Προβλήματα και λύσεις: Ακρίβεια!

Ένας από τους βασικότερους λόγους πτώσης των κυβερνητικών ποσοστών στην ευρωκάλπη, θεωρείται η ακρίβεια στις τιμές των αγαθών. Ένα πρόβλημα που προφανώς δεν ξεπεράστηκε ούτε είναι δυνατόν να επιλυθεί απλά, με την στάση των ψηφοφόρων.

Χρειάζεται περισσότερη, πιο συγκεντρωμένη και επικεντρωμένη δράση. Όχι όμως μόνο από την κυβέρνηση αλλά και από τους καταναλωτές. Αλλά ας δούμε τα πράγματα αναλυτικά.

Τα μέτρα που μπορεί να πάρει μια κυβέρνηση κατά του πληθωρισμού και της συνεπακόλουθης ακρίβειας, χωρίζονται σε 7 διαφορετικές κατηγορίες:

Α. Ορισμός διατίμησης, πλαφόν τιμών και αγορανομικοί έλεγχοι. Πρόκειται για μέτρα τα οποία αφενός είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστούν σε διάρκεια χρόνου σε ελεύθερη οικονομία ευρωπαϊκού τύπου και αφετέρου, όταν εφαρμόζονται, δεν αποδίδουν ιδιαίτερα. 

Τα παραδείγματα του βρεφικού γάλακτος στα super markets και του πλαφόν στο περιθώριο κέρδους, είναι χαρακτηριστικά. Εφαρμόστηκαν, οι έλεγχοι ήταν (και πιθανότατα εξακολουθούν να είναι) πιεστικοί, αλλά το αποτέλεσμα ήταν πολύ μικρό. 

Όλοι ωρύονται για τους ελέγχους που δεν γίνονται, αλλά εάν ασχοληθεί κάποιος σοβαρά και ψάξει το πως, πότε, ποιος και πόσο θα ανακαλύψει ότι, με δεδομένα τα αναμενόμενα λόγω ύπαρξης διεθνούς εμπειρίας αποτελέσματα, γίνονται μάλλον περισσότεροι απ’ όσους πρέπει. Αλλά ο… μπάρμπα Μήτσος ο μανάβης, αν δεν δει ελεγκτή να μπαίνει (όχι στο δικό του μαγαζί, στο απέναντι super market), δεν πιστεύει ότι γίνονται έλεγχοι.

Β. Περιοριστική νομισματική πολιτική. Αυτού του είδους τα μέτρα, στην Ευρωζώνη ανήκουν στην δικαιοδοσία και ασκούνται αποκλειστικά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, χωρίς καμία απολύτως ουσιαστική πολιτική παρέμβαση. Στην περίπτωση της συγκεκριμένης κρίσης τιμών, όσα μπορούσαν να γίνουν έγιναν. Σαν το μόνο πιθανό λάθος, θα μπορούσε να θεωρηθεί η χρονική καθυστέρηση κάποιων μηνών στην αλλαγή πολιτικής, γεγονός το οποίο όμως, δεν κόστισε ιδιαίτερα σε αυξητική τάση.

Γ. Περιοριστική δημοσιονομική πολιτική, δηλαδή αύξηση φόρων και μείωση των κρατικών δαπανών, ώστε να υπάρξει μείωση του διαθέσιμου προς κατανάλωση εισοδήματος. Σε αυτή την δέσμη μέτρων η κυβέρνηση προσπάθησε να εφαρμόσει μία εξισορροπημένη πολιτική περισσότερο ανακατανομής και λιγότερο αύξησης των φορών, ενώ διατήρησε σχετικά αμείωτες τις δαπάνες. Δεν θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά διότι η οικονομία, καθώς προερχόταν από υπερδεκαετή περίοδο αλλεπάλληλων κρίσεων, είχε και εξακολουθεί να έχει απόλυτη ανάγκη από υψηλότατους ρυθμούς ανάπτυξης.

Παρόλα αυτά, η κυβέρνηση κατηγορήθηκε ότι δεν είναι… φιλελεύθερη!!! Που θα πάει; Κάποια στιγμή θα γίνει κατανοητό ΚΑΙ στην Ελλάδα τι είναι πραγματικά φιλελευθερισμός και θα πάψουν να στριφογυρίζουν στα μνήματά τους ο Φρήντμαν και ο Χάγιεκ! 

Θα γίνει κάποια στιγμή, αλλά μην το περιμένετε σύντομα. Βλέπετε, για να συμβεί χρειάζεται να πάψει ο… μπάρμπα Κίτσος ο περιπτεράς να πάψει να οδηγεί Land Rover, να μένει σε ρετιρέ 350 τ.μ. και να δηλώνει οκτώ χιλιάρικα τον χρόνο εισόδημα! Οπότε μην κρατάτε ανάσα! Όταν αρχίσουν να δουλεύουν τα εγγόνια σας, και αν… Πίσω στις δυνατότητες μέτρων τώρα.

Δ. Πολιτικές αύξησης προσφοράς. Σε αυτό το σημείο, πράγματι υπήρξε έλλειψη δράσης. Σε όλα σχεδόν τα πεδία παραγωγής θα έπρεπε να υπάρχει πολύ ευκολότερη πρόσβαση για νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις, πολύ μεγαλύτερα κίνητρα (κίνητρα, όχι… επιδοτήσεις σε startup) καινοτομίας και πρωτοπορίας καθώς και ειδικά προγράμματα αύξησης και επιτάχυνσης επενδύσεων σε συγκεκριμένου τύπου υποδομές π.χ. δικτύων οπτικών ινών κ.λπ. Δεν έγινε τίποτε από αυτά και δικαίως καταλογίζεται ευθύνη στην κυβερνητική πολιτική.

Ε. Περιοριστική μισθολογική πολιτική, με στόχο την μείωση του διαθέσιμου προς κατανάλωση εισοδήματος. Εδώ η κυβέρνηση βρέθηκε μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης. Ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις επέβαλλαν την καθήλωση των μισθών, ήταν υποχρεωμένη να τους αυξήσει. Αφενός λόγω της μακράς χρονικής περιόδου που είχαν μείνει καθηλωμένοι μετά από σημαντικότατες μειώσεις, λόγω της κρίσης χρέους και αφετέρου λόγω της προσπάθειας αύξησης της παραγωγικότητας της ευρύτερης οικονομίας. Απλά το παράκανε. Αντί να επιτρέψει αυξήσεις κοντά στα όρια του πληθωρισμού, έδωσε αυξήσεις που ξεπέρασαν (στην 3ετία) στο σύνολο την ανάπτυξη και τον πληθωρισμό. Προφανώς αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, κάποιες (λίγες) μονάδες επιπλέον, για το τέρας. 

Με την ευκαιρία της συζήτησης για μισθούς να σημειώσω ότι, εάν ήμουν ο CEO οποιασδήποτε πολυεθνικής δραστηριοποιείται στην χώρα, θα απαντούσα στην επιστολή του πρωθυπουργού  προς την κυρία φον ντερ Λάιεν πως καλό θα ήταν να ξανασκεφτεί την ερώτησή του αφού δει το μέσο μισθολογικό κόστος (συνολικά με τις εργοδοτικές εισφορές, όχι μόνο τον  μισθό ή τα μεικτά του εργαζομένου) στην Ελλάδα, συγκριτικά με τους μέσους όρους Ευρωζώνης και ΕΕ. Κάτι μου λέει ότι θα απέσυρε την ερώτηση… 

ΣΤ. Ενίσχυση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του νομίσματος ώστε να μειωθούν οι τιμές στα εισαγόμενα προϊόντα. Μια δέσμη μέτρων σε αυτό πεδία θα βοηθούσε σημαντικά, αλλά που δεν μπορεί να έχει εφαρμογή σε περιπτώσεις κοινού νομίσματος. Έγιναν κάποιες προσπάθειες από την ΕΚΤ και τις μεγάλες οικονομίες, αλλά το χάλι της Ευρωπαϊκής οικονομίας απέναντι στον διεθνή ανταγωνισμό, δεν επέτρεψε ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα.

Η. Πολιτικές ενημέρωσης και κινήτρων προς τους καταναλωτές, ώστε να υπάρξει αντικειμενικά ορθή καταναλωτική συμπεριφορά. Μία σωστά και στρατηγικά σχεδιασμένη δέσμη πολιτικών, σε αυτό το κομμάτι, θα μπορούσε να αλλάξει την εικόνα ριζικά. Δυστυχώς δεν έγιναν παρά ελάχιστα πράγματα. Π.χ. το app του e-καταναλωτή, το οποίο ξεκίνησε θετικότατα, αλλά κατέληξε σε… ημίμετρο! Με αποτέλεσμα ο Έλληνας καταναλωτής να επιδείξει την συνηθισμένη του χαλαρότητα, που δίνει την δυνατότητα στα πολλαπλά και πολύπλευρα συμφέροντα που υπάρχουν σε μία μικρή και, εξ ορισμού,  περιορισμένου εύρους αγορά, να την εκμεταλλεύονται. Παρακολουθώντας την συμπεριφορά του καταναλωτή στην Ελλάδα πολλές φορές, ο τρίτος παρατηρητής σχηματίζει την εντύπωση ότι ο Έλληνας πιστεύει ακράδαντα ότι οι εταιρείες δεν έχουν σκοπό το κέρδος αλλά είναι… φιλανθρωπικά ιδρύματα!

Είναι απαραίτητο για την ύπαρξη ουσιαστικού, πραγματικά αποδοτικού για την κοινωνία ανταγωνισμού, να συμμετέχει ενεργά και δυναμικά ο ίδιος ο  πολίτης. Χωρίς ενεργή και ορθολογική καταναλωτική συμπεριφορά από εμάς τους ίδιους, πολύ δύσκολα θα καταπολεμηθεί η ακρίβεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την δεκαετή οικονομική κρίση όπου, λόγω πραγματικής έλλειψης χρημάτων υπήρχε ορθολογική καταναλωτική συμπεριφορά, οι τιμές είχαν πτωτική πορεία. Ο λόγος για τον οποίο δεν επιδεικνύουμε την αντίστοιχη, πάντα μέσα στις σημερινές μας δυνατότητες χωρίς στερήσεις, καταναλωτική συμπεριφορά, αποτελεί πραγματικό μυστήριο! Ή μήπως όχι;

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr