Ελληνική οικονομία: καλά νούμερα, κακές αντοχές!

Η ελληνική οικονομία προχωρά στο 2025 με μια έντονη αλλά εύθραυστη αυτοπεποίθηση. Οι προβλέψεις για ανάπτυξη 2,3% δημιουργούν ενθουσιασμό σε εμάς τους αριθμολάγνους μεν, αλλά ο πραγματικός κόσμος και ο Τραμπ δεν μετρούν πάντα με ποσοστά. Ειδικά όταν αυτή η ανάπτυξη στηρίζεται σε πυλώνες που τρίζουν ευάλωτοι, όπως ο τουρισμός και το real estate, ενώ οι άμεσες ξένες επενδύσεις παλεύουν ακόμη με τις παθογένειες της γραφειοκρατίας και την ακαμψία της Δικαιοσύνης.

Ο τουρισμός, ο οποίος αποτέλεσε τη μεγάλη "ανάσα" για το 2024, με έσοδα που άγγιξαν τα 21 δισεκατομμύρια ευρώ, φαίνεται ότι θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία και το 2025, ίσως ξεπερνώντας τα 23 (υπό προϋποθέσεις 25) δισ. ευρώ. Όμως, αυτό δεν αποτελεί ούτε είδηση, ούτε επιτυχία. Είναι απλά επιβίωση. Διότι, όταν ολόκληρη η οικονομία μιας χώρας εξαρτάται από το αν οι Γερμανοί και οι Άγγλοι θα έρθουν να φάνε γύρο και να δουν αρχαία, το μόνο που διασφαλίζεται είναι η αβεβαιότητα. Η κλιματική κρίση, οι γεωπολιτικές εντάσεις, ακόμα και μια νέα υγειονομική κρίση αρκούν για να στείλουν τα μεγαλεπήβολα σχέδια ανάπτυξης στον κάδο των αχρήστων και τις επενδύσεις στον Καιάδα. Κι αυτό είναι κάτι που το ξέρουμε όλοι, πολλοί όμως κάνουν πως δεν το βλέπουν…

Στον τομέα των άμεσων ξένων επενδύσεων, τα πράγματα είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξα. Οι εισροές FDI (Foreign Direct Investments) το 2024 ξεπέρασαν τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ και οι προβλέψεις για το 2025 μιλούν για περαιτέρω αύξηση. Ωστόσο, ακόμη κι αν οι αριθμοί δείχνουν ευημερία, η ποιότητα αυτών των επενδύσεων είναι το ζητούμενο. Διότι το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να είναι βραδυκίνητο, απρόθυμο να μειώσει τη γραφειοκρατία και αδύναμο να εγγυηθεί ένα σταθερό επενδυτικό περιβάλλον. 

Είναι αλήθεια ότι οι διαδικασίες έναρξης επιχείρησης, έχουν επιταχυνθεί πάρα πολύ κι ελάχιστα μπορούν να γίνουν σε αυτόν το τομέα. Αλλά δεν αρκεί αυτό! Όσο η Δικαιοσύνη χρειάζεται χρόνια για να επιλύσει επιχειρηματικές διαφορές και όσο οι διοικητικές διαδικασίες διατηρούν  τον βαθμό παραλογισμού που έχουν σήμερα, η Ελλάδα θα παραμένει απλώς μία "ευκαιρία" για τολμηρούς, όχι ένας ασφαλής, σημαντικός προορισμός για τους σοβαρούς, μακροπρόθεσμους επενδυτές υπολογισμένων ρίσκων (δηλ. τους πραγματικά μεγάλους κι επιτυχημένους).

Και σαν όλα αυτά να μην ήταν αρκετά, ήρθε και η πολιτική αστάθεια να προστεθεί στην εικόνα. Ο πρόσφατος ανασχηματισμός, με τον Κυριάκο Πιερρακάκη να αναλαμβάνει το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών δημιουργεί ελπίδες, αλλά το περιβάλλον παραμένει αβέβαιο. Όχι γιατί ο νέος Υπουργός δεν έχει προσόντα ή δεν μπορεί να αντεπεξέλθει! Ίσα, ίσα! 

Όμως αναλαμβάνει αυτόν τον κρίσιμο ρόλο σε μια περίοδο όπου οι προκλήσεις είναι τεράστιες και εξαιρετικά πολύ εκτός συνηθισμένων όρων λειτουργίας μιας οικονομίας. Η ανάγκη για περαιτέρω ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης είναι προφανής και αυτονόητη, αλλά η πίεση για ουσιαστικές, ριζικές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία αποτελεί την πραγματική δοκιμασία. Αν ο κύριος Πιερρακάκης επιλέξει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με όρους τεχνολογικής αναβάθμισης και όχι με στρατηγικές που θα διαλύσουν τις χρόνιες παθογένειες, τότε απλώς θα έχει αναλάβει έναν ρόλο που θα βελτιώσει μεν την κατάσταση επιλύοντας πολλά προβλήματα, αλλά θα έχει αφήσει κάμποσα πίσω, να φρενάρουν τα ουσιαστικά αποτελέσματα. Κι αυτό, στη δεδομένη συγκυρία, δεν είναι σίγουρο ότι το αντέχει η ελληνική οικονομία.

Διότι όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που το διεθνές περιβάλλον γίνεται όλο και πιο ασταθές. Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει φέρει μαζί της πολύ μεγάλες νέες προκλήσεις. Ο νέος κύκλος εμπορικών εντάσεων, επιβολής δασμών, περιορισμών και αυτοαναιρούμενων αποφάσεων του, προκαλούν τρομερές αναταράξεις στη διεθνή οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο.

Για μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, οι επιπτώσεις μπορεί να είναι καταστροφικές. Το στοίχημα έγκειται στο εάν η ελληνική οικονομία θα προλάβει να κάνει όσα χρειάζεται για να αντέξει στις νέες ταραχώδεις συνθήκες. Αν, δηλαδή θα προχωρήσει με ουσία και προσαρμοστικότητα, ή αν θα παραμείνει εγκλωβισμένη στη λογική του βολέματος και της επιβίωσης με ημερομηνία λήξης.

Κι αν όλο αυτό το πλέγμα κινδύνων δεν αρκεί, προσθέστε και το δημογραφικό πρόβλημα. Ο πληθυσμός μειώνεται, οι νέοι μεταναστεύουν και η χώρα παραμένει εγκλωβισμένη σε μια οικονομική πραγματικότητα που μοιάζει με φαύλο κύκλο. Ο ιδιωτικός τομέας, δεν μπορεί να απορροφήσει ορθολογικά και παρά τη μείωση της ανεργίας, όσο η οικονομία εξαρτάται από χαμηλής προστιθέμενης αξίας υπηρεσίες. Όσο το κράτος δεν κάνει ουσιαστικές τομές για να προσελκύσει ποιοτικές επενδύσεις, θα συνεχίσουμε να μιλάμε για αριθμούς, ανάπτυξη και προβλέψεις που δεν αλλάζουν στην ουσία της, την καθημερινότητα κανενός.

Με απλά λόγια, η ελληνική οικονομία είναι σε τροχιά ανάπτυξης, σίγουρα και αδιαμφισβήτητα. Αλλά έχει με την ίδια βεβαιότητα που έχει ένα αυτοκίνητο το οποίο τρέχει με τραβηγμένο χειρόφρενο. Ναι, κινείται. Ναι, τα νούμερα φαίνονται καλά. Αλλά η ερώτηση είναι πού ακριβώς πηγαίνει; Και ακολουθώντας ποια πορεία; Γιατί αν ο προορισμός είναι απλώς να αποφεύγουμε τη σύγκρουση μέχρι την επόμενη, τότε δεν υπάρχει καμία ελπίδα. Και αυτή είναι η πραγματική πρόκληση για το 2025. Να πάψουμε να ζούμε με το φόβο της επόμενης σύγκρουσης και να αρχίσουμε να οδηγούμε τη χώρα με στόχο. Και κυρίως, με ελεγχόμενη πορεία και σε ουσιαστική κατεύθυνση.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr