Προϋπολογισμός και ρίσκα!

Η κυβέρνηση επιχειρεί να αναδείξει τον προϋπολογισμό του 2025 ως μία νέα βάση για περαιτέρω οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Ωστόσο, μια προσεκτική ανάλυση των επιμέρους στοιχείων φέρνει στο φως ορισμένες αμφιβολίες, σχετικά με την πραγματική αποτελεσματικότητα του. Αμφιβολίες εύλογες μιας και παρατηρείται πάλι το φαινόμενο της συνέχισης μιας ορθής βασικής στρατηγικής, αλλά με λανθασμένες πρακτικές εφαρμογής. Ανάμεσα στις βασικές παρεμβάσεις του περιλαμβάνονται η αύξηση μισθών και συντάξεων, η μείωση φορολογικών βαρών και η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος. Αν και τα περισσότερα μέτρα εμφανίζονται να έχουν τη σωστή κατεύθυνση, το ερώτημα παραμένει: μπορούν να μετριάσουν τις επιπτώσεις της διαρκούς ακρίβειας και να προσφέρουν ουσιαστική ανακούφιση στους πολίτες; Δυστυχώς, μάλλον όχι!

Οι δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών για ρυθμούς ανάπτυξης υψηλότερους από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης βασίζονται σε μια υπεραισιόδοξη παραδοχή: ότι η δημοσιονομική πειθαρχία και οι διαρθρωτικές αλλαγές θα αποδώσουν άμεσα. Μια υπαρκτή κατάσταση μέχρι σήμερα αλλά, μιας και οι αναγκαίες δομικές αλλαγές δεν έχουν υλοποιηθεί έως τώρα, πολύ δύσκολα θα εξακολουθήσει. Είναι προφανές ότι η αισιοδοξία αυτή αγνοεί κρίσιμες δομικές προκλήσεις, όπως και το δυσμενές γενικότερα, διεθνές περιβάλλον. 

Ακόμη, παρά τη σταδιακή μείωση του, το επίπεδό του δημοσίου χρέους παραμένει εξαιρετικά υψηλό, περιορίζοντας σημαντικά τη δυνατότητα της κυβέρνησης να προχωρήσει σε πολιτικές ενίσχυσης σε περιόδους κρίσης, μια ευχέρεια που μέχρι σήμερα είχε αλλά δύσκολα θα διατηρήσει, όσο προχωρούμε προς το 2032. Ενώ παράλληλα η (όποια) μείωση επιτυγχάνεται, επιφέρει τεράστιο πραγματικό κόστος, μιας και στηρίζεται κυρίως σε "στράγγισμα" της ρευστότητας της πραγματικής αγοράς (εκτόξευση οφειλών δημοσίου, κενό ΦΠΑ). 

Ταυτόχρονα, η στασιμότητα του διαθέσιμου εισοδήματος φανερώνει την εντυπωσιακή απόσταση μεταξύ των μακροοικονομικών δεικτών και της καθημερινότητας των πολιτών, οι οποίοι εξακολουθούν να μην βλέπουν τα εξαιρετικά αποτελέσματα των δεικτών να έχουν αισθητή επίδραση και βιώσιμο αντίκρισμα στην τσέπη τους.

Εξίσου ανησυχητική είναι η έλλειψη ουσιαστικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Το φορολογικό σύστημα της χώρας εξακολουθεί να βασίζεται σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό στους έμμεσους φόρους, μια πολιτική που σε βάθος χρόνου επιβαρύνει δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, όπως έχει αποδειχθεί. Προφανώς αυτή η στρατηγική, εκτός από κοινωνικά άδικη, είναι και οικονομικά αναποτελεσματική. Διότι περιορίζει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και, κατ’ επέκταση, την κατανάλωση, έναν από τους κύριους πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Έναν πυλώνα ο οποίος θα έπρεπε να έχει σαφώς μικρότερες διαστάσεις αλλά όταν η προσπάθεια μείωσης του εναπόκειται στον περιορισμό της αγοραστικής δύναμης του κοινού, μετατρέπεται σε προβληματικό παράγοντα. Σε όλα αυτά, προσθέστε την οριακή χρηματοδότηση τομέων όπως η υγεία και η παιδεία, κι έχετε την καθαρή εικόνα των αιτίων που η ελληνική οικονομία απέχει από το να θεωρηθεί μακροπρόθεσμα πιο ανταγωνιστική και ανθεκτική.

Φυσικά όλα αυτά έχουν σαν ένα εκ των αποτελεσμάτων την απουσία ουσιαστικής τάσης μείωσης της ακρίβειας. Παρόλα αυτά οι μισθοί και οι συντάξεις προβλέπεται να συνεχίσουν να αυξάνονται με ρυθμούς μεγαλύτερους της ανάπτυξης και του πληθωρισμού, μη αφήνοντας κανένα περιθώριο στις επιχειρήσεις, υποχρεώνοντας τις να ακολουθούν τους μονόδρομους της μετακύλισης του κόστους στις τιμές και της διάθεσης των όποιων πόρων σε διατήρηση στοιχειώδους ρευστότητας, αντί των ενδεδειγμένων επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία.

Επιπλέον, ορισμένες δαπάνες δείχνουν κάπως ασαφείς. Περισσότερο μοιάζουν με εξαγγελίες, παρά με συγκεκριμένα μέτρα.  Ένα γεγονός που καθιστά τον προϋπολογισμό επικοινωνιακά ασταθή και κλονίζει την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής.

Με λίγα λόγια, ο προϋπολογισμός παραδοσιακά αποτελεί ένα οικονομικό εργαλείο και μια πολιτική πρόκληση που αντικατοπτρίζει την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα μιας κυβέρνησης. Ο συγκεκριμένος του 2025, διακινδυνεύει σημαντικά την περαιτέρω απαξίωση  των πολιτικών που εφαρμόζονται μετά τον Ιούλιο του 2023 και την απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών. Σε μια περίοδο που το κοινωνικό αίτημα για ουσιαστικές, αποτελεσματικές  μεταρρυθμίσεις και ριζικές αλλαγές είναι ισχυρότερο από ποτέ, η αδυναμία σύγκλισης υποσχέσεων και πραγματικότητας, το μόνο που κατορθώνει είναι να βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στο κράτος και τους πολίτες. Κάτι που κανείς δεν θέλει ή χρειάζεται. Με πρώτους την κυβέρνηση και τον Κυριάκο Μητσοτάκη…

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr