Τρία προβλήματα ζητούν λύσεις

Η Ευρώπη δεν είναι πλέον αυτό που ήταν. Ο κόσμος έχει αλλάξει, οι παγκόσμιοι συσχετισμοί μετατοπίζονται, αλλά η ΕΕ συνεχίζει να πορεύεται με τις ίδιες παρωχημένες συνταγές, λες και η πραγματικότητα θα συμμορφωθεί στις ιδεοληψίες της. Στο μεταξύ, η οικονομία βαλτώνει, η ενεργειακή της πολιτική αυτοκαταστρέφεται, η δημογραφική της εικόνα είναι τραγική και το μεταναστευτικό αντιμετωπίζεται με τρόπο που καταστρέφει και τις κοινωνίες και τους ίδιους τους μετανάστες. Η κατάρρευση δεν θα είναι θεαματική, αλλά σταδιακή. Και ακριβώς γι’ αυτό είναι πιο επικίνδυνη: διότι έρχεται τόσο αργά, που όταν πια γίνει αντιληπτή, θα είναι πολύ αργά για να αντιστραφεί.

Το πρώτο και θεμελιώδες πρόβλημα είναι η οικονομία. Η Ευρώπη έχει αποδεχτεί τον ρόλο του οικονομικού κομπάρσου, ενός καταναλωτή παγκόσμιων προϊόντων και όχι ενός δημιουργού τους. Δεν παράγει πλούτο, απλώς τον αναδιανέμει μέσω ενός κρατικού παρεμβατισμού που έχει ξεπεράσει κάθε όριο.

Οι μεγαλύτερες οικονομίες της είναι βουτηγμένες στα χρέη:

Γαλλία: 112,2% του ΑΕΠ

Ιταλία: 137,0% του ΑΕΠ

Ισπανία: 105,3% του ΑΕΠ

Γερμανία: 65,1% του ΑΕΠ (Η συνταγματική υποχρέωση περιορισμού του διαρθρωτικού ελλείμματος στο 0,35% του ΑΕΠ, επιβάλλει τη δημοσιονομική πειθαρχία.)

Οι αριθμοί δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Η Ευρώπη έχει παγιδευτεί σε ένα οικονομικό μοντέλο που δεν λειτουργεί στις νέες συνθήκες. Οι παραγωγικές δυνάμεις στενάζουν κάτω από φορολογικά και γραφειοκρατικά βάρη, ενώ οι κρατικές δαπάνες διογκώνονται συνεχώς, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο ελλειμμάτων και δανεισμού. Το κοινωνικό κράτος έχει μετατραπεί σε μια μηχανή κατανάλωσης πόρων, αντί να λειτουργεί ως εργαλείο ανάπτυξης. Το απλό ερώτημα είναι: μπορεί η Ευρώπη να συντηρήσει το κοινωνικό της μοντέλο χωρίς να παράγει αντίστοιχο πλούτο; Η απάντηση είναι προφανής. Αργά ή γρήγορα, η οικονομική πραγματικότητα θα συντρίψει αυτή την αυταπάτη. Η μόνη διέξοδος είναι η ριζική περικοπή των κρατικών δαπανών, ο δραστικός περιορισμός των επιδομάτων που απλώς συντηρούν την αδράνεια και η στροφή σε ένα πραγματικό φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Όσο δύσκολο κι αν ακούγεται, το αντίθετο – η διατήρηση της σημερινής πορείας – είναι απείρως χειρότερο.

Δεύτερη και εξίσου καταστροφική επιλογή αποτελεί η ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική. Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να γίνει ηθικός πρωταθλητής της "πράσινης" μετάβασης, έχει δημιουργήσει ένα εφιαλτικό κόστος παραγωγής για τις επιχειρήσεις της. Και ποιο είναι το αποτέλεσμα; Ολόκληρη η ΕΕ ευθύνεται μόλις για το 6% των παγκόσμιων εκπομπών ρύπων. Αλλά αντί να κατανοήσει την ασημαντότητά της στο παγκόσμιο ενεργειακό παιχνίδι, συνεχίζει να πυροβολεί τα πόδια της. Οι ΗΠΑ και η Κίνα αυξάνουν τις βιομηχανικές τους επενδύσεις, η Ινδία αγκαλιάζει τον άνθρακα, και η Ευρώπη επενδύει σε ανεμογεννήτριες και φόρους άνθρακα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Το κόστος παραγωγής εκτινάσσεται, η βιομηχανία μεταναστεύει και η Ευρώπη μετατρέπεται σε εισαγωγέα αγαθών που κάποτε παρήγαγε η ίδια. Το κόστος είναι τεράστιο, το όφελος μηδενικό. Η ενεργειακή στρατηγική της Ευρώπης χρειάζεται επαναφορά στην πραγματικότητα. Η πυρηνική ενέργεια πρέπει να επανέλθει στο επίκεντρο, η εξάρτηση από το ρωσικό και αμερικανικό LNG να μειωθεί και το κόστος παραγωγής να καταστεί ανταγωνιστικό, αλλιώς οι ευρωπαϊκές οικονομίες θα σβήσουν χωρίς καν να το καταλάβουν.

Το μεταναστευτικό είναι το τρίτο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό πρόβλημα. Και εδώ, η Ευρώπη πορεύεται με τη λογική του "όλα ή τίποτα". Από τη μία, ανοίγει ανεξέλεγκτα τα σύνορά της σε μεταναστευτικά ρεύματα χωρίς καμία διαδικασία επιλογής. Από την άλλη, αντιμετωπίζει την ενσωμάτωση αυτών των ανθρώπων με απόλυτη αφέλεια, σαν να αρκεί μια επιδοτούμενη "κοινωνική ένταξη" για να διασφαλίσει την αρμονική τους ενσωμάτωση. Το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο: γκέτο, παράλληλες κοινωνίες και εγκληματικότητα. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η Ευρώπη χρειάζεται μετανάστες. Η δημογραφική της κρίση είναι αμείλικτη, ενώ η απροθυμία των νέων Ευρωπαίων να εργαστούν σε χαμηλόμισθες και χειρωνακτικές θέσεις καθιστά ορισμένους τομείς (γεωργία, κατασκευές, υπηρεσίες καθαρισμού) πλήρως εξαρτημένους από ξένο εργατικό δυναμικό. Όμως, αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ότι η λύση είναι ένα ανεξέλεγκτο μεταναστευτικό ρεύμα χωρίς φίλτρα και έλεγχο.

Η πολιτική της ΕΕ πρέπει να αλλάξει ριζικά. Η αποδοχή μεταναστών πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, και οι νεοεισερχόμενοι να υπογράφουν συγκεκριμένους όρους ένταξης που θα επιτηρούνται αυστηρά. Όποιος δεν προσαρμόζεται, αποχωρεί. Όσο ακραίο κι αν ακούγεται, δεν υπάρχει άλλη λύση. Ή η Ευρώπη θα διαμορφώσει το μεταναστευτικό της προφίλ σύμφωνα με τις ανάγκες της, ή θα συνεχίσει να αποδομείται κοινωνικά και οικονομικά μέχρι η κατάσταση να γίνει μη διαχειρίσιμη.

Όλες αυτές οι αλλαγές δεν είναι θέμα ιδεολογίας. Είναι ζήτημα επιβίωσης. Οι πόροι που θα εξοικονομηθούν από τις ανωτέρω μεταρρυθμίσεις – η μείωση του κοινωνικού κράτους, η ενεργειακή απεξάρτηση από τις αυτοκαταστροφικές "πράσινες" πολιτικές και ο έλεγχος της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης – πρέπει να επενδυθούν σε υποδομές και άμυνα. Δρόμοι, λιμάνια, βιομηχανικά πάρκα, τεχνολογικά clusters και μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία είναι τα μόνα που μπορούν να εγγυηθούν ότι η Ευρώπη θα παραμείνει παράγοντας ισχύος και όχι μια γερασμένη ήπειρος που θα περιμένει την επόμενη οικονομική της διάσωση από τις αγορές.

Η Ευρώπη έχει τις δυνατότητες να ανακάμψει. Αλλά αν συνεχίσει να πορεύεται με την ψευδαίσθηση ότι τα πράγματα "κάπως θα διορθωθούν", τότε το μόνο που θα καταφέρει είναι να γράψει το τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας της με τον πιο αργό και βασανιστικό τρόπο. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο θλιβερό από έναν πολιτισμό που καταρρέει χωρίς καν να προσπαθεί να σωθεί.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr