Οι μάρτυρες της Novartis και το Παιχνίδι των κατηγοριών

Η εισαγγελική απόφαση της Παρασκευής που διατάσσει την αποκάλυψη των στοιχείων των προστατευόμενων μαρτύρων στην υπόθεση Novartis, δεν είναι απλώς μια ακόμα νομική κίνηση. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα βήμα που φέρνει στην επιφάνεια κάτι πολύ πιο βαθύ και σκοτεινό: τον τρόπο με τον οποίο ενίοτε, κάποιοι που εκλέγονται να λειτουργήσουν θεσμούς, "παίζουν" με την έννοια της δικαιοσύνης για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένα συμφέροντα. Στην Ελλάδα, η διαφθορά και οι σκοπιμότητες δεν είναι καινούργιο φαινόμενο – το ίδιο ισχύει και για την τάση κάποιων να κατασκευάζουν "αλήθειες" που δεν εξυπηρετούν τίποτε περισσότερο από προσωρινά πολιτικά κέρδη. 

Η υπόθεση Novartis είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα. Για χρόνια, οι προστατευόμενοι μάρτυρες λειτουργούσαν ως "ανώνυμοι στρατιώτες" της αλήθειας, υποτίθεται για να προστατευθούν από αντίποινα. Όμως, όπως αποδεικνύεται ξανά και ξανά, η ανωνυμία τους εξυπηρέτησε άλλους σκοπούς – σκοπούς που δεν είχαν ιδιαίτερη σχέση με τη διαφάνεια ή την απονομή δικαιοσύνης. Πολλοί ήταν εκείνοι που εκμεταλλεύτηκαν αυτούς τους μάρτυρες ως εργαλεία. Για να "στήσουν" κατηγορίες και να διευθετήσουν πολιτικούς λογαριασμούς, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι η προστασία των μαρτύρων από την δημόσια έρευνα, θα τους επέτρεπε να πουν ό,τι εξυπηρετούσε την δική τους γραμμή. 

Το πρόβλημα, όμως, ξεκινάει από αλλού. Όταν το καθεστώς της προστασίας γίνεται "συγχωροχάρτι" για να εκτοξεύονται καταγγελίες αμφιβόλου εγκυρότητας, με την βεβαιότητα ότι κανείς δεν θα ζητήσει εξηγήσεις, τότε η ίδια η έννοια της δικαιοσύνης τραυματίζεται ανεπανόρθωτα. Και όταν αυτό το καθεστώς της ανωνυμίας αίρεται, βάσει δικαίου και λογικής, οι "προστάτες" των μαρτύρων βρίσκονται εκτεθειμένοι, όπως δεν περίμεναν. Μήπως λοιπόν το πραγματικό άγχος εκείνων που αντιτίθενται στην απόφαση, δεν είναι η προστασία της ταυτότητας των μαρτύρων, αλλά το να μην αποκαλυφθεί η υποτιθέμενη "ουδετερότητα" με την οποία διαχειρίστηκαν την υπόθεση; 

Ας μη γελιόμαστε: όποιος έχει παρακολουθήσει την υπόθεση γνωρίζει ότι οι μαρτυρίες αυτές χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για να κατασκευαστούν κατηγορίες και να πλήξουν συγκεκριμένα πρόσωπα. Πρόσωπα που, καθόλου τυχαία, βρίσκονται συχνά στον πολιτικό αντίποδα όσων προώθησαν την υπόθεση. Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά για να δούμε ποιοι είχαν συμφέρον από αυτές τις καταγγελίες. Το γεγονός ότι η υπόθεση στηρίχθηκε σε "ανώνυμα στόματα" με αμφισβητούμενες προθέσεις γεννά πολλά ερωτήματα για την ακεραιότητα της διαδικασίας. 

Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια κρίσιμη καμπή. Αν και η αποκάλυψη των ταυτοτήτων είναι, στα χαρτιά, μια κίνηση προς περισσότερη διαφάνεια, μένει να δούμε αν θα αποκαλυφθούν και οι αθέατοι μηχανισμοί που "παρήγαγαν" τις μαρτυρίες αυτές. Και αν όντως υπήρξαν παρεμβάσεις, θα τολμήσει κανείς να ζητήσει ευθύνες από όσους χρησιμοποίησαν τους μάρτυρες ως εργαλεία πολιτικής εκκαθάρισης; Θα το πάει κανείς "μέχρι τέλους;

Το μεγάλο ερώτημα όμως, είναι άλλο! Αυτό που πραγματικά μετρά είναι η σημασία αυτής της απόφασης για το μέλλον της Ελληνικής Δικαιοσύνης. Σε μια εποχή που οι θεσμοί και η κοινωνία διψούν για διαφάνεια και λογοδοσία, θα δούμε την αλήθεια ή θα παραμείνουμε σε ένα ατελείωτο παιχνίδι εξουσίας και παρασκηνίου; Θα γίνει άραγε η αποκάλυψη των ταυτοτήτων η αρχή για κάτι πιο καθαρό, ή απλώς θα επιβεβαιώσει αυτό που πολλοί υποψιάζονται, ότι δηλαδή η υπόθεση αυτή ήταν από την αρχή μέχρι το τέλος ένας καλοστημένος πολιτικός ελιγμός; Θα παραμείνει εκεί ή θα φτάσει στα πραγματικά γεγονότα; 

Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική Δικαιοσύνη έχει μια μεγάλη ευθύνη. Αν αποδειχθεί ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες χρησιμοποιήθηκαν ως "μαριονέτες" από πολιτικούς παράγοντες, το πλήγμα θα είναι ανεπανόρθωτο. Και αν η αλήθεια έρθει στο φως, θα πρέπει να υπάρξει σοβαρή λογοδοσία. Όχι μόνο από τους μάρτυρες, αλλά και από όσους τους καθοδήγησαν να πουν "τις κατάλληλες αλήθειες". Διότι οι εποχές είναι κρίσιμες και το τελευταίο που χρειάζεται η χώρα είναι ένας ακόμη κύκλος αμφισβήτησης για τους θεσμούς της.

Με απλά λόγια, το πραγματικό ζητούμενο δεν είναι απλώς η αποκάλυψη των ταυτοτήτων των μαρτύρων, αλλά το αν η Δικαιοσύνη μπορεί να ανακτήσει την αξιοπιστία της. Και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να σταματήσει να λειτουργεί ως "όχημα" πολιτικών εκκαθαρίσεων. Γιατί διαφορετικά, οι θεσμοί θα συνεχίσουν να αμφισβητούνται, και το μέλλον θα παραμείνει, για άλλη μια φορά, σε θολά νερά.

Η χώρα παρακολουθεί και αναμένει. Ας ευχηθούμε αυτοί που πρέπει, να ανταποκριθούν όπως πρέπει.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr