Τι μας φέρνει το 2025

Του Κώστα Στούπα

Το 2025 ξεκινά με υπερβολικά θετικές προσδοκίες και αυτός είναι ένας λόγος που συνιστά αυξημένη προσοχή. Τα χρηματιστήρια με το ράλι των τελευταίων μηνών, πριν και μετά τις αμερικάνικες εκλογές, ήδη έχουν προεξοφλήσει το μεγαλύτερο μέρος του ιδανικότερου των σεναρίων.

Όσοι έχουν εμπειρία από τις αγορές όμως γνωρίζουν πως όταν όλοι περιμένουν κάτι, συνήθως κάτι άλλο απροσδόκητο είναι αυτό θα συμβεί. Το ίδιο με τις αγορές  ισχύει και στην υπόλοιπη πραγματικότητα.

Η κυρίαρχη πεποίθηση προσδοκά πως το 2025 η οικονομία των ΗΠΑ θα επιταχύνει τους ρυθμούς ανάπτυξης, συμπαρασύροντας μαζί της και την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία.

Τούτο γιατί πιστεύουν στην ευεργετική επίδραση της μείωσης της φορολογίας που υπόσχεται η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι  συγκρατημένα αισιόδοξοι πιστεύουν πως τα οφέλη της μείωσης των φόρων θα εξισορροπήσουν το αρνητικό  αντίκτυπο της επιβολής δασμών.

Κάποιοι θεωρούν επίσης πως η προαναγγελία υψηλών  δασμών από το επερχόμενο πρόεδρο αποτελεί "μπλόφα" προκειμένου να πετύχει καλύτερα αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις.

Το χειρότερο και απευκταίο σενάριο είναι οι δασμοί να επιβληθούν εκτινάσσοντας το κόστος ζωής και τον πληθωρισμό, κάτι που θα απαιτήσει υψηλότερα επιτόκια και θα έχει σαν συνέπεια την ύφεση.

Επιπλέον, η μείωση των φόρων θα απαιτήσει τεράστιες μειώσεις των ομοσπονδιακών δαπανών προκειμένου να ισοσκελιστεί ο προϋπολογισμός κάτι που θα συρρικνώνει τη ζήτηση και θα ενδυναμώσει τα σενάρια ύφεσης.

Το πλέον αισιόδοξο σενάριο για το 2025 είναι το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία με μια συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Ακόμη και αν συμβεί αυτό σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και της βούλησης της πλειοψηφίας των Ουκρανών να γίνουν μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν θα αλλάξουν πεποιθήσεις για τους κινδύνους που απορρέουν από την ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία και τα σχέδια της τελευταίας για αύξηση της επιρροής στις γειτονικές της χώρες.

Στο δυτικό κόσμο υπάρχει επίσης μια διάχυτη αισιοδοξία πως οι τελευταίες εξελίξεις στη Συρία επαναφέρουν την επιρροής της Δύσης στην περιοχή μέσω Τουρκίας και ανακόπτουν την επιρροής της Ρωσίας και του Ιράν. Το σενάριο αυτό ενισχύει προς το παρόν την Τουρκία σαν μια περιφερειακή δύναμη που μπορεί να κινείται κατά το δοκούν εντός και εκτός του δυτικού στρατοπέδου.

Για τα επόμενα 2-3 χρόνια που η Τουρκία θα χρειαστεί να εμπεδώσει την κυριαρχία της στη Συρία, η Ελλάδα δε φαίνεται πως θα αντιμετωπίσει εντάσεις και απειλές στο Αιγαίο. Μετά η κατάσταση μάλλον θα χειροτερέψει...

Το αρνητικό σενάριο για τη Συρία που είναι και το πιθανότερο είναι το νέο καθεστώς να αμφισβητηθεί και η χώρα να κυλήσει σε ένα εμφύλιο και κάποιον διαμελισμό στα χνάρια της Λιβύης. Στην περίπτωση αυτή η Συρία μπορεί να αποδειχτεί πληγή που αιμορραγεί για την Τουρκία και την οικονομία της.

Οι εξελίξεις στη  Συρία και η αντικατάσταση του τόξου επιρροής του Ιράν στην περιοχή από ένα τόξο επιρροής της Τουρκίας αναμένεται να φέρει πιο κοντά την Ελλάδα και το Ισραήλ με την Αίγυπτο.

Η εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ ενισχύει τη θέση της κυβέρνησης Νετανιάχου και άρα και των σχεδίων της για αναδιάταξη των ισορροπιών στη  Μέση Ανατολή. Με δεδομένη της επιρροή του Ισραήλ στις ΗΠΑ, αυτό μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες αναβάθμισης του ρόλου της Ελλάδας.

Η Κίνα και οι απειλές εναντίον της Ταϊβάν που είχαν ατονήσει το 2024, το 2025 ενδεχομένως να επανακάμψουν και λόγω της ενίσχυσης των απομονωτιστών με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ. Ο Κινέζος πρόεδρος επανέλαβε τις απειλές εναντίον της γειτονικής νησιωτικής χώρας στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του.

Το στοίχημα της Κίνας τα επόμενα χρόνια είναι οι αντοχές που μπορεί να επιδείξει το μοντέλο της στο ενδεχόμενο μιας οικονομικής κρίσης. Πώς θα αντιδράσει δηλαδή η κοινωνία στο ενδεχόμενο μετά από 30 και πλέον χρόνια οικονομικής ανάπτυξης θα προκύψουν 2-3 χρόνια με ύφεση, ανεργία και μείωση εισοδημάτων;

Οι δυτικές ελεύθερες οικονομίες με δημοκρατικά πολιτεύματα έχουν επιδείξει ευλυγισία και αντοχές στις κρίσεις μέσω πολιτικών ανατροπών και δημιουργικής καταστροφής. Τα αυταρχικά καθεστώτα όχι.

Το 2025 θα έχουμε εκλογές στη Γερμανία και μετά το καλοκαίρι είναι πιθανό να προκύψουν πρόωρες εκλογές και στη Γαλλία, που η ενίσχυση των άκρων έχει επιφέρει πολιτική αποσταθεροποίηση. Οι εξελίξεις στη Γερμανία και τη Γαλλία θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στο μέλλον της ΕΕ και κατά συνέπεια τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα.

Το χρέος

Το μεγαλύτερο αγκάθι για το 2025 παραμένει το διογκούμενο Δημόσιο Χρέος στις περισσότερες χώρες του κόσμου εκτός της Ελλάδας, που όμως συνεχίζει να κατέχει μια από τις υψηλότερες θέσεις.

Η Ιταλία είναι ήδη στη διακεκαυμένη ζώνη με χρέος περί το 130% του ΑΕΠ. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία και το Η.Β ακολουθούν με δημόσια χρέη περί το 110-120%.

Στις ΗΠΑ ο Τραμπ έχει αναθέσει το Ελον Μασκ να μειώσει τις δαπάνες. Το δύσκολο δεν είναι να μειώσει  δαπάνες περικόπτοντας κοινωνικές υπηρεσίες αλλά να αποφύγει την ύφεση μειώνοντας τη ζήτηση. Πολλοί πιστεύουν πως ένα επιτυχημένος επιχειρηματίας είναι εύκολο να εξελιχθεί και επιτυχημένο πολιτικό.

Τούτο νομίζω είναι λάθος. Σε μια επιχείρηση κάποιος έχει τη δυνατότητα να προσλαμβάνει και να απολύει όποιους θέλει. Σε μια περίοδο ύφεσης π.χ. μπορεί να κλείσει μονάδες και να μειώσει τις δαπάνες αδιαφορώντας για αυτούς που θα απολυθούν.

Σε μια χώρα  δεν μπορεί να διώξει αυτούς που του περισσεύουν ή δεν συμφωνούν μαζί του. Η επιτυχία στην πολιτική συνίσταται στη δημιουργία ευκαιριακών ή μόνιμων πλειοψηφιών με πολιτικούς αντιπάλους. Η τέχνη των συμβιβασμών και της χειραγώγησης αποτελούν ισχυρά όπλα στην πολιτική. Συνήθως οι επιχειρηματίες δεν τη διαθέτουν ειδικά αυτοί οι  ρηξικέλευθοι και καινοτόμοι με υψηλό ναρκισσιστικό δείκτη.

Καλή χρονιά λοιπόν γιατί βαρετή δεν φαίνεται πως θα είναι.

kostas.stoupas@capital.gr