Ο ρόλος της ΤτΕ τον καυτό Ιούνιο του 2012

Του Κωνσταντίνου Μαριόλη

Άγνωστες λεπτομέρειες για τις κρίσιμες ημέρες μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του Ιουνίου του 2012, όταν η απόσυρση καταθέσεων απειλούσε το τραπεζικό σύστημα με κατάρρευση και τη χώρα με “σκληρή” χρεοκοπία, περιγράφει ο Peter Spiegel, των Financial Times σε δημοσίευμα με τίτλο “Inside Europe΄s Plan Z”.

Στο δημοσίευμα γίνεται ιδιαίτερα αναφορά στην αγωνία των ημερών στην Τράπεζα της Ελλάδος και στις προσπάθειες που έγιναν από τον διοικητή κ. Γιώργο Προβόπουλο -και την ειδική ομάδα έκτακτης ανάγκης που είχε συγκροτήσει για την επιθεώρηση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών- σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας για τον εφοδιασμό των τραπεζών με ρευστό για να μην υπάρξει πρόβλημα στις αναλήψεις χρημάτων.

Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Financial Times: «Κάθε εργάσιμη ημέρα από τότε που ξέσπασε η κρίση το 2009, ο Γιώργος Προβόπουλος, συγκαλούσε στις 6 μ.μ. στο γραφείο του μια μικρή ομάδα ΄έκτακτης ανάγκης΄ για την επιθεώρηση της κατάστασης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό που άκουσε στις 15 Ιουνίου 2012 ήταν αρκετό για να τον κάνει να χλωμιάσει. Ήταν την Παρασκευή πριν από τις βουλευτικές εκλογές -τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα- και η χώρα φαινόταν να βυθίζεται στον πανικό. Εκείνη την ημέρα, οι Έλληνες απέσυραν πάνω από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ή περίπου 1,5% του ΑΕΠ. Η Τράπεζα της Ελλάδος παρακολουθούσε τους πολίτες να μεταφέρουν χρήματα από τις τράπεζες στα στρώματά τους τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα. «Μέσα σε λίγες ημέρες, θα μπορούσε να είχε ξεσπάσει μια κανονική τραπεζική κρίση», ανέφερε σε συνέντευξή του ο κ. Προβόπουλος. Με τον ρυθμό αυτό η Ελλάδα θα είχε ξεμείνει από χαρτονομίσματα μέσα σε μία ή δύο μέρες.

Το δημοσίευμα αναδεικνύει το πώς οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν καθώς δεν θα ήταν μόνο η κυβέρνηση που θα έμενε από ρευστό. Όπως είναι γνωστό εκείνη την περίοδο, οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονταν σε πλήρη εξάρτηση από τον έκτακτο δανεισμό της κεντρικής τράπεζας για να παραμένουν ζωντανές γιατί ο ιδιωτικός τομέας είχε σταματήσει να δανείζει. Όπως σημειώνεται, για να πάρουν αυτά τα δάνεια οι τράπεζες έπρεπε να παράσχουν κάποιο είδος εγγύησης, που για τα περισσότερα κράτη της Ευρωζώνης σήμαινε κρατικά ομόλογα. «Αυτά τα ομόλογα θα ήταν άχρηστα σε περίπτωση σκληρής χρεοκοπίας, οπότε τα δάνεια θα κόβονταν. Χωρίς έκτακτη ρευστότητα, οι ελληνικές τράπεζες θα κατέρρεαν. Χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία.»

Ιδιαίτερη αναφορά κάνουν οι FT στο δεύτερο μεγάλο σύμπτωμα που θα προκαλούσε κατάρρευση του συστήματος και δεν είναι άλλο από τις μαζικές τραπεζικές αναλήψεις. Σε αυτό το σημείο τονίζονται οι προσπάθειες της ΤτΕ για τη διασφάλιση των αναλήψεων, όπως αποκαλύπτει το δημοσίευμα: «Από τις αρχές του 2009, οι ελληνικές αρχές είχαν καταφέρει να διαχειριστούν με επιτυχία ένα τραπεζικό τροχάδην σε αργή κίνηση, όπου οι καταθέσεις είχαν μειωθεί από 245 δισ. ευρώ σε λιγότερα από 174 δισ. τις παραμονές των εκλογών του 2012. Σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους, το ένα τρίτο αυτών των κεφαλαίων εξήλθε από τη χώρα, ένα τρίτο δαπανήθηκε για τη συντήρηση του βιοτικού επιπέδου που κατέρρεε και ένα τρίτο είχε κρυφτεί σε στρώματα και μπαούλα, με τον φόβο ότι τα ευρώ θα μετατραπούν σε δραχμές αν μείνουν στις τράπεζες.

Υπό τον κ. Προβόπουλο, η κεντρική τράπεζα έφτασε μέχρι να φέρνει αεροπορικώς επιπλέον ευρώ από άλλες χώρες της Ε.Ε. για να διασφαλίσει ότι θα μπορέσει να αντεπεξέλθει σε ακόμα μεγαλύτερες αναλήψεις.

Επιβλήθηκε μια νέα... συνήθεια: Αν ερχόταν ένας Έλληνας καταθέτης και ζητούσε μεγάλη ανάληψη, του έλεγαν να επιστρέψει την επόμενη ημέρα. Για τους Έλληνες κεντρικούς τραπεζίτες, είχε μεγάλη σημασία να υπάρχει ρευστό την επόμενη που θα επέστρεφε. «Τι θα γινόταν αν έμπαινε ένας καταθέτης και ζητούσε τα χρήματά του και του απαντούσαν: Λυπάμαι, δεν έχουμε τόσο ρευστό;» δήλωσε ο κ. Προβόπουλος. Το εκπληκτικό ποσό των 28,5 δισ. ευρώ σε νέα χαρτονομίσματα διοχετεύτηκε στην Ελλάδα στο διάστημα πριν από τις εκλογές του 2012.»

Εξάλλου, σε άλλο σημείο του δημοσιεύματος περιγράφεται με λίγα λόγια το πώς ένα bank run θα οδηγούσε σε απόλυτη χρεοκοπία. Αν ξεκινούσαν αναλήψεις πανικού, αυτό θα οδηγούσε σε μία κατάσταση ανάλογη μίας «σκληρής χρεοκοπίας». Οι ελληνικές τράπεζες θα ξέμεναν στην κυριολεξία από μετρητά ενώ η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε να τις χρηματοδοτήσει γιατί θα ήταν αφερέγγυες. «Οι κανόνες θα απαγόρευαν την παροχή ρευστότητας χωρίς επαρκή ενέχυρα, συνεπώς αυτό σημαίνει ότι η χώρα καταστρέφεται μέσα σε λίγες ώρες», δήλωσε αξιωματούχος της ΕΚΤ που συμμετείχε στις συζητήσεις.