Τράπεζες: Πίσω από τις γραμμές της έκθεσης της ΤτΕ

Του Κωνσταντίνου Μαριόλη 

Σημαντικά στοιχεία που φανερώνουν, σε όλη του την έκταση, τον αντίκτυπο που είχε η άνευ προηγουμένου κρίση στη λειτουργία των εγχώριων τραπεζών, περιλαμβάνει η Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2012.

Στην έκθεση αναλύονται όλοι οι παράγοντες που επηρέασαν τις εργασίες των πιστωτικών ομίλων, που δραστηριοποιούνται στη χώρα, μέσα στο περασμένο έτος. Σε αυτό το πλαίσιο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένα επιμέρους στοιχεία που συνθέτουν το παζλ της μεγαλύτερης αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος στη σύγχρονη ιστορία.

Ο τρόπος λειτουργίας των τραπεζών και οι αλλαγές που θα φέρει η συγκέντρωση του κλάδου βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων. «Ήδη γίνονται τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση της εσωτερικής αναδιοργάνωσης των τραπεζών, μέσω της αναπροσαρμογής του επιχειρησιακού τους μοντέλου», τονίζεται χαρακτηριστικά. Τα νέα μοντέλα που αναφέρει η κεντρική τράπεζα δεν είναι άλλα από τα επικαιροποιημένα business plans των οποίων την σωστή εφαρμογή καλούνται να εποπτεύσουν οι «monitoring trustees», οι εκπρόσωποι δηλαδή μεγάλων ελεγκτικών οίκων του εξωτερικού που έχουν εγκατασταθεί στους ελληνικούς πιστωτικούς ομίλους.

Καταθέσεις

Πρωταγωνιστικό ρόλο την τελευταία τριετία διαδραμάτισε η “διάβρωση” της σημαντικότερης πηγής χρηματοδότησης των πιστωτικών ομίλων, ήτοι των καταθέσεων. Από τον Σεπτέμβριο του 2009 έως το Δεκέμβριο του 2012, οι καταθέσεις μειώθηκαν κατά 77,8 δισ. ευρώ. Σημειωτέον, ότι οι καταθέσεις των εγχώριων νοικοκυριών και επιχειρήσεων μειώνονταν διαρκώς από τον Οκτώβριο του 2009 έως τον Ιούνιο του 2012, ενώ  μόνο τον περασμένο Μάιο, στο αποκορύφωμα της αβεβαιότητας “έφυγαν” από τις ελληνικές τράπεζες 9,2 δισ. ευρώ.

Αυτό σημαίνει ότι την περίοδο μετά τις εκλογές μέχρι και σήμερα το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει καταφέρει να ανακτήσει καταθέσεις συνολικού ύψους 11,4 δισ. ευρώ, ποσό δηλαδή που ξεπερνά μόλις κατά 2,2 δισ. ευρώ τις απώλειες του Μαΐου.

Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, στην έκθεση της ΤτΕ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην αντιστροφή του κλίματος και στον καθοριστικό αντίκτυπο που αναμένεται να έχουν οι καταθέσεις όταν επιστρέψουν με ακόμη ταχύτερους ρυθμούς.

Βέβαια, η ΤτΕ τοποθετεί σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα τη βαθμιαία αποκατάσταση της πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου, και ταυτόχρονα τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, όπως επισημαίνεται, το μερίδιο των καταθέσεων προθεσμίας στο σύνολο των καταθέσεων δεν σημείωσε αύξηση παρά το γεγονός ότι τα επιτόκια στις καταθέσεις προθεσμίας αυξήθηκαν προοδευτικά κατά το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου, από τα τέλη του 2009, έως τα τέλη του 2012. Αυτό συμβαίνει γιατί μεγάλο κομμάτι των καταθέσεων που «αποδήμισαν» ήταν προθεσμιακές καταθέσεις, όπως σημειώνουν τραπεζικά στελέχη.

Ανακεφαλαιοποίηση

“Επιτακτική ανάγκη” χαρακτηρίζει η ΤτΕ τον περαιτέρω εξορθολογισμό του κόστους λειτουργίας των τραπεζών και σημειώνει πως έχει γίνει πλέον ευρύτερα αντιληπτό ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν θα μπορούσε να πορευθεί στη νέα εποχή με την πρότερη διάρθρωσή του.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η ΤτΕ αναφέρει ιδιαιτέρως τις ενέργειες της ίδιας αλλά και της Πολιτείας, μέσω των οποίων κανένας καταθέτης δεν έχασε ούτε ένα ευρώ, παρά τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες.

Όλα αυτά, λίγες μόλις ημέρες πριν την άφιξη των επικεφαλής της Τρόικας οι οποίοι θα έχουν καθοριστικές συναντήσεις με την ηγεσία της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών με αντικείμενο την πορεία της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος.

"Κόκκινα" δάνεια

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώθηκαν στο 22,5% του συνόλου των χορηγήσεων τον περασμένο Σεπτέμβριο, ποσοστό που βάσει των εκτιμήσεων αρμόδιων τραπεζικών στελεχών έχει ενισχυθεί κατά 2%-3% μέχρι το τέλος του έτους.

Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι αναδιαρθρώσεις δανείων, οι γνωστές «ρυθμίσεις», και στην πτώση των επιτοκίων χορηγήσεων. Μπορεί τα επιτόκια της ΕΚΤ να μειώθηκαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ωστόσο νέα δάνεια δεν δίνονταν στην Ελλάδα. Η έκθεση της ΤτΕ δείχνει ότι οι ρυθμίσεις παλαιών δανείων.

Επιτόκια

Ενδεικτικό της «δίψας» των τραπεζών για καταθέσεις είναι το γεγονός ότι η διαφορά μεταξύ του μέσου επιτοκίου νέων τραπεζικών δανείων και του μέσου επιτοκίου νέων τραπεζικών καταθέσεων υποχώρησε το 2012 στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δέκα και πλέον ετών. Είναι λογικό από τη στιγμή που τα επιτόκια των καταθέσεων κατέγραψαν τριετή ανοδική πορεία, από τα τέλη του 2009 μέχρι και το α’ εξάμηνο του 2012. Με τη μερική επιστροφή των καταθέσεων το τελευταίο οκτάμηνο, σήμερα τα επιτόκια των προθεσμιακών υποχωρούν ελαφρώς.

Η «στρέβλωση» που προκάλεσε η κρίση στα επιτόκια καταθέσεων γίνεται ακόμη πιο εμφανής μέσω της σύγκρισης με τα επιτόκια καταθέσεων στη ζώνη του ευρώ. Η μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί το μέσο σταθμικό επιτόκιο στη ζώνη του ευρώ στο 0,39% το Δεκέμβριο του 2012 ένατι 0,54% την αντίστοιχη περίοδο του 2011.