Ραγδαίες αλλαγές στις θυγατρικές των Βαλκανίων

Της Νένας Μαλλιάρα

Η εξαγορά του δικτύου καταστημάτων της Alpha Bank στη Βουλγαρία από τη Eurobank αποτελεί την πρώτη κίνηση στις ραγδαίες ανακατατάξεις που επέρχονται για τις θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια. Η συγκεκριμένη εξαγορά αποτελεί, για την ακρίβεια, τον πρώτο "σταθμό" στο σπιράλ των εξελίξεων που αναμένονται για την παρουσία των ελληνικών τραπεζών τόσο στη Βουλγαρία, όσο και στις λοιπές χώρες των Βαλκανίων. Και αποτελεί το πρώτο "κάστρο" που πέφτει από μια "αυτοκρατορία" που έχτισαν στην περιοχή οι ελληνικές τράπεζες από τη δεκαετία του 1990, φτάνοντας να ελέγχουν το 25% του ενεργητικού του τοπικού τραπεζικού τομέα.

Με την έξοδο της Alpha Bank από τη Βουλγαρία, η Eurobank αποκτά ένα επιπλέον δίκτυο 83 καταστημάτων τα οποία προστίθενται στα 180 καταστήματα που έχει η θυγατρική της Postbank και γίνεται η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα στη Βουλγαρία. Επιπλέον, η Eurobank αποκτά και ένα χαρτοφυλάκιο 245 εκατ. ευρώ σε καταθέσεις και 425 εκατ. ευρώ σε δάνεια.

Για την Alpha Bank, η αποχώρηση από τη Βουλγαρία κρίθηκε αναγκαία, καθώς με μερίδια αγοράς 2,5% στις χορηγήσεις και 1% στις καταθέσεις, είχε πολύ περιορισμένες προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η πώληση είναι κεφαλαιακά ουδέτερη για την Alpha Bank,  ενώ θα της επιτρέψει να εξοικονομήσει πόρους και να απελευθερώσει ρευστότητα περίπου 100 εκατ. ευρώ. Σημειώνεται ότι η Alpha Bank στη Βουλγαρία απασχολεί 774 άτομα προσωπικό. Υπενθυμίζεται ότι το 2013 η Alpha Bank είχε αποχωρήσει από την Ουκρανία, πωλώντας την εκεί θυγατρική της στον ουκρανικό όμιλο Delta Bank.

Οι θυγατρικές της ΝΑ Ευρώπης αποτελούσαν κάποτε το καύχημα των ελληνικών τραπεζών πανευρωπαϊκά. Η παρουσία τους στην περιοχή άρχισε να χτίζεται τη δεκαετία του 1990 με στόχο την εξυπηρέτηση των Ελλήνων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνταν στα Βαλκάνια και από τις αρχές του 2000 επεκτάθηκε επιθετικά στην εγχώρια λιανική αγορά, αντλώντας καταθέσεις από ντόπιους πελάτες. Από το 2000 και μετά δεν υπήρχε χρονιά χωρίς κάποια ελληνική τράπεζα να εξαγοράζει μια ξένη ή να ιδρύει μια τράπεζα στο εξωτερικό. Το αποκορύφωμα της παρουσίας των ελληνικών τραπεζών ήταν τις χρονιές 2006-2009 όταν στις χώρες αυτές άνοιγαν κυριολεκτικά ένα καινούργιο κατάστημα ανά ημέρα!

Η επέκταση στις "νέες αγορές" κορυφώθηκε το 2006 με την εξαγορά 7 ξένων τραπεζών –σε Βουλγαρία, Ουκρανία, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία– οι οποίες διέθεταν δίκτυο 800 καταστημάτων και απασχολούσαν 13.890 εργαζομένους. Για τις εξαγορές που πραγματοποιήθηκαν το 2006 οι εγχώριες τράπεζες διέθεσαν περισσότερα από 3 δισ. ευρώ! Στο τέλος του 2007 οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν να ελέγχουν τράπεζες σε 15 χώρες, έχοντας παρουσία σε μια αχανή περιοχή που οριοθετούνταν ανατολικά από την Ουκρανία και την Πολωνία, περιλάμβανε το σύνολο των χωρών της Βαλκανικής Χερσονήσου, την Τουρκία, με νοτιοανατολικό σύνορο την Αίγυπτο. Διέθεταν εκτός Ελλάδος δίκτυο 3.500 καταστημάτων, απασχολούσαν πάνω από 42.000 εργαζομένους, ενώ το συνολικό ενεργητικό τους στο εξωτερικό ανερχόταν στα 90 δισ. ευρώ, δίνοντάς τους τον έλεγχο του 25% του ενεργητικού των ντόπιων αγορών.

Από το 2010 και μετά οι ελληνικές τράπεζες άρχισαν να αναθεωρούν τα σχέδιά τους για τις αγορές αυτές, καθώς ενώ ήδη είχαν έτοιμες πλατφόρμες για την αύξηση των χορηγήσεων, βρέθηκαν ξαφνικά με excess capacity σε αγορές που δεν μπορούσαν να την καλύψουν.

Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται ιδιαίτερα δύσκολα για τις ελληνικές τράπεζες όταν η διεθνής κρίση "πέρασε" για τα καλά στην Ελλάδα, εξελισσόμενη σε εγχώρια κρίση χρέους. Ακόμη και στα τέλη του 2013, όμως, όταν οι ελληνικές τράπεζες είχαν ήδη περάσει από τη θύελλα του PSI και είχαν μπει σε πρόγραμμα στήριξης της κεφαλαιακής τους επάρκειας, οι θυγατρικές της ΝΑ Ευρώπης φυλάσσονταν ως το "πετράδι του στέμματος" και ο τότε διοικητής τη ΤτΕ Γ. Προβόπουλος τόνιζε την ανάγκη παραμονής των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια. Στη χρονική αυτή φάση και προκειμένου να διαφυλάξουν την παρουσία τους στην περιοχή, την οποία εποφθαλμιούσαν ξένες τράπεζες, κυρίως ολλανδικές και ιταλικές, οι ελληνικές τράπεζες είχαν σκεφθεί και το ενδεχόμενο συγχωνεύσεων.

Τα σχέδια αυτά δεν ευοδώθηκαν και ακριβώς ένα χρόνο μετά, τον Νοέμβριο του 2014, οι ελληνικές τράπεζες αναγκάστηκαν να συμφωνήσουν με την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισμού πως θα προχωρήσουν σε δραστική μείωση της παρουσίας τους στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ευρώπης.

Πλέον, τα δεδομένα επανακαθορίζονται και επιταχύνουν τις εξελίξεις στις θυγατρικές των Βαλκανίων, όπου ο βασικός σχεδιασμός των τραπεζών προβλέπει συγχωνεύσεις ή είσοδο ξένων επενδυτών που θα έχει ως αποτέλεσμα οι ελληνικές τράπεζες να φύγουν εντελώς από κάποιες αγορές.