.

Για χάρη της συζήτησης, ας αγνοήσουμε για μια στιγμή παράγοντες όπως η τιμή, η αξιοπιστία, τα ιδανικά και οι αξίες και ας σκεφτούμε μόνο με όρους realpolitik και της επικείμενης αντιπαράθεσης με την κομμουνιστική Κίνα. Ακόμα και τότε, και βασικά, ειδικά τότε, η de facto πολιτική περιφρόνησης των συμμάχων από τον Τραμπ φαίνεται τρελή. Ο Κερτ Κάμπελ και ο Ρας Ντόσι, κορυφαίοι εμπειρογνώμονες εξωτερικών υποθέσεων επί διακυβέρνησης Τζο Μπάιντεν, επισημαίνουν ότι η Κίνα έχει ήδη ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε πολλούς από τους δείκτες που έχουν σημασία στον πόλεμο, από πλοία και εργοστάσια έως πατέντες και πληθυσμό. Αλλά αν οι ΗΠΑ συνεργάζονταν περισσότερο με τους συμμάχους τους, η συνδυασμένη οικονομική και στρατιωτική τους δύναμη - αυτό που ο Κάμπελ και ο Ντόσι αποκαλούν "συμμαχική κλίμακα" - θα επισκίαζε την Κίνα.

Όπως έχουν τα πράγματα, αυτή η συμμαχική κλίμακα θα παραμείνει στον κόσμο της φαντασίας. Αντίθετα, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ αντιδρούν όπως προβλέπει η θεωρία της "ισορροπίας απειλών" στις διεθνείς σχέσεις. Δημιουργούν άλλα δίκτυα εμπορίου και ασφάλειας, αποκλείοντας τις ΗΠΑ, για να προστατευθούν από την εχθρότητα του Τραμπ ή ενός μελλοντικού προέδρου. Οι Ευρωπαίοι, στην περίφημη διχασμένη Ένωσή τους, έρχονται πιο κοντά. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Γερμανία υπογράφουν εφεδρικές αμυντικές συνθήκες σε περίπτωση που το ΝΑΤΟ αποτύχει. Όλοι συζητούν για το πώς να προσαρμόσουν τις πυρηνικές τους θέσεις σε έναν κόσμο στον οποίο η "ομπρέλα" των ΗΠΑ μπορεί να μην υπάρχει όταν βρέξει.

Μερικοί Αμερικανοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι η τρέχουσα πορεία οδηγεί σε καταστροφή. Αυτή την εβδομάδα επισκέφθηκα τον Γκρέγκορι Μικς. Είναι ανώτερο μέλος και πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων. Ο Τραμπ "απομονώνει την Αμερική", μου είπε. "Δεν ηγείται. Αν ηγείσαι, πρέπει να έχεις άλλους να σε ακολουθούν, αλλά αυτός απομακρύνει τους ανθρώπους. Αντιμετωπίζει τους συμμάχους μας σαν να είναι εχθροί".

Ρώτησα τον Μικς ποιο από όλα τα προβλήματα τον ανησυχεί περισσότερο. Το σκέφτηκε για ένα λεπτό, κατά τη διάρκεια του οποίου το βλέμμα μου έπεσε στο παράθυρο πίσω από το γραφείο του, που πλαισίωνε τέλεια το Καπιτώλιο σε όλη του τη λαμπρότητα. "Αυτό που με κρατά ξάγρυπνο", απάντησε τελικά, "είναι το αν οι φίλοι και οι σύμμαχοί μας θα εμπιστευτούν ξανά τις Ηνωμένες Πολιτείες". Κατά την άποψή μου, από τον τρόπο που το είπε, η ερώτηση ήταν ρητορική. Φοβάμαι ότι η απάντηση είναι απλή και θλιβερή: δεν θα το κάνουν.

Απόδοση - Επιμέλεια: Λυδία Ρουμποπούλου