Ο Λένιν, τα ακίνητα και ο ΝΟΚ

Κώστας Στούπας

1) Ο Λένιν, τα ακίνητα και ο ΝΟΚ

Ο Βλαδίμηρος Ίλιτς Ουλιάνοφ, ή  Λένιν όπως τον γνωρίζουν οι περισσότεροι,  έλεγε πως οι αστοί θα μας προμηθεύσουν οι ίδιοι το σκοινί με το οποίο θα τους κρεμάσουμε. Στην περίπτωση του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού ίσως να έχει δίκιο...

Με πρόφαση το περιβάλλον, τα "ρετιρέ" όπως ονόμαζε ο Ανδρέας Παπανδρέου τη μεσαία+ τάξη, προσπαθούν να διατηρήσουν τα προνόμια αδιαφορώντας για την οικιστική κρίση, το πλήθος των αστέγων προλεταρίων που αυτή συσσωρεύει στα πρόσωπα των νέων που χρειάζονται σχεδόν έναν βασικό μισθό για ενοίκιο και τους μισθούς ενός αιώνα για την αγορά με δάνειο ενός σπιτικού ηλικίας μισού αιώνα και πλέον.

Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (ΝΟΚ) που κρίθηκε αντισυνταγματικός από το ΣτΕ προέβλεπε μέσω συγκεκριμένων διατάξεων, το δικαίωμα της αύξησης του συντελεστή δόμησης, εφόσον περιοριστεί το επιτρεπόμενο ποσοστό κάλυψης του οικοπέδου, και το ύψος των κτιρίων, εφόσον τοποθετηθεί φυτεμένο δώμα.

Δηλαδή, περισσότερο ύψος στα κτήρια για περισσότερη ακάλυπτη επιφάνεια στο έδαφος.

Με λίγα λόγια, ο ΝΟΚ προσπαθούσε να συνεισφέρει μέσω της αύξησης του όγκου των ακινήτων στην αύξηση της προσφοράς προκειμένου να τιθασευτούν οι τιμές και εξ αυτών η οικιστική κρίση.

Βέβαια κάποιοι παραμένουν στον κόσμο τους. Έναν κόσμο που έχει πάρει διαζύγιο με την απλή αριθμητική.

"– Τί όφελος θα έχει μία γειτονιά από την ανέγερση μίας πολυκατοικίας οκτώ ορόφων, αντί των τεσσάρων;..." αναφέρει μια επιστολή αριστερών ακαδημαϊκών  που τάχθηκε εναντίον του ΝΟΚ. Το όφελος είναι προφανές. Είναι η εισφορά διπλάσιων διαμερισμάτων στο ίδιο εμβαδόν γης.

Οι δήμαρχοι που αντιδρούν και κέρδισαν μέσω της προσφυγής να ανασταλεί ως αντισυνταγματικός ο κανονισμός εκπροσωπούν συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες  αποτελούν τα "ρετιρέ" της ελληνικής κοινωνίας.

Υπάρχουν δυο κατηγορίες πολιτών που εμπλέκονται στην οικιστική κρίση: Αυτοί που ευνοούνται και αυτοί που πλήττονται.

Αυτοί που ευνοούνται είναι όσοι διαθέτουν ακίνητα γιατί η εκτόξευση των ενοικίων και των τιμών πώλησης την τελευταία δεκαετία τους έχει βοηθήσει να διπλασιάσουν τα εισοδήματα και την αξία των περιουσιακών τους στοιχείων.

Αυτοί που πλήττονται είναι όσοι δεν έχουν ακίνητο και η αύξηση του μισθού δεν έχει ακολουθήσει την εκτόξευση ενοικίων και τιμών πώλησης.

Ηλικιακά αυτοί που διαθέτουν ακίνητα είναι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία που τείνουν ή είναι συνταξιούχοι και απομυζούν ήδη από την οικονομία σε συντάξεις περί τα 33 δισ. τον χρόνο, το μεγαλύτερο ποσό ως ποσοστό του ΑΕΠ στον κόσμο.

Τις συντάξεις αυτές τις χρηματοδοτούν νυν εργαζόμενοι που είναι νεότεροι και... άστεγοι είτε με  ασφαλιστικές εισφορές είτε μέσω της φορολογίας με τα 15 δισ. Ευρώ με τα οποία χρηματοδοτεί το κράτος τους ασφαλιστικούς φορείς.

Χωρίς αυτή την επιδότηση οι συντάξεις που καταβάλλονται ανά την επικράτεια θα ήταν περίπου οι μισές.

Είναι λογικό οι νυν ιδιοκτήτες να μην επιθυμούν να χτιστούν περισσότερα διαμερίσματα γιατί έτσι θα πέσει η αξία αυτών που ήδη κατέχουν.

Επίσης λογικό είναι οι νυν ιδιοκτήτες να μην επιθυμούν στις γειτονιές τους να χτιστούν νέα υψηλότερα από τα δικά τους κτήρια γιατί θα τους χαλάσουν τη θέα και ενδεχομένως θα μειώσουν και την αξία  των υπαρχόντων ακριβών ακινήτων τους.

Αμφότερες οι αντιδράσεις σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα είναι λογικές. Ο καθένας προσωπικά, όπως και κάθε κατηγορία πολιτών, είναι λογικό και θεμιτό να επιδιώκει το συμφέρον του.

Ας δούμε όμως κάποιες πιθανές συνέπειες σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Οι νέοι που δεν βρίσκουν στέγη με βάση τους μισθούς που μπορεί να εξασφαλίσει η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, θα αναζητήσουν διέξοδο στο εξωτερικό όπου η δημογραφική γήρανση αυξάνει τη ζήτηση από χώρες με συμβατές αξίες και πολιτισμό όπως η Ελλάδα.

Αν τα επόμενα 10 χρόνια φύγουν άλλες 500 χιλ. νέοι υψηλής ειδίκευσης όπως έφυγαν τα χρόνια της κρίσης, η Ελλάδα θα έχει και επίσημα καταρρεύσει, δημογραφικά, οικονομικά, γεωπολιτικά και συνταξιοδοτικά. 

Θα καταρρεύσει:

- Δημογραφικά γιατί θα αυξηθεί ταχύτερα και περισσότερο ο μέσος όρος ηλικίας.

- Οικονομικά γιατί οι επιχειρήσεις θα δυσκολευτούν ακόμη περισσότερο να βρουν ειδικευμένο προσωπικό.

- Γεωπολιτικά γιατί αν τώρα υπάρχει πρόβλημα οι στρατιωτικές σχολές και οι μονάδες του στρατού να καλύψουν τις θέσεις που απαιτούνται, το πρόβλημα αυτό θα πολλαπλασιαστεί.

- Το συνταξιοδοτικό θα καταρρεύσει μια ώρα νωρίτερα γιατί θα μειωθούν οι εισφορές και οι φόροι.

Αν συμβούν μόνο τα μισά από τα παραπάνω η αξία των ακίνητων και τα ενοίκια θα καταρρεύσουν.

Υπάρχει και ακόμη ένας λόγος όμως, που είναι η πολιτική αστάθεια. Αν κοιτάξει κάποιος τις έρευνες της κοινής γνώμης (δημοσκοπήσεις) θα δει τεράστιες διαφοροποιήσεις μεταξύ των πολιτικών και εκλογικών πεποιθήσεων των νέων και των μεγαλύτερων.

Οι νέοι κινούνται προς τα λαϊκίστικα άκρα τα οποία συν τω χρόνω ενισχύονται. Αν τα άκρα έρθουν κάποια στιγμή στην εξουσία ξανά, θα καταφέρουν να ολοκληρώσουν ότι το 2015 δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν και τότε αυτοί που έχουν να χάσουν τα περισσότερα δεν είναι αυτοί που δεν έχουν τίποτα.

* Στην επιστολή τους, με τίτλο "Μπετοσυμμορία”, οι διακεκριμένοι Καθηγητές και Καθηγήτριες αναφέρουν, μεταξύ άλλων:

"Το βιοτικό επίπεδο και η προστασία του περιβάλλοντος είναι νομικό κεκτημένο, αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα και Συνταγματική επιταγή. Οι Δήμαρχοι και οι τοπικές αρχές είναι οι κατεξοχήν γνώστες των αναγκών των πολιτών τους για ποιότητα ζωής…”

"… στηρίζουμε τις θέσεις και τις πρωτοβουλίες των Δημάρχων για πόλεις με δόμηση που υπακούει σε όρια και κανόνες και είμαστε αντίθετοι στη λογική της κάθε "μπετοσυμμορίας", που αδίστακτα υποβαθμίζει πόλεις και ζωές στον βωμό του πρόσκαιρου κέρδους. Γιατί η ποιότητα ζωής και το μέλλον των παιδιών μας είναι υπόθεση όλων μας.”

"Τα δήθεν "περιβαλλοντικά μπόνους" είναι η πρόφαση της νέας "μπετοσυμμορίας", προκειμένου να τσιμεντώσει κάθε σπιθαμή των γειτονιών μας.”

"Ας τεθεί σήμερα ένας νομοθετικός φραγμός στην ανεξέλεγκτη τσιμεντοποίηση. Και ας το κάνουμε τώρα, και όχι μετά από την επόμενη πλημμύρα, φωτιά, ή σεισμό, που θα πλήξει τις πόλεις-τέρατα της μπετοσυμμορίας…”

Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός (Ν.Ο.Κ.), με την πρόφαση μίας "πράσινης ταράτσας", επιτρέπει οι νέες οικοδομές να κάνουν υπερβάσεις στο ύψος, οδηγώντας στην ανέγερση κτιρίων "τεράτων". Παραβλέπει ολοσχερώς ότι η κάθε γειτονιά, η κάθε πόλη, η κάθε συνοικία, χτίζεται και αναπτύσσεται πάνω σε συγκεκριμένα σχέδια πόλεως, που προβλέπουν τη ρυμοτομία τους, τους κοινόχρηστους χώρους τους, το οδικό τους δίκτυο, τις πλατείες τους, τα σχολεία τους, τους χώρους άθλησης, τις παιδικές χαρές και πολλά ακόμα. Όλα αυτά καταστρατηγούνται, όταν στην ίδια γειτονιά συσσωρεύεται, εν μία νυκτί, διπλάσιος όγκος τσιμέντου και διπλάσιος αριθμός κατοίκων.

Τα δήθεν "περιβαλλοντικά μπόνους" είναι η πρόφαση της νέας "μπετοσυμμορίας", προκειμένου να τσιμεντώσει κάθε σπιθαμή των γειτονιών μας. Ως άνθρωποι που μεγαλώσαμε σε γειτονιές, παίξαμε σε πλατείες και έχουμε  γνώση των δημόσιων χώρων υποβάλουμε τα αυτονόητα ερωτήματα:

– Γιατί θα πρέπει ένας κατασκευαστής, για να κάνει έναν δήθεν "ταρατσόκηπο", να σηκώσει άλλους δύο ή τρεις ορόφους, φτάνοντας τα είκοσι δύο μέτρα, αντί των δεκατεσσάρων;

– Γιατί πρέπει τα σχέδια πόλεως να γίνουν "σουρωτήρι", στον βωμό του κατασκευαστικού υπερκέρδους;

– Τι όφελος θα έχει μία γειτονιά από την ανέγερση μίας πολυκατοικίας οκτώ ορόφων, αντί των τεσσάρων;

– Τι όφελος θα έχει το περιβάλλον από τη συσσώρευση διπλάσιου πληθυσμού κατοίκων στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο;

– Τι περιβαλλοντικό όφελος υπάρχει, από τις δεκάδες τόνους περισσότερου τσιμέντου, που θα πέσει σε αυτήν;

– Τι όφελος θα έχει ένα παιδί, όταν θα ζει σε μία γειτονιά, που το απέναντι κτίριο θα του κρύβει κυριολεκτικά τον ήλιο και τον ουρανό;

Βλέπε: Καθηγητές Αρχιτεκτονικής κατά ΝΟΚ και υπέρ δήμων

* Από την άλλη πλευρά η επιχειρηματολογία

"Τα κίνητρα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού για μείωση της κάλυψης στα νέα κτίρια, την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος είναι σύμφωνα με τις βέλτιστες διαθέσιμες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο, απολύτως απαραίτητα για να συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της χώρας και αναγκαία για μια καλύτερη ποιότητα ζωής των πολιτών σε ανθεκτικές πόλεις. Κάθε συζήτηση για περιορισμό ή κατάργησή τους υποθηκεύει το μέλλον της χώρας και των παιδιών μας και βλάπτει τις ζωές των πολιτών και το περιβάλλον. Είναι μάλιστα εξόχως αντιεπιστημονικό και βαθιά συντηρητικό να υποστηρίζεται ότι δήθεν υποβαθμίζεται η ζωή των πολιτών ή το αστικό περιβάλλον από τυχόν αύξηση του ύψους των κτιρίων.

Είναι ώρα να πούμε αλήθειες: κανείς από όσους φωνασκούν τελευταία για τα ύψη κτιρίων δεν νοιάζεται για το περιβάλλον. Νοιάζονται απλά να εξυπηρετήσουν ατομικά ή συλλογικά συμφέροντα. Κάποιοι για να μη κτιστούν δίπλα τους άλλα κτίρια, κάποια ρετιρέ για να μη χάσουν τη θέα τους, κάποιοι για να αυξήσουν την αξία της υφιστάμενης περιουσίας τους, κάποιοι απλά για να εξυπηρετήσουν μικροπολιτικά συμφέροντα. Δεν μπορούν αυτά να αποτελούν κριτήριο δημόσιων πολιτικών.

Βλέπε: Ανοιχτή επιστολή Γ. Στασινού (ΤΕΕ) προς τον πρόεδρο της ΚΕΔΕ για το ζήτημα του ΝΟΚ

2) Πελατειακό κράτος, έλλειψη εργατικού δυναμικού και δημογραφική συρρίκνωση

Καλημέρα κ. Στούπα,

σε συνέχεια του τελευταίου σας άρθρου ('Οι δείκτες ευημερούν...'), θα ήθελα να μοιραστώ μία διαφορετική προσέγγιση ως προς το ποιο είναι σήμερα το μεγαλύτερο πρόβλημα για την ελληνική οικονομία.

Γράφετε ότι 'Αν μέχρι πριν λίγα χρόνια το μεγαλύτερο πρόβλημα για την ελληνική οικονομία είναι το δυσλειτουργικό πελατειακό κράτος και το υψηλό συνταξιοδοτικό κόστος που αφαιρεί πόρους από την οικονομία, στις μέρες μας αναδεικνύεται η έλλειψη εργατικού δυναμικού και η δημογραφική συρρίκνωση. Όχι πως τα πρώτα έχουν διορθωθεί, απλά τα δεύτερα αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα.'

Πιστεύω ότι η έλλειψη ανθρωπίνων πόρων οφείλεται κυρίως στο πελατειακό κράτος, που προτίμησε να οδηγήσει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν, παρά να χάσει τους πελάτες του.

Το ίδιο το πελατειακό κράτος συντηρεί έναν αχρείαστο γραφειοκρατικό μηχανισμό (ψηφιακό ή μη), μία υπερυθμισμένη οικονομία, και θεσμικές και οργανωτικές δομές που δημιουργούν τεχνητά ανάγκες για προσωπικό. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται ανάγκες για ένα υπερτροφικό δημόσιο τομέα, παραμένει χαμηλή η παραγωγικότητα του ιδιωτικού τομέα (πχ. για την εκτέλεση της ίδιας διαδικασίας απαιτείται πολλαπλάσιος ανθρωποχρόνος στην Ελλάδα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες), ενώ ζούμε το παράδοξο να μην επαρκούν οι εργαζόμενοι σε κρατικές υπηρεσίες, που ωστόσο με μικρές οργανωτικές παρεμβάσεις θα μετατρέποντας ως υπεράριθμοι.

Επίσης, οι πελατειακές σχέσεις μεταξύ κράτους και κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών είναι αυτές που συντηρούν την χαμηλή παραγωγικότητα και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς τα περισσότερα έργα και το μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους απολαμβάνουν όσοι είναι καλύτερα δικτυωμένοι και όχι απαραίτητα όσοι έχουν επενδύσει στην εταιρεία και το προσωπικό τους.

Τέλος, οι πελατειακές σχέσεις μέσω πχ. των επιδομάτων - επιδοτήσεων, καθιστούν περιττή την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών - βέλτιστων πρακτικών και τον εκσυγχρονισμό για αύξηση της παραγωγικότητας.

Αν αποφασίσουμε να απαλλαγούμε από μόνο ένα μέρος από τα παραπάνω βαρίδια, τότε η έλλειψη εργατικού δυναμικού θα ήταν το τελευταίο πράγμα που θα μας απασχολούσε τις επόμενες δεκαετίες (μάλλον το αντίθετο θετικό πρόβλημα θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε: εισροή ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης).

Τέλος, όσον αφορά το δημογραφικό, υπό το πρίσμα της γήρανσης του πληθυσμού: Αυτό είναι αποτέλεσμα της ευημερίας που έχουμε πετύχει, συνολικά ως Ευρώπη και ως δυτικός κόσμος. Και εδώ η επιστήμη και η τεχνολογία βοηθούν, αλλά και εμείς οι ίδιοι - ως κοινωνίες - θα πρέπει να προσαρμοστούμε ανάλογα.  

Καλημέρα!

Δημήτρης Παπαγεωργίου

kostas.stoupas@capital.gr