Ηρεμία στην Μέση Ανατολή: ένα αγαθό πιο εύθραυστο κι από κρύσταλο Βοημίας!

Πριν καν κλείσει μία εβδομάδα από την εκεχειρία Ισραήλ-Λιβάνου και η Μέση Ανατολή βρίσκεται για ακόμη μία φορά σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι, καθώς η επίθεση των τζιχαντιστικών κατάλοιπων του ISIS στο Χαλέπι, φρόντισαν να δημιουργηθεί και πάλι ένα ασταθές και απρόβλεπτο περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που περισσότερο μοιάζει με ωρολογιακή βόμβα μέσα σε πυριτιδαποθήκη, παρά με το αρμόζον σε μια από τις σπουδαιότερες γεωπολιτικά περιοχές του πλανήτη. Το μεγάλο θέμα φυσικά είναι η επανάκαμψη στο προσκήνιο, των αδυναμιών εσωτερικής ασφάλειας στην Συρία. Οι αδυναμίες αυτές ήταν από παλαιότερα γνωστές αλλά, μετά από χρόνια "ηρεμίας", όλοι θεωρούσαν ότι το καθεστώς Άσαντ είχε κατορθώσει να ελέγξει την κατάσταση στο εσωτερικό και πως είχε τακτοποιήσει τα του οίκου του. 

Δυστυχώς, όμως αυτό δεν ισχύει! Μια πραγματικότητα που κάποιοι υποψιαζόμασταν αλλά κανείς δεν ήθελε να παραδεχτεί.  Κυρίως από τα κατά καιρούς πλήγματα του Ισραήλ σε υψηλόβαθμα στελέχη των Χαμάς, Χεζμπολάχ και των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης στην Συριακή επικράτεια και η οποία αναδεικνύεται τώρα, μέσα από ένα λουτρό αίματος που λαμβάνει χώρα τα τελευταία εικοσιτετράωρα στην Βόρεια Συρία.

Η επίθεση στο Χαλέπι όχι μόνο δυναμιτίζει την κατάσταση εύθραυστης ηρεμίας που έδειχνε να δημιουργεί η εκεχειρία Ισραήλ-Λιβάνου αλλά και επαναφέρει στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας την απειλή των τζιχαντιστικών οργανώσεων, οι οποίες εκμεταλλεύονται τα κενά εξουσίας και την αδυναμία του καθεστώτος Άσαντ να σταθεροποιήσει πλήρως τα εδάφη του. Παρά την κυριαρχία του στις μεγάλες αστικές περιοχές, η εξάρτησή του από εξωτερικούς δρώντες, όπως η Ρωσία και το Ιράν, καθιστά τη θέση του εξαιρετικά ευάλωτη. Με τη Μόσχα να επικεντρώνεται στις εξελίξεις στην Ουκρανία, η δυνατότητά της να διατηρεί τη στρατιωτική της παρουσία στη Συρία έχει μειωθεί δραστικότατα. Αυτή η εξέλιξη ανοίγει το πεδίο για περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία και το Ιράν, που επιχειρούν να ενισχύσουν τη θέση τους. Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την αδυναμία του καθεστώτος, εντείνει τις επιχειρήσεις της στα βόρεια της Συρίας, με δικαιολογία το χτύπημα των Κούρδων. Ενώ το Ιράν, παρά τις εσωτερικές πολιτικές έριδες λόγω προβλημάτων υγείας και διαδοχής  του Ανώτατου Θρησκευτικού Ηγέτη, συνεχίζει να  ενισχύει και εδραιώνει την επιρροή του στην περιοχή, μέσω των… ειδικού τύπου συμμαχιών του.

Στο Ισραήλ, η διπλή απειλή από την Χαμάς στο Νότο και την Χεζμπολάχ στο Βορρά συνιστά έναν εξαιρετικά απαιτητικό στρατηγικό γρίφο. Παρά την αδιαμφισβήτητη τεχνολογική και στρατιωτική του υπεροχή, η διαχείριση ενός πολέμου πέντε μετώπων (Βορράς, Νότος, Χούθι, Ιράν, και τώρα Συρία ξανά) εντείνει τις πιέσεις στους στρατηγικούς πόρους και ενισχύει ιδιαίτερα τους κινδύνους πιθανής εσωτερικής αποσταθεροποίησης. Η Χαμάς έχει μεν αποδεκατιστεί αλλά δεν έχει ξεδοντιαστεί εντελώς και η εκεχειρία με τον Λίβανο αποτελεί μια ευπρόσδεκτη προσωρινή ανάπαυλα, αλλά παραμένει εύθραυστη. Η Χεζμπολάχ συνεχίζει να δοκιμάζει τις αμυντικές δυνατότητες του Ισραήλ στα βόρεια σύνορα, προσπαθώντας μέσω της διαρκούς έντασης να διατηρήσει στα ύψη τις αντιπαλότητες στην περιοχή και να υπονομεύσει κάθε προσπάθεια οικοδόμησης σταθερότητας.

Η υποχρεωτικά μειωμένη συμμετοχή της Ρωσίας στη Συρία, λόγω Ουκρανίας, θα έχει ευρύτερες συνέπειες για τη Μέση Ανατολή. Η αδυναμία της Μόσχας να διατηρήσει την παρουσία της στη χώρα στα ίδια στρατηγικά αναγκαία επίπεδα, υπονομεύει τις ήδη οικοδομημένες ισορροπίες και ενθαρρύνει την αναδιάταξη δυνάμεων στην περιοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους παρακολουθούν με προσοχή, αλλά απολύτως παθητικά (κυρίως λόγω αλλαγής ηγεσίας) ενώ η Κίνα συνεχίζει να κινείται μέσω της οικονομικής παρουσίας και αναζητά ευκαιρίες να την εδραιώσει μέσω διπλωματικών πρωτοβουλιών. 

Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, η Μέση Ανατολή κινδυνεύει να διολισθήσει σε γενικευμένη αστάθεια ακόμη και σύρραξη. Οι εντάσεις αυξάνονται εκθετικά ώρα με την ώρα και η απουσία σαφούς στρατηγικής και δυναμικής διάθεσης επιβολής της ειρήνης από τις μεγάλες δυνάμεις, δημιουργούν ένα μείγμα εκρηκτικό. Χωρίς άμεση ενεργοποίηση του διεθνή παράγοντα μέσω συντονισμένων προσπαθειών αποκλιμάκωσης, οι συνέπειες ενδέχεται να είναι καταστροφικές για την ευρύτερη περιοχή! Και οι πιθανές αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν δύσκολα θα περιοριστούν στα γεωγραφικά της όρια. Με ότι αυτό συνεπάγεται αφενός για την Ελλάδα και αφετέρου για τον πλανήτη…

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr