Ένας απολογισμός της 3ης Σεπτέμβρη

Του Κώστα Στούπα

1) Ένας απολογισμός της 3^ης Σεπτέμβρη

Χθες συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, του κόμματος που δημιούργησε ο Ανδρέας Παπανδρέου και σφράγισε την μεταπολιτευτική Ελλάδα όσο κανένα άλλο.

O Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε το ’74 στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας υποβαθμίζοντας τη σημασία της μεταπολίτευσης σαν αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα, όπως την είχε χαρακτηρίσει τότε με μια του δήλωση.

Καθώς ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν προσωπικός φίλος δικτατόρων του τρίτου κόσμου όπως ο Καντάφι  και θαυμαστής των Μπααθικών καθεστώτων όπως του Σαντάμ και του  Άσαντ της Συρίας αποτελεί έκπληξη πως η Ελλάδα δεν είχε τύχη παρόμοια των χωρών αυτών.

Το γεγονός πως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε προλάβει να την βάλει στην ΕΟΚ, τα ταμεία της οποίας είχαν ανοίξει για την "άνυδρη" ελληνική οικονομία, φαίνεται πως  έπαιξε σημαντικό ρόλο.

Αν και το ΠΑΣΟΚ  εξελέγη με συνθήματα έξω το ΝΑΤΟ και οι βάσεις του Θανάτου, έξω από την ΕΟΚ,   κυβέρνησε,  εμπαίζοντας κυρίως όσους τον πίστεψαν, εντός του ΝΑΤΟ και "βυζαίνοντας" τα πακέτα Ντελόρ.

Παρ’ όλα αυτά ο Ανδρέας παραμένει ο δημοφιλέστερος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης. Τούτο γιατί κατά την περίοδο της διακυβέρνησης υπήρξε σημαντική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου για την  πλειοψηφία της κοινωνίας.

Τούτο από μόνο του θα αρκούσε να τον χαρακτηρίσει εκ των σπουδαιότερων πολιτικών που κυβέρνησαν την χώρα, αν η βελτίωση αυτή δεν γίνονταν κατά κύριο λόγο με δανεικά.

Το δημόσιο χρέος κατά την πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ ως ποσοστό του ΑΕΠ από 25% έφτασε το 100%. Ουσιαστικά τότε ετέθησαν οι βάσεις της χρεοκοπίας του 2010. Τη χαριστική βολή την έδωσε βέβαια  η διακυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή 2004-2009 όταν εκτίναξε το χρέος περίπου από το 100 στο 160%.

Στη δεκαετία του ’80 διαλύθηκε ο παραγωγικός ιστός της χώρας και πολλαπλασιάστηκε ο αριθμός όσων απασχολούνταν στον Δημόσιο και ευρύτερο Δημόσιο τομέα.

Η ασύδοτη δημοσιονομική πολιτική και ο κρατισμός του ΠΑΣΟΚ διατήρησαν τον πληθωρισμό όλη τη δεκαετία του ’80 πάνω από το 20% κάτι που είχε σαν συνέπεια να διαβρωθεί  η αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων που αναδιανεμήθηκαν από την αύξηση του χρέους.

Η άνοδος του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία τη δεκαετία του ’80 είχε σαν συνέπεια, η Ελλάδα να χάσει τη δυναμική ανάπτυξη που πέτυχαν μετά το ’80  οι δυτικές χώρες λόγω των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων όπως ήταν οι αποκρατικοποιήσεις κλπ.

Η χώρα έχασε πολύτιμο χρόνο τότε, καθώς όταν άρχισαν οι αποκρατικοποιήσεις τη δεκαετία του ’90 στην διεθνή αγορά προσφέρονταν μεγαλύτερες ευκαιρίες στην Ανατολική Ευρώπη λόγω της κατάρρευσης της σοβιετίας και στην Κίνα λόγω των μεταρρυθμίσεων του Τενγκ Σιαο Πινγκ.

Από τις χειρότερες κληρονομιές του Παπανδρεϊσμού είναι η διάλυση του Δημοσίου με την κατάργηση των Γενικών Διευθυντών ή της αξιολόγησης μέσω των επιθεωρητών στη Δημόσια Παιδεία. Η χωρίς στρατηγική και για λόγους πελατειακής ψηφοθηρίας μαζικοποίηση της Ανώτατης Παιδείας είχαν σαν συνέπεια την υποβάθμιση των πτυχίων αλλά και του αντιληπτικού και μορφωτικού επιπέδου της ελληνικής κοινωνίας.

Το χειρότερο όλων όμως ήταν ο εθισμός της ελληνικής κοινωνίας στο κρατισμό, τον παρασιτισμό και τη διαφθορά. Και πριν το Ανδρέα και το ΠΑΣΟΚ υπήρχε κρατισμός και διαφθορά. Το μεταπολεμικό πελατειακό κράτος ήταν δημιούργημα της δεξιάς. Επί ΠΑΣΟΚ όμως υπήρξε μια χωρίς όρια καταστροφική επέκταση και εκλαΐκευσή τους.

Οι καλές ημέρες του ΠΑΣΟΚ στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 έγιναν στην ουσία με δανεικά από τα παιδιά μας. Αυτό σημαίνει το χρέος. Το μεγάλο χρέος στην συνέχεια αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη οπότε η χώρα έμεινε και είναι καταδικασμένη να παραμείνει πίσω.

Αυτός είναι ένας βασικός λόγους που οι νέοι μετά το 2010 όταν αποκαλύφθηκε η απάτη και η χώρα χρεοκόπησε φεύγουν από αυτήν καταδικάζοντάς της σε μια ραγδαία και επικίνδυνη  παρακμή.

Το 1960 η Ελλάδα είχε ΑΕΠ 4,3 δισ. δολάρια και η Τουρκία 7,6 δισ. δολάρια.  Το 1980 η Ελλάδα είχε φτάσει τα 56,8  και η Τουρκία τα 68, δισ. δολάρια. Η αναλογία ήταν σχεδόν 1 προς 1.

Το 2023 η Ελλάδα είχε ΑΕΠ  238  δισ. και η Τουρκία 1.100 δισ. δολάρια με την αναλογία πλέον θα πλησιάζει το 1 προς 5. Αν η ικανότητα αμυντικής θωράκισης μιας χώρας εξαρτάται ευθέως  από την οικονομική της ευρωστία αυτό δεν αποτελεί αισιόδοξο μήνυμα.

Το ΠΑΣΟΚ όμως δεν άφησε  μόνο αρνητικές συνέπειες. Υπήρξαν και θετικές. Μια από αυτές ήταν η διάλυση του μεταπολεμικού αυταρχικού και πελατειακού  κράτους  της δεξιάς.  Δυστυχώς στο σκέλος του πελατειακού μόνο το χρώμα άλλαξε και αυτό πολλές φορές επιδερμικά. Στα θετικά ήταν επίσης η καθιέρωση του πολιτικού γάμου και ο εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου.

Ο ίδιος θεωρώ πως το σημαντικότερο έργο που άφησε το ΠΑΣΟΚ ήταν τα μεγάλα έργα υποδομής της περιόδου Σημίτη και η ένταξη της Ελλάδας στο Ευρώ. Τα έργα αυτά μπορούν να συγκριθούν με εκείνα της περιόδου Τρικούπη. Το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη όμως ήταν αυτό που μισούσε περισσότερο απ’ όλους το ΠΑΣΟΚ του Παπανδρέου.

Επίσης η "μετάσταση" του Παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ στο ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ 2012 και 2015 (σε συμμαχία με την άκρα δεξιά) απείλησε να ρίξει τη χώρα στα βράχια και να διαλύσει όσα αυτή είχε πετύχει μετά το πόλεμο.

Μια από τις χειρότερες κληρονομιές του ΠΑΣΟΚ ήταν η επιρροή που άσκησε στη Νέα Δημοκρατία την οποία μετάλλαξε από ένα συντηρητικό κόμμα της λιτότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή σε ένα κόμμα που επιβιώνει διορίζοντας και μοιράζοντας επιδόματα.  

Το γεγονός πως ο Ανδρέας Παπανδρέου παραμένει ο δημοφιλέστερος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης έχει να κάνει με το γεγονός πως εκφράζει καλύτερα από όλους το μέσο Έλληνα. Αυτό δεν είναι καθόλου κολακευτικό για τη χώρα και καθόλου  αισιόδοξο για το μέλλον της.

2) Εμπορικό ισοζύγιο

Αγ. κ. Στούπα,

Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφέρεστε στην επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου. Θα ήταν ενδιαφέρον να μας ενημερώσετε για τις δαπάνες για αγορά / εισαγωγή ενεργειακών προϊόντων (φυσικό αέριο, αργό πετρέλαιο, κτλ), και κατά πόσο θα είναι σημαντική για την μείωση του ισοζυγίου, η πορεία της χώρας προς την χρήση όλο και περισσότερων ΑΠΕ για την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών. (συμπεριλαμβανομένης  φυσικά και της σταδιακής πορείας για ηλεκτροκίνηση των μεταφορών).

Ευχαριστώ

ΑΣ

Απάντηση: Το 2023 οι εισαγωγές καυσίμων ήταν περί τα 21,1 δις. Ευρώ και οι εξαγωγές περί 14,2 δισ. Ευρώ.  Ένα μέρος των καυσίμων που εισάγουν τα διυλιστήρια το επεξεργάζονται και το διαθέτουν στην εσωτερική αγορά και ένα μέρος το εξάγουν ως διυλισμένο προϊόν σε υψηλότερες τιμές. Αν υποθέσουμε πως η ανάγκη υδρογονανθράκων θα μηδενίζονταν η χώρα θα επωφελούνταν της διαφορές μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών. Θα έχανε όμως τον πλέον ανταγωνιστικό εξαγωγικό της κλάδο. Από την άλλη πλευρά αν στο μέλλον θα εξάγει ενέργεια από ήλιο και αέρα θα πρέπει να υπολογίζουμε τις εισαγωγές του εξοπλισμού που χρειάζεται για να παραχθεί και να αποθηκευτεί αυτή η ενέργεια. Το ισοζύγιο μάλλον θα είναι θετικό.

kostas.stoupas@capital.gr