Τουρισμός ναι, αλλά όχι μόνο!

Ο τουρισμός αποτελεί εδώ και δεκαετίες τον ακρογωνιαίο λίθο της ελληνικής οικονομίας, συμβάλλοντας σημαντικά στο ΑΕΠ και στην απασχόληση.

Το ποσοστό του ΑΕΠ που παράγεται από τον κλάδο (ανάλογα το έτος και την ποιότητα της πλειονότητας των επισκεπτών) βρίσκεται στα επίπεδα του 20%, δηλαδή στο 1/5 της εθνικής παραγωγής στηρίζεται σε αυτήν την δραστηριότητα. Αυτή η εξάρτηση είναι εξαιρετικά μεγάλη και σίγουρα υπερβολική. Γεννά δε πολλαπλά ερωτηματικά σχετικά με την βιωσιμότητα της όλης κατάστασης και υπογραμμίζει την ανάγκη για διεύρυνση των παραγωγικών τομέων στην χώρα.

Τα προβλήματα ξεκινούν από την εποχικότητα, ένα διαχρονικό φαινόμενο και από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ελληνικού τουρισμού. Αν και τα τελευταία χρόνια η σαιζόν σε πολλούς ελληνικούς προορισμούς έχει αρχίσει να επεκτείνεται, η συγκέντρωση των τουριστικών ροών κυρίως στους καλοκαιρινούς μήνες παραμένει για την πλειονότητα. Αυτό δημιουργεί σημαντικότατα ζητήματα. Τα οποία ξεκινούν από την αστάθεια εισοδήματος σε πάρα πολλές μικρές επιχειρήσεις και φθάνουν έως την αντικειμενική δυσκολία στον σχεδιασμό βιώσιμων επενδύσεων και υποδομών.

Οι επιχειρήσεις του τουριστικού τομέα αναγκάζονται να λειτουργούν με υψηλές ταχύτητες τους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ τους υπόλοιπους μήνες παραμένουν κλειστές ή λειτουργούν με μειωμένο προσωπικό, δημιουργώντας μη φυσιολογικές καταστάσεις για εργαζόμενους και επιχειρηματίες. Επιπλέον είναι πρακτικά αδύνατον να σχεδιαστούν σοβαρές και μεγάλες επενδύσεις στον τουρισμό ή/και τις υποδομές που αυτός απαιτεί για να αναπτυχθεί βιώσιμα και να δημιουργήσει σταθερές θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα η υπερσυγκέντρωση τουριστών/επισκεπτών σε συγκεκριμένες περιοχές προβλήματα και φορές σε υποδομές και περιβάλλον, με αποτέλεσμα η ανάγκη για επενδύσεις να είναι δυσανάλογα μεγαλύτερη.

Για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά η εποχικότητα και να ενισχυθεί η αντικειμενικά ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουρισμού, είναι απαραίτητη η μετάβαση σε ένα διαφορετικό μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης το οποίο θα έχει ως στρατηγικό στόχο την υψηλότερη ποιότητα επισκεπτών/καταναλωτών. 

Ένα τέτοιου τύπου μοντέλο προϋποθέτει επενδύσεις στις βασικές υποδομές (βελτίωση αεροδρομίων, οδικών δικτύων, λιμένων και των τουριστικών υποδομών γενικότερα). Όλοι είδαμε τι συνέβη στους προορισμούς που εξυπηρετούν τα αεροδρόμια που διαχειρίζεται η Fraport, τα τελευταία χρόνια. Όπως επίσης ανάπτυξη νέων τουριστικών προϊόντων με προσφορά εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο αγροτουρισμός, ο πολιτιστικός, ο οινικός, ο ιατρικός κ.λπ. 

Επιπλέον, για να διατηρηθεί και να τονισθεί η μοναδικότητα του τόπου, που θα προσελκύσει την υψηλότερη ποιότητα απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος (όχι δεν εννοώ να μην τοποθετούνται ανεμογεννήτριες, ίσα ίσα). Έτσι θα έχουμε διατήρηση της φυσικής ομορφιάς της χώρας και προώθηση του βιώσιμου τουρισμού.

Εκτός από την αλλαγή μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης είναι κρισιμότερο και απαραίτητο για την βιωσιμότητα της οικονομίας της χώρας να αναπτυχθούν πολλές και διαφορετικές άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, κατά το δυνατόν ανεξάρτητες από τον τουρισμό.

Παρά τη σημασία του τουρισμού, η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά σε αυτόν τον τομέα. Είναι απαραίτητη η ανάπτυξη άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων. Κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, αλλά όχι μόνο. Η Ελλάδα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη της καινοτομίας σε όλα τα επίπεδα και τομείς, της σύγχρονης τεχνολογίας αυτής καθαυτής (κυρίως σε πληροφορική και επικοινωνίες αλλά όχι μόνο), των υπηρεσιών υγείας και αυτών της εκπαίδευσης.

Εκτός των υπηρεσιών χρειάζεται να διατηρηθούν και να εκσυγχρονισθούν οι τομείς εκείνοι της βιομηχανίας που μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί διεθνώς (π.χ. μέταλλα και κατασκευές), ο πρωτογενής τομέας (χωρίς όμως φρούδες ελπίδες αυτάρκειας και λοιπών μεγαλοστομιών, ζούμε στον 21ο αιώνα και όχι τον 19ο) ενώ η ενέργεια με τις ανανεώσιμες πηγές, μπορεί να εξασφαλίσει σημαντικό βαθμό ενεργειακή αυτονομία της χώρας.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο τουρισμός αποτελεί το σημαντικότερο κεφάλαιο για την ελληνική οικονομία, αλλά δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να είναι ο μοναδικός πυλώνας της ανάπτυξης. Είναι απαραίτητο να υπάρξει μια ισορροπημένη ανάπτυξη περισσότερων τομέων της οικονομίας, με στόχο τη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου και ανθεκτικού οικονομικού μοντέλου.

Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος απαιτούνται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, συνεργασία όλων ανεξαιρέτων των εμπλεκόμενων φορέων και σοβαρότατες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο, δημιουργία υψηλότατου επιπέδου επαγγελματική εκπαίδευση, με συνεχή και αδιάκοπη αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού!

Μόνο με συνολικό σχεδιασμό, στρατηγική και προσέγγιση, μπορούμε να καταστήσουμε την ελληνική οικονομία ισχυρότερη, ανταγωνιστικότερη και άρα ρεαλιστικά βιώσιμη.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr