ΟΟΣΑ: Ουραγός η Ελλάδα στα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης

Του Κώστα Κατίκου

Φτωχός συγγενής της Ευρώπης στην ανάπτυξη των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης  παραμένει η Ελλάδα με το συνολικό ενεργητικό των 27 υπαρχόντων ταμείων αυτού του πυλώνα ασφάλισης να αντιπροσωπεύει μόλις 1% του ΑΕΠ, όταν σε άλλες χώρες φτάνει στο 233% του ΑΕΠ και ο μέσος όρος στα κράτη μέλη του ΟΟΣΑ είναι στο 105,1%.

Έναν χρόνο μετά τον νόμο 5078/2023 στον οποίο περιλαμβάνονται εκτεταμένες  ρυθμίσεις για συγχωνεύσεις και για ίδρυση νέων επαγγελματικών ταμείων με πολλούς εργοδότες και εργαζόμενους, δεν έχει συσταθεί ούτε ένα τέτοιο νέο ταμείο ενώ το μεγαλεπήβολο σχέδιο ενός ισχυρού επαγγελματικού ταμείου ασφάλισης από τους βασικούς κοινωνικούς εταίρους, δηλαδή τη ΓΣΕΕ και τον ΣΕΒ, έχει παραπεμφθεί στις καλένδες.

Ο νόμος μένει επί της ουσίας γράμμα κενό περιεχομένου και παρότι οι νέες ρυθμίσεις που θεσπίστηκαν  έχουν στόχο να διευκολύνουν τη σύσταση ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης, στην πράξη το μόνο που άλλαξε ήταν η φορολογία που επιβλήθηκε στις παροχές των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης με την  οποία εξομοιώθηκε η φορολόγηση που υπήρχε ήδη στα ομαδικά ιδιωτικά ασφαλιστήρια.

Σημειώνεται ότι από 1/1/2025 η εποπτεία των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης θα ασκείται από την Τ.τ.Ε., πλην όμως η εποπτεία κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά καθώς οι επενδυτικοί κανόνες δεν έχουν ακόμη καθοριστεί.

Η έκθεση που δημοσιοποιήθηκε από τον ΟΟΣΑ σχετικά με τα οφέλη των επαγγελματικών ταμείων ασφάλισης δείχνει ότι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω σε σχέση με άλλα κράτη όπου είναι ανεπτυγμένος ο θεσμός των πολυεργοδοτικών συνταξιοδοτικών ταμείων  και διευκολύνουν την παροχή συνταξιοδοτικών προγραμμάτων εξασφαλισμένων με περιουσιακά στοιχεία από τον εργοδότη. 

Πολλές χώρες παρέχουν και οικονομικά κίνητρα στους εργοδότες για να τους ενθαρρύνουν να συνεισφέρουν σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία. 

Στο Βέλγιο, τα κλαδικά συνταξιοδοτικά προγράμματα επωφελούνται από απαλλαγή από τον φόρο ασφαλίστρων 4,4% επί των εισφορών. 

Στη Γερμανία, οι εργοδότες που καταβάλλουν εισφορές τουλάχιστον 240 ευρώ ετησίως για λογαριασμό εργαζομένου χαμηλού εισοδήματος σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα λαμβάνουν έκπτωση φόρου 30% της εισφοράς, με ανώτατο όριο εισφοράς 960 ευρώ.. 

Στην Ισπανία, οι εργοδότες μπορούν να εκπίπτουν από τον φόρο εισοδήματος εταιρειών το 10% των εισφορών τους σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα υπέρ εργαζομένων με ετήσιες ακαθάριστες αποδοχές κάτω των 27 000 ευρώ. 

 Στην Ισπανία, η συμμετοχή σε απλουστευμένο πρόγραμμα που θεσπίζεται με νομοθετική κλαδική συλλογική σύμβαση είναι υποχρεωτική για τους καλυπτόμενους εργοδότες μόνον εφόσον το απαιτεί η συλλογική σύμβαση. Ομοίως, στη Γερμανία, η συμμετοχή σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα που καλύπτουν ολόκληρο τον κλάδο μπορεί να είναι υποχρεωτική για τους εργοδότες ανάλογα με τη συλλογική σύμβαση.

Επιπλέον, σε αρκετές χώρες, οι υπάλληλοι του δημόσιου τομέα έχουν χωριστά συνταξιοδοτικά συστήματα. Για παράδειγμα, η Σουηδία διαθέτει ένα σύστημα για τους υπαλλήλους της τοπικής αυτοδιοίκησης, συμπεριλαμβανομένων των δήμων, των νομαρχιακών συμβουλίων και των περιφερειακών και δημοτικών επιχειρήσεων, και ένα άλλο σύστημα για τους υπαλλήλους της κεντρικής κυβέρνησης. Στην Ισπανία, οι δημόσιες διοικήσεις, όπως οι δήμοι, μπορούν να θεσπίσουν ένα απλοποιημένο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα για τους υπαλλήλους τους.

Το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, μπορεί τυπικά να βασίζεται στο σύστημα και των τριών συνταξιοδοτικών πυλώνων (πρώτος πυλώνας η δημόσια υποχρεωτική ασφάλιση, δεύτερος πυλώνας η επαγγελματική ασφάλιση και ιδίως τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης και τρίτος πυλώνας η ιδιωτική ασφάλιση), στην πράξη, όμως, στηρίζεται σε υπερβολικό βαθμό στον πρώτο πυλώνα. 

Ο δεύτερος πυλώνας, στον οποίο εντάσσονται κυρίως τα ΤΕΑ, τα οποία λειτουργούν με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, είναι προαιρετικού και όχι υποχρεωτικού χαρακτήρα, όπως αναφέρεται στην έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον απολογισμό του κρατικού προϋπολογισμού έτους 2023. 

Στις 31/12/2023 τα ΤΕΑ απαριθμούσαν 222.671 ασφαλισμένους με ύψος ενεργητικού (περιουσίας) 2,13 δις ευρώ, που αντιστοιχεί στο 1% του ΑΕΠ, αναφέρεται στην έκθεση, όταν στη Δανία τα περιουσιακά στοιχεία των αντίστοιχων επαγγελματικών ταμείων αποτελούν το 233,2%, του ΑΕΠ στην Ολλανδία το 213,3%, στη Σουηδία το 117%, στην Πορτογαλία το 22%, στην Ιταλία το 12,7%, στο Λουξεμβούργο το 2,6% και ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι στο 105,1%.