Υπάρχει μια βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας...

Του Κώστα Στούπα 

1) Υπάρχει μια βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας...

Μια εκτίμηση, την οποία αποδέχεται αυτή η στήλη τα τελευταία χρόνια, παραδέχεται πως είναι θέμα χρόνου η Ευρώπη, η Δύση και ο κόσμος συνολικότερα να περάσουν μια κρίση χρεοκοπίας ανάλογη με αυτή που πέρασε η Ελλάδα την προηγούμενη δεκαετία.

Τουτέστιν, μειώσεις μισθών, "κούρεμα" χρεών που συνεπάγεται και "κούρεμα" καταθέσεων, χρεοκοπίες τραπεζών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, capital controls και κραχ των χρηματιστηριακών αγορών...

Τούτο γιατί αν  υπάρχει μια είδηση της οποίας η σημασία υποτιμάται σταθερά από τα μέσα ενημέρωσης, τους πολιτικούς και θεράποντες της οικονομικής επιστήμης τα τελευταία χρόνια, αυτή αφορά την έκρηξη των ελλειμμάτων και του χρέους, δημόσιου και ιδιωτικού, παντού...

Ιδού ένα παράδειγμα δημοσίευσης μιας είδησης η οποία θάπρεπε να κάνει πολλούς να χάσουν τον ύπνο τους, αλλά πέρασε στα "μονόστηλα": "Το παγκόσμιο δημόσιο χρέος εκτοξεύθηκε στο ποσό ρεκόρ των 92 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, καθώς οι κυβερνήσεις δανείστηκαν για να αντιμετωπίσουν κρίσεις, όπως η πανδημία, με το βάρος να το αισθάνονται έντονα οι αναπτυσσόμενες χώρες, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.

Το εγχώριο και εξωτερικό χρέος παγκοσμίως έχει -τουλάχιστον- πενταπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ξεπερνώντας τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης, με το ΑΕΠ να έχει τριπλασιαστεί από το 2002, σύμφωνα με την έκθεση της Τετάρτης, η οποία δημοσιεύθηκε ενόψει της Συνόδου των υπουργών Οικονομικών και των διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της G20 στις 14-18 Ιουλίου…."

Βλέπε: OHE: Στο επίπεδο ρεκόρ των $92 τρισ. το παγκόσμιο δημόσιο χρέος…

Πρόκειται για μια έκρηξη η οποία μετά την πανδημία  έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις  και η οποία παραδόξως αντιμετωπίζεται πλέον ως μια κανονικότητα... αβλαβούς διέλευσης, όπως ονομάζουμε στο διεθνές δίκαιο, την άδεια διέλευσης ενός ξένου πλοίου από τα χωρικά ύδατα μιας χώρας.

Μόνο που στην περίπτωση αυτή το σκάφος που πλέει στα χωρικά ύδατα είναι φορτωμένο με εκρηκτικά τα οποία είναι θέμα χρόνου να πυροδοτηθούν...

Πρόσφατα στις ΗΠΑ, για πολλοστή φορά τα τελευταία χρόνια, προέκυψε το ζήτημα της αύξησης του ορίου του δημόσιου χρέους λόγω αυξημένου ελλείμματος ή της περικοπής δημοσίων δαπανών μέσω της μερικής στάσης πληρωμών.

Τούτο με απλά λόγια σημαίνει ότι ενώ το σύνταγμα ορίζει πως το χρέος δεν πρέπει να υπερβεί ένα ποσοστό του ΑΕΠ, το Κογκρέσο αποφασίζει πως συντρέχουν ειδικοί λόγοι να γίνει υπέρβαση. Σε κάποιον κανονικό κόσμο οι ειδικοί λόγοι θα ήταν π.χ. κάποιος πόλεμος υπέρ βωμών και εστιών. Στον κόσμο μας οι ειδικοί λόγοι είναι τα επιδόματα, οι συντάξεις και οι δαπάνες κοινωνικής πολιτικής...

Από την άλλη πλευρά, οι αυξημένες δαπάνες με δανεικά δημιουργούν ζήτηση και αύξηση του ΑΕΠ και κέρδη στις επιχειρήσεις οι μετοχές των οποίων συνεχίζουν να εκτοξεύονται...

Σύμφωνα με μια  μελέτη της McKinsey, για κάθε δολάριο επένδυσης που έγινε από το 2000 και μετά προστέθηκαν 1,9 δολάρια χρέους.

Κατά τη διάρκεια του 2020 και του 2021, η αντιστοιχία αυξήθηκε στα 3,4 δολάρια χρέους  για κάθε 1 δολάριο καθαρής επένδυσης.

"Τις περισσότερες φορές, το μοτίβο αυτό δεν συζητείται. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι η παρακολούθηση αυτού του παγκόσμιου ισολογισμού περιλαμβάνει τόσες πολλές υποθέσεις, που ελάχιστοι αναλυτές έχουν δοκιμάσει ποτέ (εκτός από κάποιους "αποστάτες" στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών). Αλλά είναι επίσης επειδή είναι ίδιον της ανθρώπινης φύσης να υποθέτουμε ότι αυτό με το οποίο μεγαλώσαμε αντιπροσωπεύει την "κανονικότητα" και θα συνεχιστεί…" έγραφε η  Gillian Tett στους F.T.

Βλέπε: We should all be worried about the ‘financialisation’ of our world

Παραπάνω αναφέραμε τα στοιχεία της έκθεσης του ΟΗΕ για το δημόσιο χρέος. Αν προστεθεί και το ιδιωτικό, των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και των τραπεζών, τότε τα νούμερα εκτοξεύονται και ο λογαριασμός χάνεται...

Σύμφωνα με το γραφείο παρακολούθησης του προϋπολογισμού, το έλλειμμα του ομοσπονδιακού  προϋπολογισμού των ΗΠΑ θα ξεπεράσει το 1,4 τρισ. δολάρια το 2023.

Το έλλειμμα των ΗΠΑ ανέρχεται στο 5% του ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2023 και θα αυξηθεί στο 6,1% το 2024.

Μετά το 2027, τα ελλείμματα αυξάνονται ξανά, φτάνοντας το 6,9% του ΑΕΠ του 2033 — ένα επίπεδο που ξεπέρασε μόλις πέντε φορές από το 1946...

Όσο πιο χρεωμένος γίνεται ο κόσμος, τόσο πιο ευαίσθητος είναι στις αυξήσεις των επιτοκίων. Για να αξιολογήσει την επίδραση του δανεισμού και των υψηλότερων επιτοκίων, ο Economist έχει υπολογίσει τους τόκους για εταιρείες, νοικοκυριά και κυβερνήσεις σε 58 χώρες.

Μαζί αυτές οι οικονομίες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το 2021 οι τόκοι τους ήταν 10,4 τρισ.  δολάρια, ή 12% του συνδυασμένου ΑΕΠ. Μέχρι το 2022 είχε φτάσει τα 13 τρισ. δολάρια, ή 14,5% του ΑΕΠ.

Το πρώτο τρίμηνο του 2021, τα επιτόκια, στο δείγμα των 58 πλούσιων και αναδυόμενων οικονομιών, υποχώρησαν κατά μέσο όρο στο 2,6%. Μέχρι το τελευταίο τρίμηνο του 2022, τα επιτόκια υπολογίζεται πως αυξήθηκαν στο  7,1%. Εν τω μεταξύ, το συνολικό χρέος σε αυτές τις χώρες ανέρχεται σε 298 τρισ. δολάρια, ή 342% του συνδυασμένου ΑΕΠ τους, από 255 τρισεκατομμύρια δολάρια ή 320% του ΑΕΠ, πριν από την πανδημία του Covid-19.

Βλέπε: The world’s interest bill is $13trn—and rising

Η αύξηση των επιτοκίων χρειάζεται μερικά χρόνια μέχρι να περάσει στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Τούτο γιατί πρέπει να λήξουν παλιά χρέη και να αντικατασταθούν από νέα με υψηλότερα επιτόκια.

Ακόμη και αν ο πληθωρισμός εκμηδενιστεί και τα επιτόκια επανέλθουν στα πέριξ του μηδενός η επαπειλούμενη "έκρηξη" θα λάβει μια παράταση αλλά δεν θα εξαλειφθεί. Αν ο πληθωρισμός επανακάμψει, κάτι που είναι το πιθανότερο, και τα επιτόκια παραμείνουν ψηλά, η αντίστροφη μέτρηση έχει αρχίσει να μετρά...

Η περίοδος που διανύουμε μοιάζει με την προεκλογική περίοδο του 2009 στην Ελλάδα όταν ο ΓΑΠ κέρδισε τις εκλογές με το σύνθημα λεφτά υπάρχουν και σε έξι μήνες η χώρα βάρεσε "κανόνι"...

2) Οι δηλώσεις Μηταράκη

Αγαπητέ κε Στουπα

Ως ψηφοφόρος (στις τελευταίες εκλογές) της ΝΔ δεν μπορώ να μην καταθέσω την απογοήτευσή μου για τις δηλώσεις Μηταράκη.

Η επιλογή ψήφου βασίζεται σε δύο-τρεις απλούς λόγους:

- Αποφυγή του χειρότερου (προς το παρόν ΣΥΡΙΖΑ)

- Αποφυγή πολιτικής αστάθειας με τα "αναλογικά" πειράματα

- Ελπίδα προώθησης με σθένος των αυτονόητων, λογικών αλλά και επιτακτικών μέτρων στα οποία προσβλέπει ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας ή της σιωπηρής πλειοψηφίας, κυρίως τερματισμός ή περιορισμός του μπάχαλου σε δημόσιο και πανεπιστήμια.

Ως προς το δε τρίτο, δεν υπάρχουν για τη χώρα περιθώρια χρόνου. Είμαστε στο "και πέντε".

Αν και φαίνεται ότι προς το παρόν αποφεύγουμε τα δύο πρώτα, ωστόσο πιστεύω ότι αν δεν προχωρήσουν τα μέτρα ή οι μεταρρυθμίσεις, απλώς πήραμε μια αναβολή...

Δυστυχώς με το καλημέρα φαίνεται ότι δεν υπάρχει πραγματική πρόθεση να "σπάσουν αυγά". Η αυτονόητη δυνατότητα να στείλει κάποιος το παιδί του σε ένα Πανεπιστήμιο το οποίο θα παράγει αδιατάρακτο εκπαιδευτικό έργο χωρίς να θέτει σε κίνδυνο, όχι μόνο την εκπαιδευτική πορεία, αλλά και τη σωματική ασφάλεια των φοιτητών δεν θα έπρεπε να είναι πολυτέλεια. Αποτελεί δε, μαζί με τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, την ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗ διακήρυξη και υπόσχεση αυτής της κυβέρνησης. Αν κάνει πίσω σε αυτά, δεν έχει λόγο πολιτικής ύπαρξης, τουλάχιστον για εμένα...

Πιστεύω ότι μετριοπάθεια αποτελεί η υιοθέτηση πολιτικών που υπαγορεύονται από τη λογική, τα αριθμητικά δεδομένα και την προσεκτική ανάλυση των προβλημάτων χωρίς ακραίες ιδεοληψίες. ΔΕΝ αποτελεί μετριοπάθεια η αποφυγή αυτονόητων μέτρων τα οποία θα προκαλέσουν την αντίδραση των ακραίων. Πιστεύω ότι εδώ και καιρό υπάρχει στο λεγόμενο μεσαίο (προς τα δεξιά ή τα αριστερά) χώρο μια σύγχυση αυτών των δύο.

ΚΣ

kostas.stoupas@capital.gr