Tο ΔΝΤ αλλάζει τους κανόνες του χάριν της Ουκρανίας

Του Κώστα Ράπτη

Η Γερμανία ανησυχεί ότι η αξιοπιστία του ΔΝΤ διακυβεύεται. Και η ανησυχία αυτή δεν αφορά το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας (όπου άλλωστε το Ταμείο εμφανίζεται στην παρούσα φάση αταλάντευτο στις αρχές του), αλλά την ευελιξία που ο διεθνής οργανισμός της Ουάσιγκτον εμφανίζεται πρόθυμος να υιοθετήσει στην περίπτωση της Ουκρανίας.

Ο χρόνος πιέζει. Το Κίεβο επείγεται για την καταβολή μέχρι το Δεκέμβριο της επόμενης δόσης του ουκρανικού προγράμματος του ΔΝΤ, ύψους 1,7 δισ. δολαρίων, από την οποία εξαρτάται και η καταβολή άλλων 2,3 δισ. δολαρίων από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Όμως το πρόγραμμα του ΔΝΤ, συνολικού ύψους 17,5 δισ. δολαρίων βρίσκεται στον αέρα -και ο κύριος λόγος είναι η εμπλοκή στην παράλληλη πρόβλεψη για αναδιάρθρωση του ουκρανικού χρέους κατά 15 δισ. δολάρια. Οι διαπραγματεύσεις με τους ιδιώτες πιστωτές υπήρξαν επίπονες και κατέληξαν στη διαγραφή χρέους 3,6 δισ. και την επιμήκυνση χρέους 8,5 δισ. δολαρίων -με την ανταλλαγή των παλαιών ομολόγων με νέα να είναι προγραμματισμένη για τις 12 Νοεμβρίου.

Ωστόσο το Κίεβο επιμένει ότι για λόγους ίσης μεταχείρισης στο σχέδιο αναδιάρθρωσης θα πρέπει να συμπεριληφθεί και το ευρωομόλογο αξίας 3 δισ. δολαρίων που αγοράσθηκε από την Ρωσία τον Δεκέμβριο του 2013, ήτοι τους τελευταίους μήνες της προεδρίας του μετέπειτα ανατραπέντος Viktor Yanukovich, στο πλαίσιο του πακέτου κινήτρων που πρόσφερε η Μόσχα αντί της υπογραφής της συμφωνίας σύνδεσης Ουκρανίας-Ε.Ε.

Το δάνειο του 2013 είναι διακρατικό και η Ρωσία απαιτεί την πλήρη και έγκαιρη αποπληρωμή του τον ερχόμενο Δεκέμβριο, γνωρίζοντας ότι αν η υπόθεση καταλήξει στα δικαστήρια του Λονδίνου τα νομικά της επιχειρήματα θα αποδειχθούν ισχυρά.

Παρ' όλα αυτά η αμερικανικής καταγωγής υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας Nathalie Jaresko κατέστησε σαφές την Πέμπτη ότι θα προχωρήσει σε αθέτηση πληρωμής του ρωσικού δανείου, δηλώνοντας μάλιστα στην Wall Street Journal ότι η αναδιάρθρωσή του θα ήταν μια καλή ευκαιρία "αποπολιτικοποίησης του ζητήματος”.

Το πρόβλημα είναι ότι κατά τους κανονισμούς του το ΔΝΤ οφείλει να αποσυρθεί από χώρα η οποία προχωρά σε αθέτηση πληρωμών προς επίσημο (μη ιδιώτη) πιστωτή. Όμως η Jaresko δεν μιλά στο κενό.

Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Gerry Rice σε δηλώσεις του την Πέμπτη παρότρυνε τη Ρωσία και την Ουκρανία να συνομιλήσουν ως προς την αναδιάρθρωση χρέους και πρόσθεσε ότι το ΔΝΤ θα προχωρήσει σε αναθεώρηση των κανόνων, ώστε να είναι σε θέση, σε προσεκτικά προσδιορισμένες συνθήκες, να συνεχίζει την παροχή πίστωσης, παρά την ύπαρξη ληξιπρόθεσμων οφειλών σε επίσημους διμερείς πιστωτές.

Σε ελεύθερη μετάφραση, όπως τη διατύπωσε ο Douglas Rediker του Peterson Institute for International Economics, πρώην αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στο Ταμείο, "θέλουμε να αποφύγουμε μία κατάσταση κατά την οποία η Ρωσία θα κρατά το ουκρανικό πρόγραμμα σε ομηρία”.

Μια τέτοια αλλαγή της πολιτικής δανεισμού είναι εφικτή, στον βαθμό που δεν απαιτεί (όπως π.χ. σημαντικότερες καταστατικές αλλαγές) ενισχυμένη πλειοψηφία στο Δ.Σ. του ΔΝΤ. Ήδη η απόφαση του Ταμείου το 2010 να χορηγήσει στην Ελλάδα δάνειο πολύ μεγαλύτερο του προβλεπόμενου αποτελεί αντίστοιχο προηγούμενο.

Φυσικά, η Μόσχα αντιμετωπίζει μια τέτοια προοπτική ως κήρυξη πολέμου. Ο δε Vladimir Putin πρότεινε χαιρέκακα να αυξηθεί κατά 3 δισ. η συμμετοχή του ΔΝΤ στο ουκρανικό πρόγραμμα, ώστε να παραμερισθεί το εμπόδιο της αποπληρωμής του ρωσικού διακρατικού δανείου.

Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι οι αντιδράσεις που προκαλούνται στη Γερμανία. Σύμφωνα με άρθρο της Deutsche Wirtschafts Nachrichten, δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι το ΔΝΤ τροφοδοτείται από χρήματα των φορολογουμένων σειράς κρατών όπως η Ρωσία και η Γερμανία. Αν το Ταμείο αλλάξει τους κανόνες του, θα δείξει ότι δεν είναι παρά "πολιτικό εργαλείο της αμερικανικής κυβέερνησης” και "θα πλήξει την αξιοπιστία του ως διεθνούς οργανισμού”, σε μία συγκυρία που το Πεκίνο και η Μόσχα οικοδομούν εναλλακτικούς θεσμούς, όπως η Ασιατική Επενδυτική Τράπεζα Υποδομών...

Στην πραγματικότητα, οι αλλαγές που ανέφερε ο Gerry Rice βρίσκονταν υπό συζήτηση εδώ και καιρό, καθώς το μέλημα των ιθυνόντων του Ταμείου ήταν τα δάνεια που με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα χορηγεί η Κίνα σε αφρικανικές χώρες και θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για την ενίσχυση του ειδικού της βάρους στον οργανισμό της Ουάσιγκτον. Όμως οι εξελίξεις στην Ουκρανία επιτάχυναν τις διαδικασίες και οι αποφάσεις που προορίζονταν για την άνοιξη του 2016 αναμένεται πλέον να ληφθούν εντός του Νοεμβρίου, μετά τη Σύνοδο Κορυφής της G20.

Όλα αυτά, την ώρα που η ουκρανική οικονομία καταγράφει τον δεύτερο υψηλότερο πληθωρισμό παγκοσμίως (43%) μετά τη Βενεζουέλα, το διμερές εμπόριο με τη Ρωσία υποδιπλασιάσθηκε το πρώτο οκτάμηνο του 2015 σε σύγκριση με το 2014, ενώ το ΑΕΠ αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 9% φέτος, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ίδιου του ΔΝΤ. Παράλληλα, η φορολογική μεταρρύθμιση καρκινοβατεί, οι δημοτικές εκλογές της 25ης Οκτωβρίου έδειξαν αποδυνάμωση των κυβερνητικών κομμάτων προς όφελος της ακροδεξιάς και ποικίλων ολιγαρχών, ενώ ο ουκρανικό πληθυσμός εκτιμά σε ποσοστό 51% (σε έρευνα του IRI το Ιούλιο) ότι η διαφθορά βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα απ' ό,τι επί των ημερών του Yanukovich.