Τα... φουντούκια και η αβεβαιότητα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζει να διαταράσσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες, τόσο τοπικά όσο και παγκόσμια. Αποτελεί πλέον μία μακροπρόθεσμη και πολυδιάστατη σύγκρουση που έχει ξεπεράσει κατά πολύ τις αρχικές προβλέψεις. Η δοκιμή του υπερηχητικού πυραύλου Oreshnik  (Φουντουκιά στα ελληνικά) από τη Ρωσία, ο οποίος μπορεί να μεταφέρει εκτεταμένο πυρηνικό φορτίο με ταχύτητα 11 φορές εκείνη του ήχου, αυξάνει εκθετικά την αναταραχή και την αβεβαιότητα για το τέλος της σύρραξης. Αντιπροσωπεύει μια σαφέστατη, στρατηγική επίδειξη δύναμης από τη Μόσχα, με στόχο την ενίσχυση των εντυπώσεων τόσο στο εσωτερικό, όσο και το εξωτερικό και την αύξηση της πίεσης στις Δυτικές κυβερνήσεις. Σχεδιασμένο για να παρακάμψει τα περισσότερα (όχι όλα όπως γράφεται και ειπώθηκε από τον Πούτιν) υπάρχοντα αμυντικά συστήματα, ο πύραυλος αυτός δεν είναι μόνο ένα όπλο πολέμου, αλλά και ένα μέσο προπαγάνδας για τη Ρωσία, στην προσπάθειά της να αποδείξει ότι μπορεί να αλλάξει την ισορροπία στην περιοχή και ότι εξακολουθεί να αποτελεί υπερδύναμη. 

Εξ ου και η δοκιμή συνοδεύτηκε από το διάγγελμα του Ρώσου προέδρου για μια "επιτυχημένη εφαρμογή" σε πραγματικές συνθήκες πολέμου με στόχο Ουκρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην πόλη Ντνίπρο. Η δήλωση είχε σαν στόχο όχι μόνο την Ουκρανία αλλά και τη Δύση, στοχεύοντας σε σαφή προειδοποίηση ότι η Ρωσία έχει τη δυνατότητα να επεκτείνει και να κλιμακώσει τη σύγκρουση. 

Η αντίδραση των μελών του ΝΑΤΟ ήταν η άμεση κινητοποίηση και η αναζήτηση ουσιαστικών απαντήσεων, μέσω διαδοχικών συναντήσεων και έκτακτης Συνόδου, με στόχο την ταχύτατη αναθεώρηση των αμυντικών πολιτικών και την προώθηση της έρευνας. Φυσικά η Δύση γνωρίζει πως ό,τι κι αν διαλαλεί ο Ρώσος δικτάτορας, η ρεαλιστική δυνατότητα χρήσης του νέου όπλου απέχει πολύ χρονικά (γιατί νομίζετε η δοκιμή έγινε χωρίς έστω τη χρήση συμβατικού φορτίου, παρότι έπληξε στρατιωτικό στόχο;) αλλά η έκπληξη της ύπαρξης του, καθιστά ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει λεπτό για χάσιμο!

Την ίδια ώρα, η Ουκρανία αισθάνεται ότι αντιμετωπίζει έναν πολύ άνισο αγώνα και ο Ζελένσκι βρίσκεται να ζητά ακόμη περισσότερη και πιο προηγμένη στρατιωτική βοήθεια, επειγόντως. Ο πόλεμος, που ήταν μέχρι σήμερα κυρίως θέμα τακτικής και γενναιότητας, μετατράπηκε σε τεχνολογικό διαγωνισμό. Ένα πεδίο όπου, υπό τις σημερινές συνθήκες και δεδομένα, η Ουκρανία δεν μπορεί να ανταγωνιστεί.

Προφανώς, το γεγονός της δοκιμής αυτό καθ’ αυτό, δημιουργεί αυτονόητα πολλαπλά σενάρια για το μέλλον της σύγκρουσης, καθένα από τα οποία έχει διαφορετικό βαθμό κινδύνου και δυνατότητα εφαρμογής. Το πιο πιθανό είναι η συνέχιση του πολέμου φθοράς με μια πιθανότητα περί το 50%, τουλάχιστον μέχρι να ξεκαθαρίσουν οι πραγματικές προθέσεις Τραμπ, αφού αναλάβει. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία θα προσπαθήσει να αυξήσει την πίεση τόσο στην Ουκρανία, όσο και τη Δύση. Η προσπάθεια να σπάσει η ενότητα της Δύσης μέσω της οικονομικής και πολιτικής εξάντλησης, είναι  στρατηγικός στόχος της Μόσχας εξ αρχής. 

Δεύτερον, ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό σενάριο με υψηλή πιθανότητα της τάξης του 30-40%, αποτελεί η πραγματοποίηση πυρηνικών δοκιμών στη Ρωσία. Η δοκιμή πυρηνικών όπλων σε ακατοίκητες περιοχές, θα στείλει μήνυμα ότι η Μόσχα είναι έτοιμη να οδηγήσει την κατάσταση στα άκρα. Αυτό θα προκαλέσει διεθνείς διαμαρτυρίες, αλλά η ρωσική ηγεσία θα έχει επιτύχει τους επικοινωνιακούς στόχους της. Το πλέον προβληματικό σε αυτό το σενάριο, είναι η σχεδόν βέβαιη αντίδραση της Δύσης συνολικά, που θα είναι η αυστηροποίηση της στάσης της και η κατακόρυφη αύξηση της έντασης αντιδράσεων και ετοιμότητας. Μία πραγματικότητα που θα κάνει τα πράγματα εκρηκτικά και ακραία επικίνδυνα για μια γενικευμένη σύρραξη. Εκτός κι αν κάποιος πιστεύει ότι το δόγμα της μη συνεννόησης με τρομοκράτες και μάλιστα με Τραμπ πρόεδρο των ΗΠΑ, είναι απλά λόγια. Κάτι που η εμπειρία έχει δείξει πως δεν ισχύει.

Τρίτο σενάριο, μάλλον χαμηλής πιθανότητας (10-20%) περιλαμβάνει τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στο πεδίο της μάχης. Απίθανο αλλά όχι αδύνατο, μιας και εάν η Ρωσία βρεθεί σε στρατηγικό αδιέξοδο, ο Πούτιν και το καθεστώς του θα κάνουν τα πάντα για να επιβιώσουν. Οπότε δεν μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς αν και, επαναλαμβάνω, είναι ιδιαίτερα υπερβολικό.

Ένα ιδιαίτερα τρομακτικό σενάριο τέλος, αφορά την ακούσια κλιμάκωση, εξαιτίας  λανθασμένης απόφασης ή τεχνικού σφάλματος. Κάτι εξαιρετικά πιθανό, σε αυτές τις ακραίες συνθήκες πίεσης και έντασης. Οι συνέπειες αυτής της εξέλιξης, όπως είναι προφανές, μπορεί να είναι καταστροφικές και να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτες αλυσιδωτές αντιδράσεις. Στις οποίες θα πρέπει να συγκαταλέγεται και το εφιαλτικό σενάριο μιας γενικευμένης πυρηνικής σύγκρουσης. Η πιθανότητα για ένα τέτοιο συμβάν είναι μικρότερη του 5%, αλλά θα ήταν εξαιρετικά ανεύθυνο και κουτό να μην θεωρηθεί υπαρκτό.

Μπροστά σε μια τέτοια ασταθή κατάσταση, η διεθνής κοινότητα βρίσκεται σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι. Η συνεχής στρατιωτική κλιμάκωση, η αυξανόμενη γεωπολιτική πόλωση και η χρήση τεχνολογικά εξελιγμένων όπλων έχουν διαμορφώσει ένα εξαιρετικά αβέβαιο περιβάλλον και μέλλον. Το ζήτημα δεν είναι μόνο εάν υπάρχει πραγματικά μία αποδεκτή από όλους διπλωματική λύση, αλλά και εάν υπάρχουν τα περιθώρια χρόνου για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Το μόνο σίγουρο πάντως είναι ότι, εάν συνεχιστεί η τρέχουσα κατάσταση, το κόστος θα είναι τεράστιο, τόσο για την Ουκρανία όσο και για ολόκληρο τον πλανήτη.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr