Υπάρχει φως για ένα χρηματιστήριο αερίου στην Ελλάδα;

Του Χάρη Φλουδόπουλου

Μέσα στην επόμενη πενταετία στην περιοχή θα λειτουργεί τουλάχιστον ένας ή ακόμη και δύο νέοι μεγάλοι και άλλοι μικρότεροι διασυνδετήριοιαγωγοί καθώς και νέες υποδομές όπως τα νέα θαλάσσια τερματικά LNG ή πιθανόν και μια αποθήκη αερίου. Οι υποδομές αυτές δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον ώστε να δημιουργηθεί ένας κόμβος διαπραγμάτευσης τιμών για το φυσικό αέριο ένα είδος χρηματιστηρίου εμπορευμάτων , όπως τα άλλα 9 hubs τιμών που λειτουργούν στην Ευρώπη και στα οποία διαπραγματεύονται οι τιμές για τις περίσσειες ποσότητες αερίου που δεν περιλαμβάνονται στα μακροπρόθεσμα συμβόλαια. 

Η δημιουργία λοιπόν ενός περιφερειακού εμπορικού κόμβου φυσικού αερίου με έδρα την Ελλάδα είναι απόλυτα εφικτή μετά το 2018 – 2019 υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αναφέρει μελέτη που εκπόνησε το Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιονατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) σε συνεργασία με τη ΔΕΠΑ, το ΔΕΣΦΑ, τα Ελληνικά Χρηματιστήρια, το ΛΑΓΗΕ και την εταιρεία Προμηθέας Gas (Gazprom, όμιλος Κοπελούζος).

Η βασικότερη προϋπόθεση σύμφωνα με τη μελέτη είναι η ύπαρξη ικανών ποσοτήτων που θα μπορούν να διασφαλιστούν από διάφορα σημεία εισαγωγής. Η εμπορική δραστηριότητα του κόμβου θα αφορά οριακές ποσότητες (marginal volumes) καθώς και στην περιοχή ο μεγαλύτερος όγκος αερίου αφορά σε συμβολαιοποιημένες ποσότητες. 

Και βέβαια για να λειτουργήσει ο εμπορικός κόμβος θα πρέπει να ιδρυθεί ένα ενεργειακό χρηματιστήριο στο οποίο θα διαπραγματεύονται συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης και συγχρόνως θα προσφέρει τον απαραίτητο μηχανισμό και διαφανείς όρους λειτουργίας για τη διενέργεια και άλλων συναλλαγών για το φυσικό αέριο.

Με βάση την εκτίμηση της μελέτης οι ποσότητες αερίου που θα περνάνε μέσα από τον εμπορικό κόμβο και θα τιμολογούνται από αυτό αρχικά μπορούν να είναι 500 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως φτάνοντας έως και το 1,5 δις κυβικά σταδιακά. Σε μια προοπτική δεκαετίας το 2025 οι όγκοι θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και τα 6 ή ακόμη και τα 10 δις κυβικά μέτρα, εκτιμά η μελέτη. Το ύψος των συναλλαγών ανάλογα και με τον πολλαπλασιαστή της αγοράς θα μπορούσε να φτάσει τα 6 δισ. ευρώ.

Πάντως το ΙΕΝΕ εκτιμά ότι εκτός από μια αγορά με έδρα στη Θεσσαλονίκη η οποία θα είχε ως κύριο αντικείμενο τις συναλλαγές με κατεύθυνση προς το βορρά και τα δυτικά, στην ευρύτερη περιοχή μπορεί να δημιουργηθεί ένα ακόμη hub στην Κωνσταντινούπολη με αντικείμενο τις συναλλαγές ποσοτήτων αερίου με κατεύθυνση προς ανατολάς. Μάλιστα οι προετοιμασίες στη γείτονα βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο.

Τώρα η δημιουργία μιας τέτοιας αγοράς με έδρα την Ελλάδα, θα μπορούσε σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ινστιτούτου να βοηθήσει στην μείωση των τιμών του αερίου, όπως έχει δείξει και η εμπειρία από την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τιμές στα ενεργειακά χρηματιστήρια της Ε.Ε. είναι κατά 25 έως 30% χαμηλότερες από τις τιμές εισαγωγής με μακροπρόθεσμα συμβόλαια. Οι τιμές των ενεργειακών χρηματιστηρίων εξάλλου, χρησιμοποιήθηκαν από μεγάλες εταιρείες της Ευρώπης και βοήθησαν ώστε να υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση των τιμών προμήθειας από τους μεγάλους προμηθευτές (Gazprom) ακόμη και αναδρομική επιστροφή χρημάτων.

Πάντως μεγάλο ερωτηματικό για όλες αυτές τις εξελίξεις παραμένει το πραγματικό άνοιγμα των αγορών στην ευρύτερη περιοχή αλλά και η κατασκευή διασυνδετήριων αγωγών που θα επιτρέψει πραγματική ρευστότητα και τις συναλλαγές μεταξύ των χωρών της περιοχής (Βουλγαρία – Ρουμανία, Βουλγαρία Σερβία κλπ).

Επίσης ένα σημαντικό ζητούμενο είναι να υπάρχει ουσιαστική ζήτηση, αγοραστές και συνθήκες πραγματικής αγοράς. Άλλωστε η εμπειρία της Ευρώπης έχει δείξει ότι τα tradinghubs δημιουργούνται όχι με κρατικές πρωτοβουλίες αλλά εκεί όπου υπάρχει πραγματική ελευθερία συναλλαγών και όχι εμπόδια, ώστε οι τιμές να διαμορφώνονται ελεύθερα ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση. 

Η μελέτη του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ. Ευρώπης (ΙΕΝΕ) θα αποτελέσει μεταξύ άλλων αντικείμενο στο συνέδριο «Ενέργεια & Ανάπτυξη 2014» που διοργανώνεται την ερχόμενη εβδομάδα από το ινστιτούτο. Φέτος το θέμα του συνεδρίου είναι το ενεργειακό μέλλον της Ελλάδας.