Η χειρότερη παγίδα για την Ελλάδα

Του Κώστα Στούπα

1) Η χειρότερη παγίδα για την Ελλάδα 

Το χρόνο που πέρασε με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ στην Ελλάδα έγιναν 40.351 γάμοι και από αυτούς οι 21.402 ήταν θρησκευτικοί και οι 18.949 πολιτικοί.

Την ίδια χρονιά, το 2023 έγιναν επίσης 15.069 σύμφωνα συμβίωσης, αυξημένα κατά 17,4% σε σύγκριση με το 2022 που ήταν 12.840.

Στα σύμφωνα συμβίωσης του έτους 2023 περιλαμβάνονται 262 σύμφωνα συμβίωσης μεταξύ ανδρών και 121 μεταξύ γυναικών.

Αν αθροίσουμε τους θρησκευτικούς, τους πολιτικούς και τα σύμφωνα συμβίωσης θα έχουμε περί τις 55.902 θρησκευτικές και νομικές πράξεις συμβίωσης.

Το 2000 στην Ελλάδα είχαν πραγματοποιηθεί περίπου 58.000 γάμοι από τους οποίους οι 40.000 ήταν θρησκευτικοί και οι 18.000 πολιτικοί. Είκοσι χρόνια νωρίτερα το 1980, οι γάμοι ήταν περί τις 70.000 και ήταν όλοι θρησκευτικοί.

Αν λάβουμε υπόψη μας πως το 1980 εκδόθηκαν μόλις 5.000 διαζύγια, το 2000 13.000  και το 2024 19.000, μπορούμε να συμπεράνουμε πως αρκετοί από τους μειούμενους γάμους αφορούν ανακύκλωση παλαιότερων και άρα στην πραγματικότητα οι άνθρωποι δεν παντρεύονται ή συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης είναι αρκετά περισσότεροι σε σχέση με τις ονομαστικές τιμές των αριθμών.

Το 1980 μόνο το 7% των γάμων κατέληγε σε διαζύγιο, το 2000 το 22% και το 2023 το 33% ή το 44% αν δεν αθροιστούν τα σύμφωνα συμβίωσης στους γάμους.

Τα σύμφωνα συμβίωσης μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου το 2023 ήταν το 2,5% του συνόλου των συμφώνων συμβίωσης και 0,06% του συνόλου γάμων και συμφώνων. Το τελευταίο αυτό ποσοστό πρέπει να είναι πολύ χαμηλότερο από το ποσοστό των ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως ομοφυλόφιλοι.  

Βλέπε: Δημογραφικό: Μειώθηκαν κατά 6,1% οι γεννήσεις στην Ελλάδα το 2023 σε σχέση με το 2022

Μεταξύ 1980, 2000 και 2023 οι γάμοι μειώθηκαν θεαματικά αλλά η μείωση του αριθμού των ετερόφυλων που επιλέγουν να ζήσουν μαζί δεν ήταν αντίστοιχη. Για τα άτομα του ιδίου φύλου δεν έχουμε παλαιότερα στοιχεία για να συγκρίνουμε.

Με την πάροδο του χρόνου ο γάμος εξελίσσεται σε ένα θεσμό νομικής υπόστασης της συμβίωσης μεταξύ δυο ανθρώπων. Τούτο επιβεβαιώνει τους φιλελεύθερους διανοητές της σχολής του Σικάγο όπως ο Richard Posner  που από τη δεκαετία του ’60 θεωρούσαν πως ο γάμος δεν πρέπει να είναι τίποτα περισσότερο από ένα συμβόλαιο συμβίωσης μεταξύ δυο ανθρώπων.

Θεαματικές ανατροπές

Οι θεαματικές ανατροπές μεταξύ 1980, 2000 και 2023 αφορούν τις γεννήσεις και τους θανάτους.

Οι γεννήσεις στην Ελλάδα κατά το 2023 ανήλθαν σε 71.455 (36.622 αγόρια και 34.833 κορίτσια) καταγράφοντας μείωση κατά 6,1% σε σχέση με το 2022 που ήταν 76.095 (39.305 αγόρια και 36.790 κορίτσια).

Οι θάνατοι, κατά το 2023, ανήλθαν σε 128.101 (64.898 άνδρες και 63.203 γυναίκες) καταγράφοντας μείωση κατά 9% σε σχέση με το 2022 που ήταν 140.801 (70.802 άνδρες και 69.999 γυναίκες).

Το 1980 οι γεννήσεις ξεπερνούσαν τις 148 χιλιάδες, ενώ οι θάνατοι ήταν περί τις 96.000.

Το 2000 οι γεννήσεις έπεσαν στις 103.774 και οι θάνατοι ανέβηκαν στις 104 χιλιάδες.

Το 2023 το ισοζύγιο γεννήσεων θανάτων ήταν αρνητικό κατά 57 χιλιάδες άτομα περίπου. Αυτό σημαίνει πως κάθε χρόνο χάνεται μια πόλη σαν την Κατερίνη, το Αγρίνιο ή τη Χαλκίδα.

Τούτο αποκτά άλλη σημασία αν λάβει κάποιος υπόψη πως η Λήμνος έχει πληθυσμό μικρότερο των 20 χιλ. η Μυτιλήνη μικρότερο των 40 χιλ. και η Χίος περί τις 50 χιλ.

Οι αριστερόφρονες υποστηρίζουν πως για την μείωση των γεννήσεων ευθύνεται η οικονομική αβεβαιότητα και ανέχεια. Αυτό δεν είναι σωστό. Κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 οι άνθρωποι ήταν ασύγκριτα πιο φτωχοί αλλά γεννούσαν περισσότερα παιδιά. Η μείωση των γεννήσεων πλήττει και όλες τις πλούσιες χώρες του βορρά με ανάλογο τρόπο.

Οι δεξιόφρονες πιστεύουν πως για τη μείωση των γεννήσεων φταίει η χειραφέτηση των γυναικών και η απομάκρυνση του γάμου και της καθημερινότητας από την εκκλησία.

Στην εποχή που ο άνθρωπος ετοιμάζεται να πάει στον Άρη και να αποικίσει το σύμπαν ή που οι γυναίκες σπουδάζουν, πολιτεύονται και διευθύνουν το ίδιο καλά με τους άνδρες είναι δύσκολο να απαιτήσει κάποιος να γυρίσουν στην κουζίνα και την πατριαρχική υποταγή.

Η χειραφέτηση των γυναικών συμβαδίζει με την οικονομική τους ανεξαρτησία.

Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέπουμε πως η έξοδος της γυναίκας από το σπίτι στην εργασία ευθύνεται για ένα σημαντικό μέρος της ευημερίας που απολαμβάνουμε σήμερα μέσω της αύξηση του ΑΕΠ λόγω αύξησης του εργατικού δυναμικού.

Η λύση δεν βρίσκεται ποτέ στο παρελθόν αλλά στη δημιουργία μιας νέας ισορροπίας με βάση τα δεδομένα του παρόντος και τα επερχόμενα.

Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας είναι περίπλοκο και απασχολούσε κατά διαστήματα τις πλέον ανεπτυγμένες κοινωνίες στην ιστορία.

Η μείωση των γεννήσεων την περίοδο της μεγάλης ύφεσης οφείλονταν στην ανέχεια. Η περίοδος αυτή αντιστράφηκε μετά το τέλος του τελευταίου μεγάλου πολέμου όταν οι άνθρωποι άρχισαν να βλέπουν τη ζωή με αισιοδοξία.

Η σημερινή υπογεννητικότητα όμως δεν οφείλεται στην οικονομική καχεξία αλλά την χωρίς προσπάθεια ευημερία.

Όταν οι κοινωνίες φτάνουν στο επίπεδο να εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο διαβίωσης οι άνθρωποι γίνονται περισσότερο εγωιστές, ηδονοθήρες και ανεύθυνοι. Προτιμούν να ξεγελούν τα βιολογικά ένστικτά της άντλησης ικανοποίησης από την φροντίδα κατοικίδιων παρά από το μεγάλωμα παιδιών.

Συνήθως στο παρελθόν οι κοινωνίες ( όπως η ύστερη ρωμαϊκή αυτοκρατορία) που περιέπεσαν σε αυτή την παγίδα εξήλθαν από αυτή μετά το σοκ μιας εισβολής και την ανάμειξη με εισβολείς. Ας ελπίσουμε πως κάποιος σοκ θα βγάλει τις ανεπτυγμένες κοινωνίες από το λήθαργο της εγωπάθειας πριν είναι πολύ αργά.

2) Περί εκπαίδευσης

Κύριε Στούπα, μετά την ανάγνωση του δημοσιεύματος σας σχετικά με την κατάσταση της παιδείας στα σχολεία, θα ήθελα να σας παραθέσω μια εναλλακτική άποψη περί του θέματος.

Το εκπαιδευτικό κατά τη γνώμη μου, αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, με ανεκτίμητο κόστος ως προς τις επιπτώσεις που αυτό μεταφέρει. Και βέβαια δεν τωρινό αλλά χρόνιο.

Το γενικότερο σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι βασισμένο σε μεθόδους και οργάνωση η οποία έδινε λύσεις για κοινωνίες προ 150 ετών, όπου ο αναλφαβητισμός και η έλλειψη βασικών γνώσεων έπρεπε να αντιμετωπιστεί με τις δυνατότητες εκείνης της εποχής. Λίγα ουσιώδη πράγματα έχουν αλλάξει από τότε.

Σήμερα υπάρχουν εργαλεία και προϋποθέσεις για να αλλάξει το σύστημα από τα θεμέλια, αλλά δεν υπάρχει η πολιτική βούληση. Ποιος θα τα βάλει με την ΟΛΜΕ; Όποιος υπουργός ανεξαρτήτου κόμματος, έχει προσπαθήσει να αλλάξει κάτι ουσιαστικό, έχει υποστεί ήττα από την ΟΛΜΕ.

Συχνά ρωτάω γνωστούς και άγνωστους να σκεφτούν τη όλη τους σχολική εμπειρία και να κατατάξουν το σύνολο των δασκάλων/καθηγητών τους, σε 3 κατηγορίες:

α) εξαιρετικοί, αυτοί που κάνανε μάθημα και τα αυτιά και μάτια ήταν ορθάνοιχτα και σου μάθαιναν κάτι,

β) μέτριοι, αυτοί που προσπαθούσαν φιλότιμα, αλλά το αποτέλεσμα ήταν μέτριο κάτω του επιθυμητού,

γ) απαράδεκτοι, αυτοί που δεν έχουν σχέση με το επάγγελμα και δεν θα έπρεπε ποτέ να είχαν μπει σε αυτό το χώρο.

Η μέση απάντηση που λαμβάνω ανά κατηγορία είναι κατά προσέγγιση: α) 10% β) 50% γ) 40%.

Δεν θεωρώ ότι η γ κατηγορία αποτελείται από κακούς ανθρώπους. Όλοι μπήκαν στο επάγγελμα αυτό με την πρόθεση να διδάξουν και να προσφέρουν κάτι στα παιδιά. Κάποιοι (ίσως οι περισσότεροι) απογοητεύτηκαν στην πορεία και αδιαφόρησαν ίσως γιατί αντιλήφθηκαν ότι δεν μπορούσαν να τα βάλουν με το "σύστημα" και δεν επιθυμούσαν να υποστούν άλλο προσωπικό κόστος. Μερικοί ίσως εξ' αρχής μπήκαν σε αυτή τη δουλειά γιατί δεν είχαν καλύτερη επιλογή και τους έλκυε ο σταθερός μισθός και οι 3-4 μήνες διακοπές ετησίως...

Η παραπάνω διαπίστωση σχετικά με το με το επίπεδο των δασκάλων/καθηγητών είναι ενδεικτική στο ότι:

Το σύνολο σχεδόν των δασκάλων/καθηγητών είναι ανεκπαίδευτο για την εργασία που καλείται να διεκπεραιώσει. Αν υπάρχει κάποιο σύστημα εκπαίδευσης των δασκάλων/καθηγητών προφανώς έχει αποτύχει πλήρως. Το να έχω αποφοιτήσει από την μαθηματική σχολή, δεν με κάνει αυτομάτως ικανό να διδάξω μαθηματικά. Χρειάζεται να έχω αποκτήσει επιπλέον ικανότητες επικοινωνιακές, τις οποίες προφανέστατα η πλειοψηφία των διδασκόντων δεν τις έχει.

Δεν θεωρώ επίσης ότι είναι ρεαλιστικό να ελπίζουμε σε μια ταχύτατη βελτίωση του επιπέδου των δασκάλων/καθηγητών με κάποιο είδος 'αναβαθμισμένης' εκπαίδευσής τους. Εάν ήταν εφικτό, μάλλον θα είχε ήδη γίνει.

Τι θα μπορούσε λοιπόν να γίνει;

1) Αλλαγή του τρόπου παράδοσης του μαθήματος. Με δεδομένο ότι η πλειοψηφία δασκάλων/καθηγητών, δεν είναι ικανή να διδάξει, τα μαθήματα να παραδίδονται αποκλειστικά διαδικτυακά. Χρησιμοποιούμε τους καλύτερους από την κατηγορία (α) και μέσω αυτών εγγράφουμε όλες τις παραδώσεις για το σύνολο της σχολικής εκπαίδευσης. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος να επικοινωνήσεις ένα μάθημα, δημιουργούμε εναλλακτικές παραδόσεις οι οποίες απευθύνονται σε διαφορετικούς τύπους μαθησιακών αντιλήψεων ανάλογα τον μαθητή/τρία. Ταυτόχρονα δίδεται η δυνατότητα εκτενής χρήσης οπτικοακουστικού υλικού, ως  ρόλου ενισχυτικού στην παράδοση.

Τα πλεονεκτήματα σε αυτή τη μέθοδο, εκτός της ποιοτικής επικοινωνίας του μαθήματος, είναι ότι:

-δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να επαναλάβει το μάθημα όσες φορές χρειάζεται, όποτε θέλει και απ' όπου μπορεί.

-η κάθε παράδοση μπορεί να συνακολουθείτε με ερωτήσεις, απ' όπου ο μαθητής μπορεί να λαμβάνει άμεσα την πληροφόρηση σχετικά με το επίπεδο αντίληψης του στο συγκεκριμένο μάθημα.

-η επικύρωση (από το πληροφοριακό σύστημα) ενός ικανοποιητικού επιπέδου αντίληψης της μίας ενότητας, επιτρέπει στον μαθητή να ξεκινήσει την επόμενη ενότητα.

-δυνατότητα ελέγχου γνώσεων μέσω περιοδικών διαδικτυακών τεστ πολλαπλών ενοτήτων και επισήμανση στον μαθητή των ενοτήτων που θα πρέπει να επαναλάβει.

-στοχευμένος χρονικός προγραμματισμός ενοτήτων και δυνατότητα των δασκάλων να παρακολουθούν την χρονική πρόοδο των μαθητών και να παρεμβαίνουν βοηθητικά/συμβουλευτικά στις περιπτώσεις των μαθητών που υστερούν χρονικά.

-δυνατότητα στα ταλαντούχα παιδιά να προχωρούν με ταχύτερους ρυθμούς στα μαθήματα που έχουν κλίση (να μην τους τραβάει κάτω το μέσο επίπεδο των μαθητών) και συνεπώς να έχουν τη δυνατότητα να τελειώσουν χρόνια νωρίτερα το συγκεκριμένο μάθημα και να παρακολουθούν πια μαθήματα πανεπιστημιακού επιπέδου.

-δυνατότητα πρόσβασης μαθητών απομακρυσμένων περιοχών στο καλύτερο επίπεδο εκπαίδευσης.

2) Αλλαγή της παραδοσιακής λειτουργίας της τάξης. Με βάση τα παραπάνω είναι προφανές ότι παραδοσιακή έννοια της τάξης αλλάζει ουσιαστικά. Τα βασικά μαθήματα, μαθηματικά, φυσική, γλώσσα, ιστορία κλπ. διδάσκονται σε οθόνες και σε χώρους που επιτρέπουν την συγκέντρωση στο μάθημα χωρίς εξωγενής παρεμβολές. Εδώ η έννοια της τάξης για ένα σύνολο συγκεκριμένων μαθητών δεν υπάρχει. Ο κάθε μαθητής προχωράει με τον δικό του ρυθμό και σε συνδυασμό με το στοχευμένο χρονοδιάγραμμα.

Υπάρχουν όμως μαθήματα όπου η διαδραστικότητα του μαθητή δεν μπορεί να περιοριστεί σε μία οθόνη. Γυμναστική, τεχνικά, καλλιτεχνικά, εργαστήρια κλπ. απαιτούν την παρουσία δασκάλου/καθηγητή. Συνεπώς αυτά τα μαθήματα θα πρέπει εν μέρη τουλάχιστον να γίνονται με τον παραδοσιακό τρόπο της τάξης και εκεί πρέπει να δοθεί η έμφαση στην άκρως σημαντική κοινωνική διάσταση του σχολείου.

3) Αλλαγή του ρόλου των δασκάλων/καθηγητών. Με τις εξαιρέσεις των μαθημάτων που απαιτείται παρουσία δασκάλου/καθηγητή, ο ρόλος τους μεταβάλλεται σε επιτηρητή χώρων μάθησης και σε βοηθητικό/συμβουλευτικό για τις περιπτώσεις των παιδιών που υστερούν ως προς το στοχευμένο χρονοδιάγραμμα, ή για επιλύσεις αποριών σε καθημερινή βάση. Τα παιδιά που έχουν προχωρήσει πέραν του χρονοδιαγράμματος προφανώς δεν έχουν ανάγκη ιδιαίτερης υποστήριξης.

Μεγάλο μέρος της βαθμολογίας μπορεί να έρχεται απο το πληροφοριακό σύστημα. Μειώνεται η αντιπαράθεση με μαθητές/γονείς. Περιπτώσεις μαθημάτων που οι απαντήσεις πρέπει να δίδονται από τους μαθητές με ανάπτυξη κειμένου, ιδεών, συλλογισμού, η βαθμολόγηση μπορεί να γίνεται παραδοσιακά, εκτός και αν παρουσιαστούν δυνατότητες ΑΙ.

Σας ευχαριστώ

Δημήτρης Δότης

Σύμβουλος επιχειρήσεων

kostas.stoupas@capital.gr