Από τον Καραμανλή στον Σημίτη

Του Κώστα Στούπα

Από τον Καραμανλή στον Σημίτη

Πάγια πεποίθηση αυτής της στήλης είναι πως τους πολιτικούς οφείλουμε να τους κρίνουμε από το έργο που αφήνουν πίσω τους.

Υπό το πρίσμα αυτό το ισοζύγιο του Κώστα Σημίτη ως του πολιτικού που κυβέρνησε αυτήν τη χώρα για δυο τετραετίες είναι θετικό.

Τα σημαντικότερα έργα που έγιναν στη χώρα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα μερικών ετών, μετά την εποχή του Τρικούπη, έγιναν την περίοδο διακυβέρνησης Σημίτη. Η Αττική Οδός, το Μετρό, οι ανισόπεδες διασταυρώσεις της λεωφόρου Κηφισίας έχουν αλλάξει την εικόνα της Αθήνας και τη ζωή των Αθηναίων.

Το ίδιο και το νέο αεροδρόμιο στα Σπάτα, η γέφυρα του Ρίου - Αντιρρίου και άλλα μεγάλα έργα. Οι παλαιότεροι που είχαν ζήσει στην Ελλάδα και στην Αθήνα πριν την ολοκλήρωση των μεγάλων έργων μπορούν να αντιληφθούν την διαφορά στην ποιότητα της καθημερινότητας.

Επίσης μπορούν να καταλάβουν την συνεισφορά όλων αυτών των έργων στην αυτοπεποίθηση του μέσου νεοέλληνα καθώς έφεραν την Αθήνα εγγύτερα στις πόλεις της Ευρώπης και μακρύτερα από τις πόλεις της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

Η μεγαλύτερη συνεισφορά της διακυβέρνησης Σημίτη όμως ήταν η είσοδος της Ελλάδας στη ζώνη του Ευρώ και στη συνέχεια η ένταξη της Κύπρου, χωρίς να έχει λυθεί το Κυπριακό, κάτι που δυσκόλεψε και συνεχίζει να δυσκολεύει τα σχέδια της Τουρκίας στην Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου.

Αρκετοί θεωρούν στρατηγικό λάθος την ένταξη της χώρας στο Ευρώ χωρίς πρώτα να έχουν ολοκληρωθεί οι μεταρρυθμίσεις που θα βελτίωναν την ανταγωνιστικότητά της, την οποία ελάχιστα βελτίωσε η προ της εισόδου υποτίμηση.

Δεν διαφωνώ πως η χώρα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και πως έχουν γίνει αρκετά  λάθη. Πιστεύω όμως πως τα οφέλη από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη είναι περισσότερο γεωπολιτικά με υπαρξιακή χροιά για την επιβίωση του έθνους και λιγότερο οικονομικά.

Για παράδειγμα 25 χρόνια μετά την είσοδο της Ελλάδας στο Ευρώ και περίπου 45 μετά την είσοδο στην ΕΟΚ που εξελίχθηκε σε Ε.Ε. η Τουρκία από μια πάμφτωχη χώρα 40 -50 εκατομμυρίων με ΑΕΠ παρόμοιο με αυτό της Ελλάδας  έχει εξελιχθεί σε μια χώρα, 80 εκατ. με ΑΕΠ πενταπλάσιο της Ελλάδας, με βιομηχανική υποδομή και βλέψεις ανασύστασης της επιρροής της στα εδάφη της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η ελληνική πολιτική τάξη τις τελευταίες δεκαετίες πέραν της αμυντικής θωράκισης και των συμμαχιών με χώρες της περιοχής προκειμένου να ανακοπεί η επιθετικότητα των γειτόνων (εκτός ΗΠΑ, βλέπε Γαλλία, Ισραήλ. Αίγυπτο κλπ.) ορθώς προσπαθεί να αναγάγει τις ελληνοτουρκικές διαφορές σε διαφορές μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας.

Πράττει τούτο με την ελπίδα πως η Ε.Ε. κάποτε μπορεί να αφυπνιστεί από την "γεωπολιτική" αφασία να αντιληφθεί πως προκειμένου να επιβιώσει μεταξύ ΗΠΑ και αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων, όπως Κίνα, Ινδία, Ρωσία, Τουρκία κλπ θα πρέπει να αποκτήσει εκτός της νομισματικής, οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ενότητα.  

Οι ελπίδες της Ελλάδας να επιβιώσει σαν ευρωπαϊκή χώρα ορθώς τοποθετούνται μεταξύ άλλων σε αυτό κυρίως το σενάριο. Η Ελλάδα βρίσκεται σε δημογραφική και οικονομική κάμψη και δύσκολα μπορεί να διατηρήσει επί μακρόν την αποτρεπτική ισχύ έναντι της Τουρκίας που κινείται σε περίοδο αντίστοιχης ακμής.

Μπορεί βέβαια και η Ευρώπη να βρίσκεται σε δημογραφική και οικονομική κάμψη, δεν παύει όμως να είναι μια οντότητα 400 εκατ. και που αθροίζει ένα ΑΕΠ που ξεπερνά τα 17 τρισ. ευρώ. Η Τουρκία έχει πενταπλάσιο ΑΕΠ σε σχέση με την Ελλάδα και η Ε.Ε. έχει 17πλάσιο σε σχέση με την Τουρκία.

Συμφωνώ πως το εγχείρημα να αφυπνιστεί η Ε.Ε. να ελέγχει τις μεταναστευτικές ροές και την ισλαμική διείσδυση και να αποκτήσει γεωπολιτική υπόσταση δεν είναι εύκολο. Αποτελεί όμως μια από τις λίγες ελπίδες των χωρών που γειτνιάζουν με την Τουρκία να μείνουν μακριά από την κυριαρχική επιρροή της.  

Υπό αυτό το πρίσμα η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει ότι χρειάζεται προκειμένου πάντα να βρίσκεται στο σκληρό πυρήνα της Ε.Ε. και του Ευρώ (και ό,τι άλλου προκύψει).  Επίσης, η Ελλάδα οφείλει όσο τις το επιτρέπουν οι δυνάμεις της να κάνει τα πάντα προκειμένου να προχωρήσει η πολιτική ενοποίηση της Ε.Ε.

Η είσοδος της χώρας στις αρχές του 1980 από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στην ΕΟΚ και 20 χρόνια αργότερα από τον Κώστα Σημίτη στο Ευρώ αποτελούν κινήσεις που έστω και εκ των υστέρων εξυπηρετούν αυτό το σενάριο εθνικής επιβίωσης.

Από ιστορικής άποψης, η είσοδος στην Ε.Ε. και το Ευρώ θυμίζει τις προσπάθειες των Παλαιολόγων με συνόδους όπως της Φεράρα το 1438-39 να άρουν το Σχίσμα μεταξύ της Ορθόδοξης και Καθολικής εκκλησίας.

Κατά τους ιστορικούς: Ο Ιωάννης Η’ Παλαιολόγος, ήταν εκείνος που οδήγησε τον πατριάρχη Ιωσήφ και άλλους ορθόδοξους επισκόπους, στην Σύνοδο Φερράρας Φλωρεντίας (1438-1439), για να υπογράψουν την Ένωση των Εκκλησιών. Κατά την διάρκεια τής Συνόδου, ως αντιβασιλέας στην Πόλη, έμεινε ο Κωνσταντίνος, μετέπειτα τελευταίος αυτοκράτωρ. Ο Ιωάννης Η’, θεωρούσε πως η Ένωση των Εκκλησιών, ήτο απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η βοήθεια τής Δύσεως προς την διαρκώς χειμαζόμενη Ανατολή...".

Υπό αυτό το πρίσμα η παραμονή της χώρας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο δυτικό στρατόπεδο, η ένταξή της στο ΝΑΤΟ και εν συνεχεία η ένταξη στην ΕΟΚ- Ε.Ε. και το Ευρώ αποτελούν  στρατηγικής σημασίας επιλογές για την ευημερία και κυρίως για την επιβίωση του εναπομείναντος ελληνισμού μακριά από τις δυνάμεις της Ευρασίας και του Ισλάμ.

Πριν 10 ή 20  χρόνια μια αποτίμηση του κατορθώματος της εισόδου στο Ευρώ υπό την παραπάνω οπτική θα έμοιαζε σαν εφιαλτικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών του έχουν δώσει αρκετή ρεαλιστική υπόσταση.

Τα αρνητικά

Στα αρνητικά της διακυβέρνησης Σημίτη οι περισσότεροι εντάσσουν τα Ίμια, τη διαφθορά αφού κορυφαίοι συνεργάτες φυλακίστηκαν, το κόστος της Ολυμπιάδας, τη διαγραφή του θρησκεύματος από τις ταυτότητες κλπ.

Ο ίδιος θεωρώ ως κορυφαίο "λάθος" που στοίχησε στη χώρα την χρεοκοπία ήταν η υποχώρηση στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση Γιαννίτση-Σπράου. Η χώρα το 2010 χρεοκόπησε κυρίως λόγω της συνταξιοδοτικής δαπάνης αφού μόνο το κράτος στη δεκαετία που προηγήθηκε της χρεοκοπίας είχε επιδοτήσει με περισσότερα από 200 δισ. ευρώ το συνταξιοδοτικό σύστημα.

Έθεσα τη λέξη "λάθος" εντός εισαγωγικών γιατί πιστεύω πως αν επέμενε στην ασφαλιστική μεταρρύθμιση η κυβέρνηση Σημίτη θα ανατρεπόταν εκ των έσω καθώς η αντίδραση της κοινωνίας ήταν πάνδημη όπως θα είναι σε οποιαδήποτε κυβέρνηση επιχειρήσει κάτι ανάλογο σήμερα ή στο μέλλον...

Η διαφορά του Κώστα Σημίτη ( όπως άλλωστε και του Κυριάκου Μητσοτάκη) με μερικούς άλλους οραματιστές εκσυγχρονιστές πολιτικούς είναι στο γεγονός πως κατάφεραν να συναθροίσουν κυβερνητικές πλειοψηφίες και να εφαρμόσουν έστω και ένα μικρό ποσοστό από αυτά που χρειάζεται η χώρα για να πάει ένα βήμα μπροστά.

kostas.stoupas@capital.gr