Η κυβέρνηση "παίζει" με την αντιπάθεια για τις τράπεζες

Του Κώστα Στούπα

1) Η κυβέρνηση "παίζει" με την αντιπάθεια για τις τράπεζες

Το ευρύ κοινό για κάποιο λόγο αντιπαθεί τις τράπεζες και οι τελευταίες κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν αυτό το συναίσθημα.  

Η αντιπάθεια  για όσους κερδίζουν από τους τόκους έχει ρίζες χιλιάδων ετών και αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότερες θρησκείες απαγόρευαν τον δανεισμό με τόκο. Στη Δύση η ανοχή της εκκλησίας στον δανεισμό με τόκο ήταν ένα από τα στοιχεία που οδήγησε στο τέλος του Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και την καπιταλιστική επανάσταση.

Η δημιουργία και λειτουργία τραπεζών επέτρεψε την συσσώρευση κεφαλαίου και τον δανεισμό του για την οικονομική και επιστημονική ανάπτυξη. Υπό την έννοια αυτοί οι  τραπεζίτες της Φλωρεντίας (και των γύρω ιταλικών πόλεων) και αργότερα της Ολλανδίας είναι οι πρωτεργάτες της Αναγέννησης, του Καπιταλισμού και της Δημοκρατίας.

Τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά έργα της Αναγέννησης χρηματοδοτήθηκαν από τραπεζίτες όπως οι Μεδδίκοι. Ο λόγος που αναπτύχθηκε η τραπεζική και κάποια στοιχειώδης μορφή δημοκρατίας στις πόλεις της Βόρειας Ιταλίας ήταν γιατί βρέθηκαν σε ένα κενό εξουσίας μεταξύ της επικράτειας του Πάπα και του Γερμανού Αυτοκράτορα.  

Ο δανεισμός με τόκο είναι ένα από τα βασικά συστατικά της αντιπάθειας εναντίον των εβραίων. Ο Σαίξπηρ περιγράφει  αυτή την αντιπάθεια στον "Έμπορο της Βενετίας".

Οι Ρωμαίοι λόγω των συχνών εξεγέρσεων σκόρπισαν τους εβραίους στα τέσσερα σημεία της αυτοκρατορίας. Στους εβραίους πρόσφυγες εκεί που πήγαν δεν επιτρεπόταν να κατέχουν γη και τίτλους. Κατά συνέπεια ασχολήθηκαν με το εμπόριο και αποταμίευαν μόνο σε χρυσό. Κάπως έτσι έγιναν τοκογλύφοι και οι επαγγελματικές ανάγκες τούς ώθησαν στη μόρφωση, στην παραγωγή και στην τάξη των αστών που επαναστάτησαν εναντίον των φεουδαρχών.

Οι αστικές συνήθειες διευκόλυναν την πρόσβαση στις τοπικές ελίτ γεγονός που πολλαπλασίασε το φθόνο και την αντιπάθεια  των ντόπιων. Κατά καιρούς κάποιοι ηγεμόνες προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν αυτή την αντιπάθεια.

Τελευταία φορά ήταν οι ναζί του Χίτλερ. Μετά από αυτό, οι εβραίοι αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Μέση Ανατολή και να ιδρύσουν ένα δικό τους κράτος όπου ο κάθε εβραίος της γης θα μπορούσε να επιστρέψει και να ζήσει. Το Ισραήλ σήμερα καίτοι δεν έχει πετρέλαια (βρέθηκαν κάποιες ποσότητες υδρογονανθράκων στην ισραηλινή ΑΟΖ τα τελευταία χρόνια) έχει το δεύτερο υψηλότερο κατακεφαλήν εισόδημα στη Μέση Ανατολή με πάνω από 50 χιλ. δολ.

Κλείνω τη μικρή ιστορική αναδρομή της αντιπάθειας του ευρέος κοινού για τον τόκο και την τραπεζική.

Το ευρύ κοινό λοιπόν αντιπαθεί τις τράπεζες και οι τελευταίες στην Ελλάδα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν αυτό το συναίσθημα.

Δεν αναφέρομαι απλά στις ανακεφαλαιοποιήσεις με μερικές δεκάδες δισ. τα τελευταία χρόνια από το δημόσιο χρέος για το οποίο πληρώνουμε κάπου 9 δισ. το χρόνο σε τόκους, αλλά και τις συνθήκες υψηλών προμηθειών και αβυσσαλέων περιθωρίων μεταξύ τόκων καταθέσεων και χορηγήσεων.

Κατά τη χρεοκοπία του 2010 όσοι είχαν δανείσει το κράτος έχασαν, αφού τα ομόλογα "κουρεύτηκαν".  Όσοι είχαν μετοχές έχασαν, αφού η αγορά κατέρρευσε. Ειδικά οι τραπεζικές μετοχές σχεδόν μηδενίστηκαν για περισσότερες από μια φορές. Οι βασικοί μέτοχοι άλλαξαν, το ίδιο και τα στελέχη που διοικούν τις τράπεζες. Οι μισθωτοί και συνταξιούχοι υπέστησαν μειώσεις μισθών. 

Οι μόνοι που δεν έχασαν κατά τη χρεοκοπία ήταν οι καταθέτες, αφού Ευρωπαίοι και Έλληνες ηγέτες αποφάσισαν να μην "κουρευτούν" οι καταθέσεις από τον φόβο μιας γενικότερης αποσταθεροποίησης.  

Φαίνεται πως τώρα, μετά την κρίση, κάποιοι αποφάσισαν να "κουρέψουν" τους καταθέτες προσφέροντας τα χαμηλότερα επιτόκια στην Ευρώπη. Τούτο γιατί εκμεταλλεύονται την μεγάλη προσφορά καταθέσεων και τη μικρή ζήτηση για δάνεια λόγω παραοικονομίας.

Πριν μερικές εβδομάδες υπήρχαν φήμες πως η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα έβαζε στις τράπεζες κάποια έκτακτη εισφορά. Ο πρωθυπουργός το διέψευσε.

"Η κυβέρνηση ξέρει τι θέλει από τις τράπεζες και έχει τους τρόπους να το δρομολογήσει. Η έκτακτη φορολόγηση των κερδών των τραπεζών δεν είναι ανάμεσα σε αυτούς", ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας σε ιδιωτική συνάντηση με επενδυτές, στο πλαίσιο του συνεδρίου της ΕΧΑΕ και της Morgan Stanley στο Λονδίνο.

Λίγες μέρες αργότερα κατά την ψήφιση του προϋπολογισμού ανακοίνωσε σειρά μέτρων που επιβαρύνουν τις τράπεζες κατά περίπου 300 εκατ. ευρώ.

Η ασυνέπεια αποτελεί πλήγμα για την αξιοπιστία της χώρας. Από την άλλη πλευρά ο πρωθυπουργός "στρίμωξε" την αντιπολίτευση που εδώ και δεκαετίες λαϊκίζει με τις τράπεζες.

Τα 300 εκατ. αφορούν την μείωση των προμηθειών, την αύξηση του ΕΝΦΙΑ για τα 20-30.000 ακίνητα και τα 100 εκατ. για κοινωφελείς σκοπούς.

Οι 4 συστημικές τράπεζες στο 9μηνο του 2024 παρουσιάζουν περίπου 3 δισ. καθαρά κέρδη. Αυτά προέρχονται κατά 6,3 δισ. ευρώ από τόκους και κατά 1,5 δισ. ευρώ από προμήθειες. Τα καθαρά είναι λιγότερα, γιατί από τις δυο παραπάνω κύριες πηγές αφαιρούνται διάφορες δαπάνες και προβλέψεις.

Στο σύνολο του 2024 τα καθαρά κέρδη υπολογίζεται πως θα ξεπεράσουν τα 4 δισ. ευρώ. Τα 300 εκατ. είναι κάτι λιγότερο από 10% των κερδών.

Δεν θεωρώ ορθή κάθε κυβερνητική ρύθμιση ειδικά όταν γίνεται εκ των υστέρων κα έχει αναδρομική ισχύ. Το μεγάλο χάσμα μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων παραμένει.

Ο ορθός τρόπος αντιμετώπισης είναι το άνοιγμα της αγοράς και σε νέους παίκτες. Ας δοκιμάσει η κυβέρνηση να επιτρέψει στις διεθνείς χρηματοοικονομικές πλατφόρμες να αναλάβουν μέρος της μισθοδοσίας και της καταβολής των συντάξεων. Θα χάσει βέβαια τη δυνατότητα η εφορία να παρακολουθεί και να βάζει χέρι στις αποταμιεύσεις και τους μισθούς. Θα πρέπει να καταλάβουν κάποτε οι πολιτικοί πως οι πολίτες δεν υπάρχουν μόνο ως υποζύγια της κομματοκρατίας και των πελατών της.

Βλέπε: Πάνω από τρία δισ. ευρώ τα κέρδη των τραπεζών στο 9μηνο - Οι "προβολείς" σε μερίσματα και DTC

Βλέπε: Κ. Χατζηδάκης: Πόσο μειώνονται οι χρεώσεις των τραπεζών για πληρωμές, εμβάσματα, αναλήψεις από ATM - Στα €150 εκατ. το κόστος των μέτρων

2) Μισθοί και τιμές

Κύριε Στούπα

Λαμβάνοντας αφορμή από το άρθρο σας της 12ης Δεκ. για την υποβόσκουσα δυσαρέσκεια λόγω του τρίπτυχου "χαμηλοί μισθοί - υψηλό κόστος στέγασης - γενικευμένη ακρίβεια σε είδη πρώτης ανάγκης" θα ήθελα να παραθέσω ορισμένες σκέψεις.

Πράγματι η ελληνική οικονομία τα τελευταία χρόνια (κατ ουσίαν μετά το 2016-17) παρουσιάζει σημαντική ανάκαμψη και παρά την ύπαρξη του χρόνιου διαρθρωτικού ελλείματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, σταθερή πεποίθηση μου είναι ότι αυτή τη φορά κάτι αλλάζει ποιοτικά προς το καλύτερο.

Δίπλα στις παραδοσιακές "ατμομηχανές" του τουρισμού και των ακινήτων, αυτή τη φορά ακούμε συχνά για data centers, για νέες βιομηχανικές επενδύσεις, για τοποθετήσεις κεφαλαίων στον πρωτογενή τομέα αλλά και για εξαγορές μεγάλων ελληνικών παραγωγικών μονάδων από διεθνή κεφάλαια. Αυτή τη στιγμή το επιτόκιο και η απόδοση του 10ετούς ομολόγου του δημοσίου (δείκτης αναφοράς για οποιαδήποτε σύγχρονη οικονομία) πιστοποιεί ότι κάτι αλλάζει διαρθρωτικά προς το καλύτερο. Αυτή η εξέλιξη πιστώνεται ασφαλώς στην παρούσα κυβέρνηση και στον πρωθυπουργό που υιοθέτησε εξαρχής μεταρρυθμιστική και εκσυγχρονιστική πολιτική. Για να είμαστε όμως δίκαιοι τον Ιούλιο του 2019 παρέλαβε με "γεμάτα ταμεία" και αυτό κάποια στιγμή στο μέλλον θα πιστωθεί στον πρωθυπουργό της περιόδου 2015-19.

Ναι στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχει πρόβλημα μισθολογικής στασιμότητας. Παράλληλα το κόστος στέγασης είναι υψηλό. Τα είδη πρώτης ανάγκης έχουν αυξημένες τιμές από το 2021 και εντεύθεν.

Ας πάμε όμως κάποιες δεκαετίες πίσω στο Χαλάνδρι του 1995.

Θυμάμαι, ήμουν 10 ετών ακριβώς. Οι γονείς μου για ένα διαμέρισμα 80 τ.μ. πλήρωναν μηνιαίο ενοίκιο 155.000 δρχ.

Οι σημερινές τιμές των 700-800 ευρώ απλώς ακολουθούν έναν ήπιο λογικό πληθωρισμό μίας 30ετίας.

Θυμάμαι τότε οι μηνιαίες αποδοχές του πατέρα μου ήταν 340.000 δρχ  (δημόσιος υπάλληλος κατηγορίας ΠΕ με βαθμό διευθυντή), η δε μητέρα μου , αυτοαπασχολούμενη είχε μηνιαίο εισόδημα περί τις 400.000 δρχ.

Τι θέλω να πω.

Δεν πιστεύω ότι "ακρίβυνε" υπερβολικά το Χαλάνδρι και το Μαρούσι. Παραδοσιακά πρόκειται για τις κλασσικές μεσοαστικές περιοχές του λεκανοπεδίου.

Πέρα από τον αναμενόμενο αυξητικό ρυθμό λόγω φυσιολογικού πληθωρισμού, πέρα από τις διάφορες τάσεις της αγοράς που ανεβοκατεβάζουν τις τιμές περιοδικά, οι τιμές παραμένουν πάνω κάτω "συνήθεις", εντός της λογικής ζώνης τιμών των παραδοσιακών βορείων προαστίων της Αθήνας. Ο σημαντικότερος προσδιοριστικός παράγοντας ενδεχομένως να αποτελεί η πτώση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης σε επίπεδα πλέον κάτω του 70% , εξέλιξη η οποία πράγματι μακροπρόθεσμα ευνοεί την διατήρηση της αγοράς ενοικίων σε υψηλές τιμές, αφού πρόκειται για διαρθρωτική μεταβολή και συνδέεται με διαφοροποίηση οικονομικών προτιμήσεων και επιλογών ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις.

Και ασφαλώς το 1995 η χώρα δεν παρουσίαζε (ακόμη) αρνητική εθνική αποταμίευση, ούτε "ανεξέλεγκτη" πιστωτική επέκταση δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (αυτά τα φαινόμενα εμφανίστηκαν μετά το 2000)

Μήπως λοιπόν το πρόβλημα δεν συνίσταται στις υψηλές τιμές, αλλά στα χαμηλά εισοδήματα (?).

Μήπως η ουσία του προβλήματος είναι στο ότι το επίπεδο μισθών και αμοιβών βρίσκεται 20 -25 - 30  χρόνια πίσω και όχι στο ότι οι τιμές "καλπάζουν" (?)

Μήπως πολύ απλά η κρίση του 2008 προσάρμοσε το γενικό μισθολογικό επίπεδο της ελληνικής οικονομίας στα πραγματικά επίπεδα παραγωγικότητας (?)

Μήπως πολύ απλά το τελικό επίπεδο κατανάλωσης (όπως αυτό αποτυπώνεται στις τιμές και στους όγκους πωλήσεων) βρίσκεται πολύ παραπάνω από τις πραγματικές αντοχές (?)

Και μήπως αυτό αποτελεί προπομπό για εμφάνιση του προβλήματος ευρύτερα στον δυτικό κόσμο (?)

Απλά ερωτήματα τα οποία όμως δεν έχουν εύκολες και απλές απαντήσεις.

ΥΓ. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Γαλλία δείχνουν ότι οι δυτικές κοινωνίες μάλλον ασπάζονται τις απόψεις των "θαυματοποιών" , όπως εύστοχα αναγράφετε στο άρθρο σας. Οι "θαυματοποιοί" θα μοιράσουν τα (δανεικά) χρήματα των κρατικών προϋπολογισμών και το πρόβλημα θα... λυθεί.

Αντιθέτως οι διστακτικές εκσυγχρονιστικές ηγεσίες προσπαθούν με "μπαλώματα" να σπρώξουν το "καράβι" λίγο παρακάτω.

Ο πρόεδρος της Γαλλίας, ενώ αντιλαμβάνεται πλήρως τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της χώρας του, δεν μιλάει με ευθύ τρόπο, δεν λέει τα πράγματα με το όνομα τους. Διστάζει. Γνωρίζει ότι κάπου παρακάτω θα πρέπει να λάβει δύσκολες αποφάσεις. Η Γαλλία υποχωρεί σε ανταγωνιστικότητα εδώ και δεκαετίες. Διστάζει και αφήνει χώρο στον λαϊκισμό με τον οποίο σύντομα θα πρέπει να αναμετρηθεί ευθέως μαζί του.

Ευχαριστώ

ΔΜ

kostas.stoupas@capital.gr