Ο πόλεμος με τις τράπεζες

Του Κώστα Στούπα

Ο πόλεμος με τις τράπεζες

Οι τράπεζες σε μια οικονομία παίζουν τον ρόλο της καρδιάς σε όλα τα έμβια. Μεταφέρουν το φρέσκο αίμα γεμάτο οξυγόνο και χρήσιμα συστατικά σε όλα τα όργανα  του σώματος και τραβούν το χρησιμοποιημένο πίσω για ανανέωση.

Οι τράπεζες αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πριν τις τράπεζες η ανθρωπότητα ήταν αδιανόητα φτωχότερη, μικρότερη και ευάλωτη από λιμούς και ασθένειες.

Η υλική, επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος είναι αδύνατη χωρίς την ύπαρξη συσσωρευμένου κεφαλαίου το οποίο διατίθεται σε αυτούς που το χρειάζονται για να υλοποιήσουν τεχνολογικές, επιστημονικές και επιχειρηματικές ιδέες και καινοτομίες.

Η δουλειά των τραπεζών είναι να συγκεντρώνουν μέσω των καταθέσεων από πολλούς χρήματα πληρώνοντας τόκους. Τα κεφάλαια αυτά τα δανείζουν σε αυτούς που τα χρειάζονται με υψηλότερο επιτόκιο και από τη διαφορά αυτή κερδίζουν.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα επιτόκια τόσο των καταθέσεων όσο και των χορηγήσεων διαμορφώνονται από την προσφορά και ζήτηση χρημάτων στην οικονομία.  

Όταν οι τράπεζες προσφέρουν πολύ χαμηλά επιτόκια, όπως τώρα, συνήθως είναι γιατί οι καταθέσεις είναι πολύ περισσότερες από τις χορηγήσεις. Αν όμως χρεώνουν υψηλά επιτόκια ενώ προσφέρουν χαμηλά, γιατί υπάρχει υπερπροσφορά καταθέσεων, τότε μάλλον κάποιο λάκκο έχει η φάβα...

Διαβάζω λοιπόν ο ESM πρόσφατα σε μια έκθεση ανέφερε πως το επιτοκιακό περιθώριο στις ελληνικές τράπεζες είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη επισημαίνοντας εμμέσως και τη δυσκολία που συνεπάγεται η χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών.

Μάλιστα, ο ESM σημείωσε ότι η πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα αυξήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023 κατά 2,1%, ρυθμό πολύ υψηλότερο από το 0,2% που ήταν στον μέσο όρο της Ευρωζώνης.

Διαβάζω επίσης πως ο υπουργός των οικονομικών τις τελευταίες μέρες προειδοποίησε εκ νέου τις τράπεζες να προβούν στις αναγκαίες μεταβολές γιατί θα αναγκαστεί να παρέμβει με κάποια νομοθετική ρύθμιση.

Βλέπε: Πανάκριβα δάνεια και υψηλές τραπεζικές προμήθειες στην Ελλάδα - Οι συστάσεις του ESM και οι προειδοποιήσεις του ΥΠΕΘΟ

Τα υψηλά επιτόκια χορηγήσεων εν μέρει δικαιολογούνται από τους υψηλότερους κινδύνους που περικλείει η ελληνική αγορά.  Οι 8 στις 10 επιχειρήσεις δεν είναι αξιόχρεες και κινούνται εκτός τραπεζικού συστήματος. Για τούτο ευθύνεται ο μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων που ουσιαστικά φυτοζωούν και επιβιώνουν χάρη στη φοροδιαφυγή.

Η ύπαρξη αυξημένου αριθμού μη αξιόχρεων επιχειρήσεων ουσιαστικά αυξάνει το ρίσκο των αθετήσεων και αυτό αυξάνει το κόστος του χρήματος λόγω υψηλότερων προβλέψεων. Αυτός είναι ένας λόγος που το χρήμα και είναι ακριβό και οι προμήθειες υψηλότερες.

Ένας άλλος ενδέχεται να είναι η ολιγοπωλιακή διάρθρωση της αγοράς.

Κατά κάποια τρόπο η στρέβλωση του τραπεζικού συστήματος σε σχέση με το ευρωπαϊκό να προσφέρει τις ακριβότερες χορηγήσεις και να επιβάλει τις υψηλότερες χρεώσεις, είναι αντανάκλαση των αδυναμιών της ελληνικής οικονομίας.

Οι ελληνικές συστημικές τράπεζες φέτος, μετά από 16 και πλέον χρόνια, διένειμαν μέρισμα στους μετόχους, κατόπιν ειδικής άδειας, παρά το γεγονός πως τα μισά σχεδόν ίδια κεφάλαια είναι λογιστικά και αποτελούνται από αναβαλλόμενη φορολογία.

Οι ελληνικές τράπεζες είναι από τις επιχειρήσεις που επλήγησαν περισσότερο από την κρατική  χρεοκοπία του 2010. Χρειάστηκαν δυο-τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις για να σταθούν στα πόδια τους και να αρχίσουν υποτυπωδώς να λειτουργούν πάλι προσφέροντας χορηγήσεις.

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν στοιχίσει στον Έλληνα φορολογούμενο από το 2008 και μετά, με τα 5 δισ. του νόμου Αλογοσκούφη, πάνω από 50 δισ. ευρώ.  Από αυτά με τις πωλήσεις όλων πακέτων, το Δημόσιο δεν αναμένεται να αντλήσει πάνω από 4-5 δισ. Ευρώ.

Κυκλοφορεί μια παρανόηση πως οι απώλειες των τραπεζών από το "κούρεμα" του ελληνικού χρέους περί τα 30 δισ. ευρώ, ισοσταθμίζουν το κόστος των ανακεφαλαιοποιήσεων. Τούτο είναι λάθος.

Η κατοχή μεγάλων ποσοτήτων ελληνικών ομολόγων ήταν μια λάθος τοποθέτηση, όπως ήταν και για τις ξένες τράπεζες και για τους ιδιώτες ομολογιούχους. Οι ανακεφαλαιοποιήσεις με τον τρόπο που έγιναν ήταν μια πολιτική απόφαση προκειμένου να μην υπάρξει "κούρεμα" καταθέσεων.

Η αδυναμία να παραχθούν ικανοποιητικά τραπεζικά κέρδη χωρίς χαμηλά επιτόκια καταθέσεων, πολλά ελληνικά ομόλογα και υψηλά επιτόκια χορηγήσεων και υψηλές προμήθειες αποτελεί ίσως την ευκρινέστερη εικόνα των στρεβλώσεων και των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας.

Οι τράπεζες αποτελούν τον καθρέφτη του προβλήματος της ελληνικής οικονομίας.

kostas.stoupas@capital.gr