Ώρα για χειροπιαστές λύσεις και αποτελέσματα στην νεανική παραβατικότητα

Η νεανική παραβατικότητα αποτελεί ένα ζήτημα που αφορά όλους και αυξάνεται συνεχώς, με αλματώδεις, ιδιαίτερα ανησυχητικούς ρυθμούς. Το φαινόμενο έχει σοβαρές επιπτώσεις, όχι μόνο για τους νέους που εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες, αλλά και για τις οικογένειές τους, τις τοπικές και την ευρύτερη κοινωνία στο σύνολό τους. Όταν εξετάζουμε τους παράγοντες που οδηγούν τους νέους σε παραβατικές συμπεριφορές, γίνεται σαφές ότι οι αιτίες είναι πολυπαραγοντικές. Συνδυάζουν κοινωνικοοικονομικά, οικογενειακά και ψυχολογικά ζητήματα.

Συχνά, οι νέοι που εμπλέκονται στην παραβατικότητα προέρχονται από οικογένειες με οικονομικές δυσκολίες. Η έλλειψη ευκαιριών στην εκπαίδευση και την απασχόληση οδηγεί πολλούς από αυτούς να αποκτούν ένα αίσθημα αδιεξόδου. Όταν η ανεργία και η φτώχεια κυριαρχούν, οι νέοι αισθάνονται παγιδευμένοι και, χωρίς υποστηρικτικές δομές, μπορεί να στραφούν σε παράνομες δραστηριότητες ως διέξοδο εκτόνωσης αλλά και λύση διαφυγής. Αυτό το μοτίβο παρατηρείται συχνά, όχι επειδή το επιλέγουν συνειδητά, αλλά επειδή διαισθάνονται πως δεν έχουν άλλες εναλλακτικές.

Η επίδραση της οικογένειας στην γενικότερη συμπεριφορά αλλά πολύ περισσότερο ειδικά στην παραβατικότητα, είναι καθοριστική. Όταν οι οικογενειακές σχέσεις είναι δυσλειτουργικές ή όταν λείπει η υποστήριξη των γονέων, οι νέοι δεν λαμβάνουν την καθοδήγηση και δεν αισθάνονται την σταθερότητα που χρειάζονται. Πολλά παιδιά που ζουν σε περιβάλλοντα όπου επικρατεί η βία ή η παραμέληση, τις επαναλαμβάνουν συχνά στην προσωπική τους ζωή. Ακόμη, η πίεση από τους συνομηλίκους μπορεί να οδηγήσει τα νεαρά άτομα σε παραβατικές συμπεριφορές. Πολύ δε περισσότερο όταν οι ευρύτερες συνθήκες τα οδηγούν στην αναζήτηση αποδοχής και ένταξης σε ομάδες.

Εξίσου σοβαρά υπόψη θα πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι τα ψυχολογικά φορτία που πολλοί καλούνται να αντιμετωπίσουν. Ψυχολογικές διαταραχές όπως το άγχος ή η κατάθλιψη, εντείνουν το πόσο ευάλωτοι είναι και τους ωθούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές. Η χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ και ναρκωτικά, επιδεινώνει την κατάσταση και έχει αποδεδειγμένα καταστροφικές συνέπειες, για την ίδια την ζωή τους.

Σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειες της νεανικής παραβατικότητας είναι σημαντικές και εκτεταμένες. Η εμπλοκή με τον νόμο σημαίνει στιγματισμό διαφοροποίηση από την συνηθισμένη ρουτίνα των συνομηλίκων και, ορισμένες φορές, σε φυλάκιση και λοιπά ποινικά μέτρα. Οι αρνητικές επιπτώσεις τους ακολουθούν και τους πιέζουν για πολλά χρόνια. Οι κοινότητες στις οποίες ζουν βιώνουν αυξημένα επίπεδα φόβου και ανασφάλειας, γεγονός που οδηγεί σε διάσπαση της κοινωνικής συνοχής. Το οικονομικό κόστος είναι επίσης σημαντικό, καθώς η κοινωνία επωμίζεται το βάρος της καταστολής και της αντιμετώπισης της εγκληματικότητας, με περιορισμένους διαθέσιμους πόρους.
Η αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας απαιτεί μια συνολική και πολυεπίπεδη προσέγγιση. Καταρχάς, η εκπαίδευση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη. Η ευαισθητοποίηση των νέων σχετικά με τις συνέπειες των πράξεων τους μπορεί να συμβάλει στη μείωση της παραβατικότητας. Στα σχολεία, δραστηριότητες που ενισχύουν την κοινωνική υπευθυνότητα και την ψυχική υγεία μπορούν να προσφέρουν ουσιαστικές λύσεις. Παράλληλα, είναι αναγκαία η υποστήριξη των οικογενειών. 

Οι γονείς χρειάζονται τα κατάλληλα εργαλεία και την απαραίτητη υποστήριξη για να δημιουργήσουν ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον για τα παιδιά τους. Αλλά ταυτόχρονα, πριν και πρώτα απ’ όλα, οφείλουν να είναι απόλυτα υπεύθυνοι για την ανατροφή των παιδιών τους. Για να εξασφαλισθεί αυτή η υπευθυνότητα, είναι αναγκαίο να προβλεφθούν σοβαρές και υπολογίσιμες συνέπειες για τους κηδεμόνες. Συνέπειες τις οποίες να  υφίστανται βαθμιαία αλλά και απαρέγκλιτα. Το ζήτημα παραείναι σοβαρό για χωρούν χάρες και ρουσφέτια!

Επίσης, η ανάπτυξη ειδικών κοινωνικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων έχει καίρια σημασία. Οι αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες προσφέρουν στους νέους ασφαλείς διεξόδους για να εκφραστούν και να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες. Παράλληλα, η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης είναι κρίσιμη. Όταν οι νέοι έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, αυξάνονται οι πιθανότητες να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και να αποφύγουν την εμπλοκή σε εγκληματικές δραστηριότητες, ή άλλες δυσάρεστες εξελίξεις.

Είναι προφανές ότι η νεανική παραβατικότητα αποτελεί μια πολυσύνθετη πρόκληση που δεν μπορεί να λυθεί από μία και μόνο πλευρά. Απαιτείται η συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων—σχολείων, οικογενειών, κοινοτήτων και κρατικών υπηρεσιών—για να διασφαλιστεί ένα περιβάλλον που θα προσφέρει στους νέους τις ευκαιρίες και την υποστήριξη που χρειάζονται. Μόνο μέσα από τη συλλογική προσπάθεια μπορούμε να τους παρέχουμε τα απαραίτητα εργαλεία για να αποφύγουν την εγκληματικότητα και να προχωρήσουν σε μια θετική κατεύθυνση.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr