Η ακρίβεια επιμένει και προβληματίζει. Μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα παραμένει ένα από τα κυριότερα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν κυβέρνηση και κοινωνία, καθώς επηρεάζει την αγοραστική δύναμη των πολιτών και τη γενικότερη οικονομική σταθερότητα. Η χώρα, όπως πολλές άλλες στην Ευρώπη, βρίσκεται αντιμέτωπη με τις επιπτώσεις των πληθωριστικών πιέσεων που προκαλούνται από την άνοδο των τιμών βασικών αγαθών και υπηρεσιών. Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για τον Σεπτέμβριο του 2024, ο ετήσιος πληθωρισμός ανήλθε στο 2,9%, σημειώνοντας αύξηση σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2023, όπου ο δείκτης είχε φτάσει το 1,6%. Το πρόβλημα, προφανώς, βρίσκεται στο γεγονός ότι, παρά τη σταθεροποίηση του φαινομένου σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με το παρελθόν, εξακολουθεί να παρατηρείται σημαντική αύξηση στις τιμές ορισμένων αγαθών.

Οι αυξήσεις που καταγράφηκαν αφορούν κυρίως βασικά προϊόντα διατροφής και ενέργειας. Συγκεκριμένα, η κατηγορία "Διατροφή και μη αλκοολούχα ποτά" κατέγραψε άνοδο 3,2%, με τις τιμές σε τρόφιμα όπως το ψωμί, τα κρέατα, τα φρούτα και τα λαχανικά να σημειώνουν αισθητή άνοδο. Ειδικά το ελαιόλαδο κατέγραψε εντυπωσιακή αύξηση 38,9%, γεγονός που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα ελληνικά νοικοκυριά, δεδομένης της σημαντικής κατανάλωσής που συνηθίζουν να κάνουν. Επίσης, οι τιμές στη στέγαση αυξήθηκαν κατά 5,9%, λόγω της αύξησης στα ενοίκια, στον ηλεκτρισμό και στο φυσικό αέριο, γεγονός που συνιστά μια από τις κυριότερες πληθωριστικές πιέσεις.

Η ενεργειακή κρίση συνεχίζει να επηρεάζει σημαντικά τον πληθωρισμό στην Ελλάδα. Παρά τη μείωση των τιμών στα καύσιμα και τα λιπαντικά κατά 12,6%, η αύξηση του φυσικού αερίου κατά 20,2% και του ηλεκτρισμού κατά 11,3% επιβαρύνει σημαντικά τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, δημιουργώντας πίεση στην παραγωγή και την διανομή προϊόντων και υπηρεσιών. Οι αυξήσεις αυτές επηρεάζουν επίσης το κόστος στέγασης και την λειτουργία των επιχειρήσεων, ιδιαίτερα σε τομείς με υψηλή κατανάλωση ενέργειας.

Εκτός από τις μακροοικονομικές συνθήκες, όπως επανειλημμένα έχει εξηγήσει η στήλη, η καταναλωτική συμπεριφορά διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο ο πληθωρισμός διαμορφώνεται και διαμορφώνει την αγορά. Οι καταναλωτές, παρά τις  αυξημένες τιμές, τείνουν να μην προσαρμόζουν τις αγοραστικές τους συνήθειες, μη αναζητώντας φθηνότερες-εναλλακτικές λύσεις και μη περιορίζοντας τις δαπάνες σε μη απαραίτητα αγαθά. Η συμπεριφορά αυτή προφανώς αφαιρεί πίεση από τις  επιχειρήσεις οι οποίες, βλέποντας να μην σημειώνεται μείωση της ζήτησης για τα (ακριβά) προϊόντα τους, δεν αισθάνονται την ανάγκη να μειώσουν το περιθώριο κέρδους τους, να εφαρμόσουν εκπτώσεις ή προχωρήσουν σε πραγματικά μεγάλες προσφορές. Ταυτόχρονα, η αυξημένη ζήτηση για ορισμένα αγαθά μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον αυξήσεις τιμών σε προϊόντα πρώτης ανάγκης, εντείνοντας περαιτέρω τις πληθωριστικές πιέσεις.

Έτσι όμως επηρεάζεται η ευρύτερη καταναλωτική εμπιστοσύνη που αποτελεί βασικό παράγοντα για την οικονομική σταθερότητα, καθώς οι καταναλωτές, όταν αισθάνονται οικονομική ανασφάλεια, υποχρεώνονται μεσομακροπρόθεσμα να περιορίσουν τις δαπάνες τους, γεγονός που τελικά επηρεάζει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Αντίθετα, όταν η εμπιστοσύνη είναι υψηλή, οι καταναλωτές είναι πιο πιθανό να αυξήσουν τις δαπάνες τους, υποστηρίζοντας έτσι την υγιή και όχι πληθωριστική ανάπτυξη της οικονομίας.

Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο πληθωρισμός πλήττει σαφώς εντονότερα τα χαμηλά εισοδήματα, διότι οι αυξήσεις στις τιμές των βασικών αγαθών και υπηρεσιών, όπως η διατροφή και η στέγαση, επηρεάζουν περισσότερο τα νοικοκυριά που διαθέτουν περιορισμένο διαθέσιμο εισόδημα. Εξ ου και η αύξηση των ενοικίων κατά 5,4%, καθιστά προβληματική την διατήρηση της οικονομικής σταθερότητας για την πλειονότητα της κοινωνίας. 

Η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει σειρά μέτρων για την ανακούφιση των πολιτών από τις αυξήσεις τιμών και την αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων. Μεταξύ αυτών, σημαντική είναι η επιδότηση των λογαριασμών ενέργειας, η οποία βοηθά στη μείωση των δαπανών των νοικοκυριών. Παράλληλα, τα προγράμματα κοινωνικής στήριξης για ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού συνεχίζουν να παρέχουν οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων τιμών. Σε συνδυασμό με τους ενισχυμένους ελέγχους φαινομένων αισχροκέρδειας και κερδοσκοπίας διαμορφώνεται ένα πλαίσιο στήριξης που κρατά "στην επιφάνεια του νερού" πολλούς.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ελληνική οικονομία βρίσκεται εν μέσω της (τιτάνιας) προσπάθειας για ανάκαμψη από τις συνέπειες των πολυετών, αλλεπάλληλων κρίσεων. Οι πληθωριστικές πιέσεις αποτελούν σαφώς μια επιπλέον πρόκληση, αλλά τα κυβερνητικά μέτρα στοχεύουν στη σταθεροποίηση της αγοράς και την βελτίωση της οικονομικής κατάστασης. Οι τιμές στα βασικά αγαθά, αν και αυξάνονται, αντιμετωπίζονται με την προοπτική ότι τα μέτρα που λαμβάνονται θα οδηγήσουν σε σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Η σταθεροποίηση του πληθωριστικού δείκτη σε χαμηλότερα επίπεδα, όπως το 2,9% για τον Σεπτέμβριο του 2024, δείχνει ότι οι πολιτικές της κυβέρνησης αρχίζουν να αποδίδουν, παρά τις προκλήσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν.

Είναι σαφές ότι η αντιμετώπιση του πληθωρισμού παραμένει μια δύσκολη υπόθεση, καθώς εξωτερικοί παράγοντες, όπως η (υφέρπουσα αλλά παρούσα) παγκόσμια ενεργειακή κρίση, οι διάφορες περιφερειακές πολεμικές συρράξεις και οι "περίεργες" καιρικές συνθήκες λόγω κλιματικής αλλαγής, επιδρούν άμεσα στην εσωτερική αγοράς. Ωστόσο, οι πολιτικές που εφαρμόζονται προσφέρουν κάποιες ανακουφιστικές λύσεις για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, παρά την επήρεια του ευρύτερου διεθνούς περιβάλλοντος. Συνολικά, αν και ο δρόμος προς την πλήρη σταθεροποίηση είναι ακόμα μακρύς, όλα δείχνουν πως κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση και ότι ο στόχος μιας πιο ανθεκτικής και βιώσιμης οικονομίας, είναι εφικτός. Αρκεί να βάλουμε όλοι το… χεράκι μας!

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr