Τετάρτη, 02-Μαρ-2022 07:40
Οι ρωσικοί λογαριασμοί και τα πρόσωπα που μπλοκαρίστηκαν λόγω SWIFT
Του Λεωνίδα Στεργίου
Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το παγκόσμια δίκτυο SWIFT ήταν μόνο η αρχή ή στην πραγματικότητα, η προειδοποίηση για "κλείσιμο” του SWIFT για τις ρωσικές τράπεζες ήταν η αρχή ενός καλοσχεδιασμένου στρατηγικού πλάνου. Η έλλειψη διευκρινίσεων και τα παράθυρα συναλλαγών της Ρωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο ήταν, επίσης, μέρος του σχεδίου αυτού. Όπως και οι διευκρινίσεις και οι νέες οδηγίες που καταφθάνουν σε τράπεζες, κεντρικές τράπεζες και εταιρείες θεματοφυλακής του δυτικού κόσμου, κάθε ώρα, αποτελούν μέρος αυτού. Σε όλο αυτό τον καμβά βρίσκονται και οι ελληνικές τράπεζες, από την πρώτη μέρα, με πάγωμα τραπεζικών λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων συγκεκριμένων προσώπων, από χθες το μεσημέρι, αλλά με μη αποδοχή ρωσικών καρτών.
Ο στόχος των καθυστερήσεων και των οδηγιών σε δόσεις φαίνεται ότι ήταν διττός: εντοπισμός των εναλλακτικών τρόπων της Ρωσίας για συναλλαγές εκτός συνόρων με νομικά και φυσικά πρόσωπα και κυρίως η τεκμηρίωση σύνδεσης εταιρειών, τραπεζών και φυσικών προσώπων -ακόμα και άλλων εθνοτήτων με λογαριασμούς πχ σε ευρώ ή σε δολάρια- που συνδέονται με το καθεστώς Πούτιν ή με ρωσικά συμφέροντα. Ο δεύτερος στόχος ήταν να περιοριστούν οι συνέπειες του δυτικού κόσμου, σε σχέση με εκείνες που είχαν στόχο τη Ρωσία.
Η καθυστέρηση των αποφάσεων σχετικά με τις κυρώσεις, τις οδηγίες για το SWIFT, τις λεπτομέρειες για τον αποκλεισμό συγκεκριμένων τραπεζών και η δημοσιοποίηση της λίστας φυσικών προσώπων (εμπιστευτικά στους εμπλεκόμενους στο χρηματοοικονομικό σύστημα) και άλλων λεπτομερειών, έδωσε στην αρχή την εντύπωση ότι πίσω από μια γενική απόφαση για το SWIFT προκύπτουν πρακτικά προβλήματα, τα οποία δεν είχαν προβλεφθεί. Όπως, επίσης, θεωρητικές λύσεις για τις εναλλακτικές λύσεις της Ρωσίας να παρακάμψει το SWIFT.
Ο μέχρι τώρα σχεδιασμός αφήνει (μέχρι τη στιγμή που δημοσιεύτηκαν οι γραμμές αυτές) κύριους εμπλεκόμενους, όπως τράπεζες -και τις ελληνικές- με απορίες. Οι τράπεζες, σε εθνικό επίπεδο, με τις ενώσεις τους, με τις κεντρικές τράπεζες, αλλά και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνεργασία με ΗΠΑ και Βρετανία, βρίσκονται τις ημέρες αυτές συνεχώς σε συσκέψεις, στέλνοντας στις αρμόδιες αρχές ερωτήσεις για την αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων που προκάλεσε η γενική οδηγία περί αποκλεισμού της Ρωσίας από το SWIFT.
Πράγματι, σχεδόν κάθε ώρα έρχονται διευκρινίσεις, περισσότερες λεπτομέρειες, λίστες με ονόματα, οδηγίες για κάθε περίπτωση, αλλά και για τήρηση του ευρωπαϊκού δικαίου για τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του τεκμηρίου της αθωότητας και της αποφυγής λήψης μονομερών αποφάσεων οριζόντιου χαρακτήρα.
Σε ένα βαθμό, οι διευκρινίσεις έδιναν λύσεις, σε κάποια άλλα πρακτικά και καθημερινά θέματα προκαλούσαν μεγαλύτερη σύγχυση. Για παράδειγμα, πώς αντιμετωπίζεται μια συναλλαγή που πραγματοποιήθηκε πριν από τις κυρώσεις, αλλά η εκκαθάριση και ο διακανονισμός γίνεται μετά τις κυρώσεις; Μένει στον αέρα; Άλλο παράδειγμα: Τι πρέπει να κάνει μια ελληνική τράπεζα που έχει Ρώσο πελάτη που τηρεί λογαριασμό σε ευρώ και στέλνει έμβασμα σε άλλη εταιρεία στην Ευρώπη ή σε άλλη τράπεζα; Η καταγωγή ή το νόμισμα τήρησης ενός λογαριασμού αποτελεί στοιχείο που καθιστά κάποια συναλλαγή ύποπτη; Ή εμπίπτει στις οδηγίες περί πλήρους παγώματος των λογαριασμών και των περιουσιακών στοιχείων, όταν μια άλλη οδηγία κάνει σαφές το εθνικό, το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο και δεν καθιστά μια τράπεζα "δικαστή” να κρίνει και να αποφασίζει.
Όσο περνούν οι ώρες, οι οδηγίες γίνονται πιο αυστηρές και περιοριστικές, ενώ οι λίστες ονομάτων (φυσικά πρόσωπα, εταιρειών και τραπεζών) αυξάνονται, με τις τράπεζες πλέον να ζητούν λύσεις για έστω προσωρινές και νόμιμες λύσεις, καθώς οι οδηγίες, παράλληλα προβλέπουν κυρώσεις στις τράπεζες που δεν τήρησαν τους κανόνες ή δεν έλαβαν εγκαίρως προληπτικά μέτρα σε ύποπτες συναλλαγές.
Το Capital.gr προκειμένου να φωτίσει περισσότερο το τόσο περίπλοκα τεχνικά, αλλά και νομικά ζήτημα, παράλληλα με τις στρατηγικές της Δύσης, επικοινώνησε με ευρωπαϊκές αρχές, εταιρείες θεματοφυλακής, ενώσεις επιχειρήσεων και τράπεζες και άλλους εμπλεκόμενους, όπως για παράδειγμα επενδυτικές εταιρείες και επενδυτικές τράπεζες οι οποίες λειτουργούν εκ μέρους δυτικών επενδυτών που επενδύουν σε ρούβλι ή σε ρωσικά ομόλογα και μετοχές.
Τα κύρια συμπεράσματα συνοπτικά και όσο ισχύουν μέχρι τη στιγμή που δημοσιεύονται αυτές οι γραμμές, καθώς νέες οδηγίες έρχονται συνεχώς, με στόχο την αυστηροποίηση του κλοιού γύρω από τη Ρωσία έχουν ως εξής:
1. Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT ήταν μόνο η αρχή που προκαλούσε μόνο πρακτικές δυσκολίες από άποψη ταχύτητας και κόστους. Το SWIFT είναι κάτι σαν τον παλιό τυλέτυπο που ανακοινώνει πότε, από ποιον και σε ποιον κινείται ένα έμβασμα ή μια συναλλαγή. Δεν πραγματοποιεί συναλλαγές, εκκαθάριση και διακανονισμό. Επομένως, θεωρητικά, ρωσικές τράπεζες θα μπορούσαν να κάνουν συναλλαγές με άλλες εκτός συνόρων ειδικά αν έχουν συμφωνίες και οι τελευταίες διαθέσιμα σε ρούβλια. Ωστόσο, όπως πάντα, η θεωρία απέχει από την πραγματικότητα. Η λύση αυτή είναι χρονοβόρα και πανάκριβη, ενώ είναι δύσκολος ο εντοπισμός "ανταποκρίτριας” τράπεζας ή άλλης εταιρείας με διαθέσιμα σε ρούβλια που να μπορεί να κάνει τις συναλλαγές. Επιπλέον, η πρακτική αυτή είναι εντοπίσημη, ενώ όσες ήταν γνωστές για σχέσεις με ρωσικές τράπεζες κινδύνευσαν με κατάρρευση (bank run) -εκροή καταθέσεων από τον φόβο των πελατών τους- ενόψει κυρώσεων. Μία τέτοια περίπτωση υπήρξε με την Sberbank Europe AG.
2. Αποκλεισμός τραπεζών και νομικών προσώπων εκτός Ρωσίας που έχουν σχέση με τη Ρωσία. Πέραν από την αποφυγή του bank run, όπως στην Sberbank, το κύριο ζήτημα ήταν ο αποκλεισμός της περίπτωσης συναλλαγών μεταξύ Ρωσίας και εκτός συνόρων με ανταποκρίτριες τράπεζες ή νομικά πρόσωπα με έδρα την Ευρώπη ή άλλες χώρες της Δύσης. Υπάρχει, δηλαδή περίπτωση, μία ευρωπαϊκή τράπεζα, με έδρα ευρωπαϊκή χώρα, με διαθέσιμα ρούβλια να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ενδιάμεσος για συναλλαγές με τη Ρωσία. Οι περιπτώσεις αυτές εντοπίστηκαν και αποκλείστηκαν, με ορισμένες εξαιρέσεις. Το ζήτημα των εξαιρέσεων και το γιατί η λίστα των εξαιρέσεων που περιλαμβάνει τράπεζες, νομικά πρόσωπα και φυσικά πρόσωπα συνεχώς γίνεται πιο αυστηρό αποτελεί ένα άλλο μέρος του σχεδίου.
3. Αποκλεισμός φυσικών προσώπων, δηλαδή πάγωμα τραπεζικών λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το καθεστώς Πούτιν. Η λίστα αυτή, μέχρι τη στιγμή που δημοσιεύονταν οι γραμμές αυτές δεν ήταν σαφής. Και αυτό δεν ήταν τυχαίο. Η οδηγία αφορούσε και σε ελληνικές τράπεζες. Ο περιορισμός αυτός αφορούσε ακόμα και φυσικά πρόσωπα (Ρώσους ή άλλων εθνικοτήτων) που σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τη Ρωσία (πχ συναλλαγές, περιουσιακά στοιχεία, επιχειρηματικότητα στη Ρωσία κλπ) ακόμα κι αν οι λογαριασμοί και τα περιουσιακά στοιχεία βρίσκονται σε δυτική χώρα και τηρούνται σε ευρώ. Εδώ, το πρόβλημα των τραπεζών ήταν το πώς θα ξεχωρίσουν για παράδειγμα έναν απλό Ρώσο ή μια Ρωσίδα ή ελληνίδα ρωσικής καταγωγής που εργάζεται ή δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, με καταθέσεις σε ευρώ από ένα λεγόμενο "Ρώσο μεγιστάνα” και ύποπτο που εμπίπτει στη λίστα των κυρώσεων. Ο λόγος της καθυστέρησης ήταν ότι οι εμπλεκόμενες αρχές (ευρωπαϊκές, βρετανικές και αμερικανικές) είχαν μια αρχική λίστα, αλλά ήθελαν να εντοπίσουν περιπτώσεις βιτρίνες, πχ καταθέτες ή επενδυτές δυτικών κρατών και πελάτες ευρωπαϊκών τραπεζών με περιουσίες σε ευρωπαϊκά κράτη, οι οποίοι όμως λειτουργούσαν ή θα μπορούσαν ή ήταν πρόθυμοι να λειτουργήσουν ως τρόπος παράκαμψης των κυρώσεων. Για το λόγο αυτό, όσο περνούσαν οι ώρες, οι τράπεζες λάμβαναν πιο συγκεκριμένες οδηγίες (αυστηρότερες) και η λίστα των "αποκλεισμένων” τραπεζών, εταιρειών, επενδυτών, και φυσικών προσώπων αυξανόταν.
4. Όσο, όμως, περνούσαν οι ώρες και όσο οι οδηγίες γίνονταν πιο αυστηρές και συγκεκριμένες ως προς την τήρηση των κανόνων, αλλά δεν δίνονταν αναλυτικές λίστες και αντίστοιχες οδηγίες, τα πρακτικά προβλήματα άρχισαν να αυξάνονται. Από τη μια πλευρά οι τράπεζες, για παράδειγμα, δεν μπορούσαν να παγώσουν με δική τους απόφαση λογαριασμούς και περιουσιακά στοιχεία όλων των Ρώσων πελατών ή όποιων άλλων υποψιάζονταν ότι μπορεί να έχουν σχέση με υποστήριξη του καθεστώτος Πούτιν, από την άλλη ήταν υπεύθυνες εάν δεν λάμβαναν εγκαίρως μέτρα και δεν ενημέρωσαν τις αρμόδιες αρχές. Έτσι, άρχισε ένας ατελείωτος κατάλογος με ερωτήσεις και διευκρινίσεις που τελικά, μέχρι χθες το απόγευμα, οδήγησε, με την άδεια των αρμόδιων αρχών στις εξής οδηγίες: Πάγωμα όλων των λογαριασμών και των περιουσιακών στοιχείων γνωστών Ρώσων και μη που περιλαμβάνονται στις λίστες και hold όλων των υπολοίπων που μπορεί να σχετίζονται. Έτσι, για παράδειγμα, σταμάτησαν οι τράπεζες να κάνουν δεκτή οποιαδήποτε κάρτα που έχει εκδοθεί από ρωσική τράπεζα ενώ πάγωσαν ή έβαλαν προσωρινά στον πάγο ή σε παρακολούθηση όλους τους λογαριασμούς και τα περιουσιακά στοιχεία Ρώσων ή άλλων εθνικοτήτων που κατά τη γνώση τους είχαν σχέση με Ρωσία.
5. Ο κλοιός γύρω από τη Ρωσία ενισχύθηκε όταν αποφασίστηκε το πάγωμα όλων των περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας (πχ της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας σε συνάλλαγμα, ομόλογα, χρυσό, κλπ) σε άλλες κεντρικές τράπεζες ή εμπορικές τράπεζες. Έτσι, από χθες το απόγευμα, κάθε ρωσικός λογαριασμός φυσικού ή νομικού προσώπου ή κάθε ρωσικό περιουσιακό στοιχείο πάγωσε στον δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα.
6. Από χθες το απόγευμα "πάγωσαν” και οι συναλλαγές με τράπεζες που βρίσκονται εκτός Ρωσίας, αλλά πχ που μπορεί να θεωρούνται ευρωπαϊκές, αλλά βρέθηκαν να έχουν σχέση με εμπορικές τράπεζες της Ρωσίας ή με τη ρωσική κεντρική τράπεζα ή να έχουν σύμβαση ανταποκρίτριας τράπεζας ρωσικών τραπεζών ή να σχετίζονται με ό,τιδήποτε με Ρωσία, πλην πληρωμών για ενέργεια.
7. Στον αποκλεισμό τραπεζικών λογαριασμών εκτός ρωσικού εδάφους εισήλθε και η Ελβετία, όπου εντοπίστηκε ότι η διαχείριση των εισπράξεων για την ενέργεια (φυσικό αέριο κλπ) από την Ευρώπη γινόταν σε ελβετική τράπεζα. Εκεί επιτράπηκε μόνο η κατάθεση των χρημάτων για την ενέργεια και απαγορεύτηκε κάθε άλλη συναλλαγή.
8. Περιορισμοί και εξαιρέσεις υπήρξαν και στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. Κάθε συναλλαγή συναλλάγματος με ρούβλι ή ρωσικό ομόλογο, μετοχή κλπ που αποτελούν αντικείμενα διαπραγμάτευσης εντός Ρωσίας σταμάτησαν. Αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος, πχ Αμερικανός επενδυτής ή κάποια επενδυτική τράπεζα είχε αγοράσει ρωσικό ομόλογο, πλήρωσε σε δολάρια, τα δολάρια μετατράπηκαν σε ρούβλια και έγιναν συναλλαγματικά διαθέσιμα για τη ρωσική κεντρική τράπεζα, και με τα ρούβλια αγοράστηκαν πχ τα ομόλογα. Αν αυτά έληξαν, θα πρέπει η αξία τους σε ρούβλια να μετατραπεί σε δολάρια και το ποσό σε δολάρια να επιστραφεί στον ξένο επενδυτή. Η διαδικασία αυτή πλέον δεν γίνεται διότι η Ρωσία δεν μπορεί να κάνει συναλλαγή απευθείας με τον δυτικό κόσμο. Επομένως, ο συγκεκριμένος επενδυτής δεν μπορεί να πληρωθεί.
9. Υπάρχουν, όμως, ρούβλια, ρωσικά ομόλογα και ρωσικές μετοχές που αποτελούν αντικείμενα διαπραγμάτευσης σε ξένες αγορές, εκτός Ρωσίας. Και εδώ, οι συναλλαγές αυτές απαγορεύονται εκτός εάν ο αντισυμβαλλόμενος συνδέεται με τον κλάδο ενέργειας της Ρωσίας, προς το παρόν.
10. Ρωσικές εταιρείες ή εταιρείες ρωσικών συμφερόντων και ρωσικές εταιρείες έχουν θυγατρικές ή ακόμα και μητρικές εκτός Ρωσίας. Και εδώ οι συναλλαγές μαζί τους παγώνουν, εκτός εάν συνδέονται με πληρωμές ενέργειας προς Ρωσία, προς το παρόν.
11. Στο μικροσκόπιο βρίσκονται οι εξαιρέσεις που αφορούν στην ενέργεια, διότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως οχήματα για άλλους σκοπούς.
12. Ο οικονομικός και τραπεζικός αποκλεισμός της Ρωσίας είναι ελεγχόμενος και μπορεί να φτάσει στον απόλυτο αποκλεισμό. Οι όποιες "τρύπες” ή "παράθυρα” υπάρχουν παραμένουν για λόγους μη διακοπής ενέργειας και για άλλους στρατηγικούς λόγους πίεσης ή σταδιακής πίεσης.
13. Κάποιες θερωτικές παρακάμψεις της Ρωσίας, όπως μέσω κρυπτονομισμάτων ή του συστήματος Mir μέσω Κίνας ή μέσω Ινδίας, λειτουργούν καλά στη θεωρία, όχι, όμως, στην πράξη. Επίσης, και αυτά τα κανάλια παρακολουθούνται και σε ό,τι αφορά στα κρυπτονομίσματα, όσο αυτά παραμένουν κρυπτονομίσματα δεν ελέγχονται. Όμως, αυτά έχουν σημασία και εξυπηρετούν σκοπό όταν μετατραπούν σε νόμισμα ή εμπορική συναλλαγή, όπου εκεί θα εντοπιστούν. Σε ό,τι αφορά στα συστήματα Mir ή Ινδίας, πέραν από χρονοβόρα, στην πράξη είναι και δύσκολα. Για παράδειγμα, για να πληθωρωθεί ένας Ευρωπαίος έμπορος από τη Ρωσία μέσω Κίνας ή Ινδίας θα πρέπει να βρει τράπεζα που είναι ανταποκρίτρια με ρωσική, έχει ρούβλια, να ανοίξει εκεί λογαριασμό και να πραγματοποιήσει τη συναλλαγή, με μεγάλη καθυστέρηση και υψηλό κόστος. Επίσης, το Mir είναι σύστημα στο οποίο συμμετέχουν κυρίως συστήματα πληρωμών με κάρτες, άρα η τράπεζα που θα βρεθεί θα πρέπει να είναι και μέλος του Mir, ενώ σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η συναλλαγματική διαφορά και η διακύμανση όσο διαρκεί η μεταφορά χρημάτων του ρουβλίου με το κινεζικό νόμισμα ή το ινδικό και το νόμισμα του δυτικού εμπόρου.
14. Παρατηρήθηκε κατακόρυφη πτώση της ισοτιμίας του ρουβλίου και απόφαση για μεγάλη άνοδο των επιτοκίων του ρωσικού νομίσματος, μαζί με capital controls. Από τη στιγμή που δεν γίνονται συναλλαγές εκτός Ρωσίας, κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί για το πώς έγιναν εκροές ρουβλίου και έπεσε η ισοτιμία. Η απάντηση είναι ότι δεν έγιναν εκροές εκτός χώρας, αλλά η πίεση στην ιστομία δημιουργήθηκε από τις αναλήψεις καταθέσεων εντός Ρωσίας και τη ζήτηση για μετατροπή του τοπικού νομίσματος (ρούβλι) σε συνάλλαγμα. Δηλαδή οι Ρώσοι έκαναν αναλήψεις από τους λογαριασμούς τους και ταυτόχρονα μετέτρεπαν τα ρούβλια σε συνάλλαγμα. Αυτό δημιούργησε την πτώση της ισοτιμίας του ρουβλίου αλλά και την απόφαση για αύξηση των επιτοκίων (ώστε να παραμείνουν ρούβλια σε καταθέσεις) και για capital controls, όπως και για αναστολή λειτουργίας του χρηματιστηρίου (πωλήσεις μετοχών, ομολόγων σε ρούβλια και ζήτηση για μετατροπή σε συνάλλαγμα). Η μετατροπή σε συνάλλαγμα θα οδηγούσε σε εξάντληση των συναλλαγματικών διαθεσίμων που δεν αντιμετωπίζεται με τύπωμα ρουβλίου, ενώ περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας (συνάλλαγμα, χρυσός, κλπ) που βρίσκονται εκτός συνόρων της είναι ήδη παγωμένα.
15. Το "άνοιγμα” σε υποχρεώσεις και απαιτήσεις προς ξένους σε συνάλλαγμα και επενδύσεις στη Ρωσία που δεν μπορούσαν να πληρωθούν λόγω των κυρώσεων αποτελεί το δεύτερο μέρος των επιπτώσεων στη Ρωσία όταν αποφασιστεί άρση του συγκεκριμένου αποκλεισμού.
16. Ζημίες και αδυναμία πληρωμών αντιμετωπίζουν δυτικοί επενδυτές και επιχειρήσεις που δεν εμπλέκονται με το καθεστώς Πούτιν, όπως πχ ένας έμπορος που πούλησε έπιπλα στη Ρωσία ή έκανε μια εισαγωγή και δεν είναι δυνατές οι πληρωμές. Ή ο ξένος επενδυτής του οποίου έληξε το ρωσικό ομόλογο ή θέλησε να πουλήσει ρωσικές μετοχές ή να πάρει τα χρήματά του από τη Ρωσία και δεν μπορεί. Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, η πτώση της ισοτιμίας του ρουβλίου μπορεί να επιδεινώσει τις ζημίες. Για το λόγο αυτό οι κινήσεις γίνονται σταδιακά και προσεκτικά, ώστε να περιορίζονται οι τυχόν ζημίες στη Δύση (για αυτό επιτρέπονται οι πληρωμές στη Ρωσία για την ενέργεια σε όλες τις τράπεζες) και μεγιστοποίηση της πίεσης προς τον Πούτιν, με τρόπο ώστε οι όποιες επιπτώσεις σε ατομικό επίπεδο να είναι διαχειρίσιμες και να δικαιολογούν το δημόσιο και διεθνές συμφέρον. Εξάλλου, στις οδηγίες, πέραν της σύστασης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας κίνησης κεφαλαίων, του τεκμηρίου της αθωότητας κπλ γίνεται αναφορά ότι ο κανόνας αυτός ισχύει για όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως εθνικότητας, καταγωγής και κράτους διαμονής και δραστηριότητας. Όμως, οι αποφάσεις για να έχουν αποτέλεσμα πίεσης στη Ρωσία, δυστυχώς είναι δύσκολες και οι παράπλευρες απώλειες, μάλλον, δεδομένες, όσο κι αν γίνεται προσπάθεια ελαχιστοποίησης και βραχυπρόθεσμης διάρκειας.
Διαβάστε ακόμη: