Μετά το "τουρκολυβικό" έρχεται το "τουρκοσυριακό" μνημόνιο

Του Κώστα Στούπα

1) Ο πόλεμος στη Συρία μας αφορά

Οι εξελίξεις στη Συρία εκτός της Ρωσίας, του Ιράν, του Ισραήλ και της Τουρκίας αφορούν άμεσα και την Κύπρο και κατά συνέπεια και την Ελλάδα. Η ταχύτατη προέλαση και επικράτηση των τζιχαντιστών ανταρτών έναντι των δυνάμεων του καθεστώτος Ασαντ απειλούν να δημιουργήσουν ένα ελεγχόμενο από την Τουρκία μόρφωμα που θα έχει ακτές απέναντι από την Κύπρο. Οι αντάρτες πάντως ονειρεύονται να δημιουργήσουν το πρώτο χαλιφάτο στη νεότερη ιστορία που θα βρέχεται από τη Μεσόγειο.

Η Τουρκία που δεν δίστασε να παρακάμψει τα ελληνικά νησιά και με το Τουρκολυβικό μνημόνιο να ανακηρύξει σύνορα της ΑΟΖ της με τη Λιβύη, είναι βέβαιο πως το κάνει κάτι ανάλογο με την υπό διαμόρφωση οντότητα που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Συρία.

Τούτο θα συμβεί σε βάρος των συμφερόντων και επιδιώξεων της Κύπρου και κατά προέκταση και της Ελλάδας αφού πλήττει το στρατηγικό βάθος της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το ίδιο προβληματική θα ήταν και η περίπτωση που ένα παλαιστινιακό κράτος στην περιοχή της Γάζας θα επιθυμούσε να ανακηρύξει ΑΟΖ με Τουρκία και Βόρεια Κύπρο.

Προβληματισμούς δημιουργεί και το ενδεχόμενο αλλαγής στάσης του Ισραήλ έναντι των εξελίξεων.

Η κατάληψη ολόκληρης ή έστω μέρους της Συρίας από του τζιχαντιστές αντάρτες αποκόπτει τις διόδους από τις οποίες το σιίτικο Ιράν ασκούσε επιρροή στη Συρία και το Λίβανο μέσω της ενδυνάμωσης της Χεζπολάχ την οποία είχε καταστήσει κράτος εν κράτει.

Η Χεζμπολάχ συνιστούσε μια από τις υπαρξιακές απειλές εναντίον του Ισραήλ και οι εξελίξεις μπορεί να την εξαλείψουν ως απειλή. Κατά συνέπεια, οι εξελίξεις στην Συρία ενδεχομένως να εκληφθούν από το Ισραήλ ως θετικές. Τα ισραηλινά πλήγματα εναντίον της Χεζπολάχ και του Ιράν φαίνεται πως έδωσαν την ευκαιρία στους καθοδηγούμενους από την Τουρκία τζιχαντιστές αντάρτες της Συρίας, σε μια εποχή που η Ρωσία είναι εξασθενημένη λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Αναλυτικότερα οι εξελίξεις στην Συρία αφορούν τους εξής  εμπλεκόμενους και μη στην περιοχή.

Ρωσία

Αφορούν τη Ρωσία καθώς μαζί με το Ιράν είναι ένας από τους υποστηρικτές και εγγυητές του καθεστώτος Ασαντ στη Συρία. Η Συρία είναι σημαντική για τη Ρωσία και τις περιφερειακές της φιλοδοξίες γιατί της παρέχει το μοναδικό λιμάνι στη Μεσόγειο  όπου ναυλοχούν οι ναυτικές της δυνάμεις. Αν η Συρία καταληφθεί από τους τζιχαντιστές η περιοχή που η Συρία βρέχεται από τη Μεσόγειο θα περιέλθει στην κατοχή τους. Αν η Ρωσία χάσει την Συρία τα σχέδιά της  για περιφερειακή δύναμη συρρικνώνονται, καθώς εκτός της επιρροής  σε χώρες που συνορεύουν μαζί της, η παρουσία της περιορίζεται μόνο στη Λιβύη και κάποιες εστίες στην υποσαχάρια περιοχή, τις οποίες όμως θα δυσκολευτεί να συντηρεί χωρίς μια στρατιωτική βάση στη μεσόγειο.

Τουρκία

Η Τουρκία φαίνεται πως καθοδηγεί και στηρίζει την ίδρυση ενός ισλαμικού κράτους στη Συρία καθώς αυτό εξυπηρετεί τα σχέδιά της.

Με τον τρόπο αυτό διευρύνει το ρόλο της στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο σε βάρος του Ιράν και της Ρωσίας. Τούτο ευνοεί τα ερντογανικά σχέδια ανασύστασης της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν άλλη μια εύλογη ερμηνεία γιατί η Τουρκία πριν ένα περίπου χρόνο έκανε στροφή 180 μοιρών σε σχέση με την ένταση που καλλιεργούσα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Οι εξελίξεις στη  Συρία όμως είναι πιθανό να αυξήσουν τις προστριβές με τη Ρωσία ενώ αποτελεί ερώτημα πως θα τις εκλάβουν οι δυτικές δυνάμεις.

Σημαντικό ερώτημα αποτελεί και η τύχη των Κούρδων της Βόρειας Συρίας οι οποίοι με την υποστήριξη των αμερικάνων και παρουσία μικρής στρατιωτικής δύναμης εκεί διατηρούν ένα καθεστώς αυτόνομης περιοχής.

Η παρουσία μια κουρδικής οντότητα στα σύνορα της Τουρκίας αποτελεί απειλή για την Τουρκία και γι’ αυτό είναι βέβαιο πως μόλις οι αντάρτες εξουδετερώσουν τις δυνάμεις του Ασαντ, θα στραφούν εναντίον των Κούρδων.

Το ερώτημα είναι η στάση που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κατά την προηγούμενη θητεία του είχε αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από την υποστήριξη των Κούρδων;

Οι πρώτες δηλώσεις του προέδρου Τραμπ πάντως δεν είναι ενθαρρυντικές.

Το Ισραήλ

Το Ισραήλ προσωρινά ανακουφίζεται από την αποκοπή της επιρροής του Ιράν γύρω από σύνορά του. Η Χεζμπολάχ και το καθεστώς Ασαντ που τροφοδοτούνταν και καθοδηγούνταν από το Ιράν αποδυναμώνονται αλλά τη θέση τους θα καταλάβουν δυνάμεις που χειραγωγούνται και στηρίζονται από την Τουρκία.

Αν μέχρι τώρα το Ισραήλ βρίσκονταν σχεδόν σε εμπόλεμη κατάσταση με το Ιράν, σε μια ανάλογη σχέση είναι πολύ πιθανό να βρεθεί με την Τουρκία. Το περιβάλλον που διαμορφώνεται για το Ισραήλ είναι πιθανό θα δημιουργήσει και τους ανάλογους προβληματισμούς και πιέσεις για τη στάση που πρέπει να κρατήσει η Ουάσιγκτον σε σχέση με του Κούρδους και τις φιλοδοξίες της Τουρκίας.

Καθώς η Τουρκία δεν απέχει όσο το Ιράν από το Ισραήλ η επανάληψη των εχθροπραξιών μεταξύ Ιράν και Ισραήλ στο βαθμό που η Συρία περάσει υπό το έλεγχο της Τουρκίας, με την τελευταία  ενδέχεται να λάβει θερμότερο και αμεσότερο χαρακτήρα.

Όλα αυτά δεν είναι τυχαίο που λαμβάνουν χώρα μετά τις αμερικάνικες εκλογές και το μεσοδιάστημα που υπάρχει ένα κενό εξουσίας.

Στη μεγαλύτερη εικόνα αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κάποιος είμαι πως κάθε χρόνο προστίθεται ένας κόκκος άμμου σε ένα σωρό που κάποια στιγμή θα κινηθεί σαν κατολίσθηση συμπαρασύροντας τα πάντα στο διάβα του.

2) Η σημασία της ρωσικής "γρίπης"

κ. Στούπα καλησπέρα,

Είμαι τακτικός αναγνώστης της στήλης σας, σας έχω στείλει email σχετικά και με παλαιότερα άρθρα σας και όπως και εσείς παρακολουθώ τις διεθνείς εξελίξεις, κυρίως στο μέτωπο της Ουκρανίας και της Μ. Ανατολής.

Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το τελευταίο άρθρο σας σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία ( Η σημασία της ρωσικής "γρίπης" ) και ενώ στα περισσότερα σημεία συμφωνώ μαζί σας, θα ήθελα να σας εκφράσω μερικές σκέψεις μου για ορισμένα σημεία του άρθρου σας.

Σωστά αναφέρετε ότι η Ρωσία -δυστυχώς- θα κατοχυρώσει τις ανατολικές επαρχίες και την Κριμαία, το μίσος των Ουκρανών για τη Ρωσία έχει βαθύνει ακόμα περισσότερο, το ΝΑΤΟ διευρύνθηκε και η Ευρώπη ξυπνάει (;) από τον λήθαργο και εξοπλίζεται και ότι η ρωσική πολεμική μηχανή "στραπατσαρίστηκε" τελικά στην Ουκρανία. Ωστόσο όλα αυτά δεν νομίζω ότι αποτελούν μία ισχυρή νίκη της Δύσης απέναντι στη Ρωσία.

Από ότι διαβάζω αν ο Τραμπ καταφέρει να επιτύχει αυτή την κατάπαυση πυρός που σχεδιάζει, η Ουκρανία είναι αρκετά δύσκολο, μάλλον απίθανο θα έλεγα, να ενταχθεί τελικά στο ΝΑΤΟ και πιο πιθανό θα είναι να εξοπλιστεί και να έχει κάποιες ισχυρές χώρες ως εγγυήτριες δυνάμεις. Στις 5/12 ακριβώς πριν 30 χρόνια, υπογράφτηκε το Μνημόνιο της Βουδαπέστης όπου η Ουκρανία δέχτηκε να παραδώσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο στη Ρωσία με εγγυήτριες δυνάμεις τότε τις ΗΠΑ, Μ. Βρετανία. Ωστόσο όταν το 2014 ξεκίνησε την εισβολή της η Ρωσία και κατέλαβε την Κριμαία, οι τελευταίες δεν είδαμε να παρεμβαίνουν. Επίσης με το πάγωμα του πολέμου, φαντάζομαι αφενός ότι ούτε η Ουκρανία ούτε οι σύμμαχοί της θα αναγνωρίσουν ποτέ επίσημα ότι ανήκουν πλέον στην Ρωσία, ωστόσο είναι και σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα γίνει μάλλον τίποτα στο μέλλον για να τα ξαναπάρει πίσω και να αποκαταστήσει την εδαφική της ακεραιότητα. Άρα αφού ο χασάπης Πούτιν πλέον θα πάρει, έστω και έτσι, κάποια κομμάτια γης πώς το πάθημα της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στις επιδιώξεις και των αναθεωρητικών δυνάμεων; Αντίθετα εγώ πιστεύω ότι ο Πούτιν ίσως καθήσει ήσυχος για ένα μικρό διάστημα και όταν νιώσει πάλι έτοιμος, να επιχειρήσει άλλη μία εισβολή στην υπόλοιπη Ουκρανία με σκοπό αυτή τη φορά να μπει στο Κίεβο και να ορίσει την κυβέρνηση-μαριονέτα και ίσως αργότερα αποπειραθεί να τεστάρει και τα νερά με τις Βαλτικές χώρες.

Κάποιες επιπλέον σκέψεις:

- Πιστεύω η Δύση θα μπορούσε να το είχε τελειώσει το ζήτημα νωρίτερα και να δώσει περισσότερη βοήθεια στην Ουκρανία, αλλά η ίδια έβαζε κόκκινες γραμμές που στο τέλος αναιρούσε. Σίγουρα δεν είμαι ειδικός για να γνωρίζω πόσο παραπάνω κλιμάκωση θα ήταν αυτό, αλλά η Ρωσία δεν δίστασε να ζητήσει στρατιώτες από τη Β.Κορέα και να τους ρίξει στην πρώτη γραμμή, εμπλέκοντας πρώτη τρίτες χώρες στον πόλεμο. Αν οι Ευρωπαϊκές χώρες αποφάσιζαν να στείλουν δυνάμεις από επαγγελματίες στρατιώτες για να φυλάνε μόνο τα σύνορα Ουκρανίας με Λευκορωσία, ή το Χάρκοβο, Οδησσό Χερσώνα (χωρίς καμία εμπλοκή στο πραγματικό μέτωπο) θα έδιναν την δυνατότητα στους Ουκρανούς να μεταφέρουν περισσότερες δυνάμεις στο Ντονμπάς. Συν τοις άλλοις οι ΕΠΟΠ θα εκπαιδεύονταν και σε συνθήκες πραγματικού πολέμου, που είναι κομμάτι της βασική δουλειά τους άλλωστε.

- Επιπλέον δεν θα ήταν περισσότερο προς το συμφέρον της Δύσης να βλέπει τη Ρωσία να σέρνεται στα γόνατα αντί να την αντιμετωπίζει σε αυτό το στάδιο με φόβο ή δισταγμό; θα έβγαζε μία δύναμη εκτός παιχνιδιού στην ουσία.

Κλείνω με μία ερώτηση: Την Ευρώπη δεν θα έπρεπε να την ανησυχεί εξίσου το ίδιο όσο τις ΗΠΑ μία ενδεχόμενη εισβολή της Κίνας στην Ταϊβάν ώστε να εμπλακεί και αυτή στρατιωτικά αν χρειαστεί; Το λέω διότι οι επιπτώσεις μιας ενδεχόμενης εισβολής της Κίνας (αν την κάνει διότι και η ίδια καταλαβαίνει ότι θα πυροβολήσει και το δικό της πόδι ταυτόχρονα) στην Ταϊβάν, θα μας έστελνε όλους κυριολεκτικά δεκαετίες πίσω

Σας παρακαλώ να μη δημοσιεύσετε προσωπικά μου στοιχεία σε περίπτωση που αποφασίσετε να δημοσιεύσετε το email που σας έστειλα.

Με εκτίμηση

ΛΚ

kostas.stoupas@capital.gr