Μάριο Ντράγκι: Κάντε ό,τι χρειαστεί, ξανά!

Η έκθεση του Μάριο Ντράγκι, που δόθηκε στη δημοσιότητα την Δευτέρα, αποτελεί μια από τις πλέον σημαντικές αναλύσεις για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και το πώς αυτή μπορεί να ενισχυθεί σε ένα παγκόσμιο γεωπολιτικό περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία. Το κείμενο τονίζει εξετάζει μια σειρά από δομικές αδυναμίες στην ευρωπαϊκή οικονομία και προτείνει στρατηγικές λύσεις για να καταστεί η ΕΕ πιο ανθεκτική και ανταγωνιστική σε σχέση με άλλες οικονομικές υπερδυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα.

Ένα από τα πλέον βαρυσήμαντα σημεία της έκθεσης αναφέρεται στην ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης, η οποία χαρακτηρίζεται ως ένας ιδιαίτερα σημαντικός κίνδυνος για τη σταθερότητα και την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης. Η ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από ξένους προμηθευτές για κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως τα ορυκτά, τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή προηγμένων τεχνολογιών και την πράσινη μετάβαση. Σημειώνει χαρακτηριστικά ότι περί το 40% των εισαγωγών της ΕΕ προέρχεται από περιορισμένο αριθμό προμηθευτών, ενώ μεγάλο μέρος αυτών προέρχεται από χώρες που δεν είναι στρατηγικά ευθυγραμμισμένες με την ΕΕ και δεν θα έπρεπε να έχουν σημαντικές δυνατότητες άσκησης πίεσης προς αυτήν.

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και Πρόεδρος του Ευρωσυστήματος προτείνει την αναδιάρθρωση της ενεργειακής στρατηγικής της Ευρώπης, εστιάζοντας στη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης ενεργειακής αγοράς που θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα της ΕΕ στις μελλοντικές κρίσεις, προσφέροντας παράλληλα χαμηλότερο κόστος ενέργειας για τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι προτάσεις αυτές  θα αντιμετωπίσουν σημαντικά εμπόδια όταν θα έρθει η ώρα της εφαρμογής, καθώς απαιτούν ευρεία πολιτική συναίνεση και μεγάλες επενδύσεις σε υποδομές, κάτι που σε αρκετά κράτη-μέλη είναι ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί.

Επίσης, η έκθεση τονίζει την υστέρηση της Ευρώπης σε επενδύσεις στην καινοτομία και την τεχνολογία. Σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, η ΕΕ επενδύει πολύ λιγότερο σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες και η παραγωγή πράσινης τεχνολογίας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον κατακερματισμό της εσωτερικής αγοράς, ο οποίος εμποδίζει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν πλήρως τα πλεονεκτήματα των οικονομιών κλίμακας που προσφέρει η Ένωση. Ο Ντράγκι τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να εξισορροπήσει αυτό το κενό, επενδύοντας περισσότερο και περισσότερα στην έρευνα και την ανάπτυξη, καθώς και στη δημιουργία ισχυρών συνεργασιών στο σύνολο της Ένωσης, τόσο μεταξύ κρατών, όσο και μεταξύ ιδιωτών.

Προφανώς πρόκειται για ένα κρίσιμο σημείο της έκθεσης, το οποίο θα προκαλέσει διαφωνίες, καθώς αναδεικνύεται ότι η οικονομική παραγωγικότητα της Ευρώπης υπολείπεται σημαντικά των ΗΠΑ λόγω των χαμηλότερων επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς. Η αναθεώρηση αυτής της προσέγγισης είναι απαραίτητη για να μπορέσει η Ευρώπη να γίνει ξανά ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.

Επιπλέον, ο Super Mario τονίζει εμφατικά την ανάγκη δημιουργίας μιας εξωτερικής οικονομικής πολιτικής, η οποία θα ενισχύει τις εμπορικές σχέσεις της ΕΕ με χώρες που διαθέτουν κρίσιμους πόρους. Υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να αναπτύξει νέες στρατηγικές που θα της επιτρέπουν να εξασφαλίζει την προμήθεια πρώτων υλών μέσω διακρατικών συνεργασιών και συμφωνιών. Κάνει δε ειδική μνεία στην δημιουργία αποθεμάτων κρίσιμων υλικών και στη δημιουργία βιομηχανικών συμμαχιών που θα προστατεύουν την ευρωπαϊκή αγορά από γεωπολιτικές αναταραχές.

Η έκθεση Ντράγκι έχει ιδιαίτερα μεγάλες και μακρόπνοες φιλοδοξίες για την Ένωση, καθώς προτείνει μια συνολική αναθεώρηση των στρατηγικών της ΕΕ σε πολλούς τομείς. Παρά τα σημαντικά πλεονεκτήματα αυτής της παρουσίασης, υπάρχουν και αρκετά σημεία όπου δέχονται έντονη κριτική και, λογικά, αυτή θα ενταθεί ακόμη περαιτέρω στο άμεσο μέλλον.

Π.χ. η επιτυχία των προτάσεων του Ντράγκι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των κρατών-μελών να συνεργαστούν. Η έκθεση αναγνωρίζει ότι η ενιαία αγορά της ΕΕ είναι κατακερματισμένη, αλλά δεν προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για να επιλυθούν οι διαφορές ανάμεσα στα κράτη. Υπό αυτό το πρίσμα, η αποτελεσματικότητα των προτάσεων θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη αν δεν επιτευχθεί υψηλός βαθμός συντονισμού και σύμπνοιας μεταξύ των κρατών-μελών. Πώς θα επιτευχθεί αυτός ο στόχος;

Ακόμη ο Ντράγκι θεωρεί απαραίτητες τεράστιες επενδύσεις (περί τα €800 δις ετήσια), τόσο από τον δημόσιο, όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Η χρηματοδότηση αυτών των επενδύσεων αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα που αναδεικνύει η έκθεση, καθώς η ΕΕ πρέπει να βρει τρόπους να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τα ιδιωτικά κεφάλαια, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αυξήσει τη διαθεσιμότητα δημόσιων πόρων μέσω συνεργασιών και δανεισμού. Με την διάσταση απόψεων στο θέμα της εξεύρεσης των πόρων ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο, με ποιο τρόπο θα βρεθούν αυτοί; 

Τέλος, ένα ιδιαίτερα δύσκολο σημείο όσων υπογραμμίζει ο μεγάλος Ιταλός, αφορά το γεγονός πως η ΕΕ δεν μπορεί (και δεν πρέπει) πλέον να βασίζεται σε άλλες χώρες για την ασφάλειά της, ειδικά μετά την αλλαγή των παγκόσμιων γεωπολιτικών ισορροπιών. Ωστόσο, η προτεινόμενη στρατηγική εξάρτησης από τις βιομηχανικές συμμαχίες, δεν αρκεί από μόνη της. Διότι θα είναι εξαιρετικά εύθραυστη, καθώς η ΕΕ εξακολουθεί να εξαρτάται από τρίτες χώρες για κρίσιμες πρώτες ύλες. Και με πολλές από αυτές τις χώρες (π.χ. Κίνα), η γεωπολιτική ένταση υπάρχει εδώ και χρόνια πλέον και βαίνει αυξανόμενη.

Η έκθεση Ντράγκι προσφέρει μια ξεκάθαρη και φιλόδοξη στρατηγική για την αναμόρφωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ σε ένα περίπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον. Tα σχέδια και οι προτεινόμενες στρατηγικές είναι φιλόδοξα και απαιτούν σημαντικό συντονισμό, πολιτική βούληση και τεράστιες επενδύσεις. Παράγοντες που κάθε άλλο, παρά εξασφαλισμένοι είναι στο πολιτικό σκηνικό της ΕΕ. Αν και η έκθεση θέτει τις βάσεις για ένα πιο παραγωγικό μέλλον, η πρακτική εφαρμογή των μέτρων που προτείνονται θα κρίνει την επιτυχία! Αυτή όμως, είναι κάτι που παραμένει ιδιαίτερα αβέβαιο, με δεδομένες τις εσωτερικές και εξωτερικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ένωση. Ο δρόμος είναι ίδιος με εκείνον που επέλεξε ο Super Mario το 2012! Μακρύς και δύσβατος! Αλλά μπορεί να διανυθεί! Αρκεί η Ευρώπη να είναι διατεθειμένη να κάνει και πάλι "Ότι χρειαστεί"! Είναι;

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr