Ευρώπη, αποχαιρέτα την ΑΙ που χάνεις

Η Ευρώπη βλέπει την επόμενη μεγάλη επανάσταση να ξεδιπλώνεται μπροστά της και αντί να τρέξει, αντί να επενδύσει, αντί να ηγηθεί, κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα, αλλά ποτέ δεν έδωσε πρωτοπορία: νομοθετεί. Την ώρα που η OpenAI, η Google και η Baidu ξαναγράφουν τους παγκόσμιους κανόνες της οικονομίας, της εργασίας, ακόμα και της διαδικασίας της σκέψης, η Ευρωπαϊκή Ένωση ανησυχεί αν το AI Act προστατεύει αρκετά την "ηθική ανάπτυξη" της τεχνολογίας.

Στην Ευρώπη, υπάρχει ένας βασικός κανόνας: αν δεν μπορείς να δημιουργήσεις κάτι, φτιάξε κανόνες για να το περιορίσεις. Αυτή είναι και η πολιτική της απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη. Ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν ήδη προχωρήσει στην παραγωγή της νέας γενιάς συστημάτων AI, η Ευρώπη ακόμα συζητά για τους κανόνες χρήσης τους. Ο AI Act, το μεγάλο ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο, είναι η πιο φιλόδοξη νομοθετική πρωτοβουλία στον κόσμο για την τεχνητή νοημοσύνη. Όμως, είναι φτιαγμένο από παρατηρητές για παρατηρητές, κι όχι από πρωταγωνιστές για πρωταγωνιστές.

Ο κανονισμός βασίζεται στην ταξινόμηση του κινδύνου: κάποια AI απαγορεύονται, κάποια υπόκεινται σε έλεγχο, κάποια είναι ελεύθερα. Η λογική είναι απλή: να προστατευτούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, να μην επιτρέψουμε την ανεξέλεγκτη χρήση της τεχνολογίας, να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο δεοντολογίας. Στα χαρτιά, ακούγεται σωστό. Στην πράξη, είναι μια ρύθμιση που έρχεται πριν η Ευρώπη αποκτήσει τη δική της τεχνολογική ισχύ και άρα πριν μπορέσει να αποκτήσει τεχνογνωσία και εμπειρία.

Γιατί για να ρυθμίζεις κάτι σωστά, είναι απαραίτητο πρώτα να το κατέχεις.

Η Ευρώπη δεν έχει καν δική της OpenAI, δεν έχει κανέναν τεχνολογικό γίγαντα στην Τεχνητή Νοημοσύνη, δεν έχει υπολογιστική ισχύ, δεν έχει data centers ικανά να συναγωνιστούν τα αντίστοιχα σε ΗΠΑ, Ασία (λέγε με Ισραήλ) και Κίνα. Οι ΗΠΑ έχουν τη Silicon Valley. Η Κίνα έχει την κρατικά ελεγχόμενη τεχνολογική της βιομηχανία. Η Ευρώπη έχει φόβο. Και έτσι, αντί να επενδύσει, για να δημιουργήσει τους δικούς της ηγέτες, επιλέγει να θέσει περιορισμούς. Αντί να βρει τρόπο να συναγωνιστεί και να ανταγωνιστεί, επιλέγει να νομοθετήσει για τα προϊόντα των άλλων. Λες και θα την ρωτήσει κανείς ή είναι δυνατόν να περιοριστεί η πρόσβαση σε αυτά τον 21ο αιώνα…

Αυτό το μοτίβο δεν είναι καινούργιο. Το ίδιο έκανε όταν γεννήθηκε το διαδίκτυο – ρύθμισε την ιδιωτικότητα αλλά δεν έφτιαξε δικές της Google και Facebook. Το ίδιο έκανε στη βιομηχανία chip – έμεινε έξω από τον ανταγωνισμό και τώρα εξαρτάται από τα αμερικανικά και τα κινεζικά εργοστάσια. Και το ίδιο κάνει τώρα στην τεχνητή νοημοσύνη: φτιάχνει κανόνες για ένα παιχνίδι στο οποίο δεν είναι καν παίκτης.

Οι ΗΠΑ και η Κίνα ακολουθούν διαφορετικές στρατηγικές. Οι ΗΠΑ επενδύουν και μετά ρυθμίζουν. Έτσι γεννήθηκε η OpenAI, έτσι εξελίχθηκε η DeepMind, έτσι η Nvidia έγινε ο απόλυτος κυρίαρχος στο hardware τεχνητής νοημοσύνης. Η Κίνα, αντί να θέσει περιορισμούς, χρησιμοποιεί την AI ως εργαλείο ισχύος. Δημιουργεί τις δικές της πλατφόρμες, επενδύει σε κρατικά επιδοτούμενα προγράμματα, σχεδιάζει την επόμενη γενιά βιομηχανικών εφαρμογών, δεν σταματά καμία έρευνα ΑΙ σε κανέναν τομέα!

Και η Ευρώπη; 

Ρυθμίζει!

Η σύγκριση στα νούμερα είναι αποκαλυπτική.

Η OpenAI έχει λάβει πάνω από 15 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο από τη Microsoft.

Η Nvidia ξοδεύει δισεκατομμύρια κάθε χρόνο στην ανάπτυξη νέων chip.

Η Κίνα επενδύει δισ. δολάρια σε κρατικά, ημικρατικά και ιδιωτικά προγράμματα AI.

Και η Ευρώπη; Το InvestAI υποτίθεται ότι θα συγκεντρώσει 200 δισεκατομμύρια ευρώ! Υποτίθεται!!!

Αλλά ακόμη κι έτσι, είναι αρκετό; Όχι βέβαια! Γιατί δεν υπάρχει ενιαία στρατηγική! Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή OpenAI! Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή Nvidia! Δεν υπάρχει καν ενιαίος μηχανισμός ανάπτυξης! Το ποσό αυτό, όσο μεγάλο κι αν ακούγεται, μοιράζεται σε χώρες που δεν έχουν κοινό όραμα ή κοινούς στόχους.

Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: θα έχουμε ένα ακόμη πρόγραμμα επιδοτήσεων, πολύπλοκο, γραφειοκρατικό και ανεπαρκές, αντί για τεκμηριωμένη, οραματική και πραγματική στρατηγική ισχύος!

Και το χειρότερο, για την Γηραιά Ήπειρο; 

Δεν υπάρχει χρόνος, για να στρίψει το υπερωκεάνιο! Κι ας είναι, στην περίπτωση του ΑΙ, βαρκούλα του ψαρά…

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν περιμένει κανέναν. Οι πλατφόρμες του αύριο χτίζονται σήμερα. Οι αλγόριθμοι εκπαιδεύονται αυτήν την στιγμή. Οι εταιρείες που θα διαμορφώσουν το μέλλον έχουν ήδη πάρει θέσεις. Και η Ευρώπη; Ε, νομοθετεί!

Αν η Ευρώπη θέλει να είναι κάτι περισσότερο από ένας ρυθμιστικός οργανισμός, πρέπει να σταματήσει να λειτουργεί μόνο ως επιτηρητής και να αποκτήσει δική της τεχνολογική ταυτότητα. Δεν αρκεί η ρύθμιση. Δεν αρκεί να ορίζεις όρια. Πριν και πρώτα απ’ όλα, πρέπει να δημιουργείς.

Το AI Act, από μόνο του, δεν θα σώσει την Ευρώπη. Χρειάζεται στρατηγική ανάπτυξης, όχι απλώς περιορισμούς. Χρειάζεται τεχνολογικούς κολοσσούς, όχι απλώς ευρωπαϊκές startups. Χρειάζεται υπολογιστική ισχύ, όχι απλώς κανονισμούς ηθικής χρήσης.

Αν η Ευρώπη δεν αποφασίσει να επενδύσει, να δημιουργήσει, να ηγηθεί, τότε το μέλλον είναι προδιαγεγραμμένο:

Οι κανόνες θα γράφονται στις Βρυξέλλες, αλλά το μέλλον θα έχει ήδη κατασκευαστεί αλλού. Και η Ευρώπη θα αναρωτιέται ξανά, πώς κατέληξε να νομοθετεί για κάτι που άλλοι δημιούργησαν, άλλοι ανέπτυξαν και άλλοι ελέγχουν.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr